به گزارش مشرق به نقل از ایرنا از مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین، تلاش سفیر آمریکا و یکی دو کشور اروپایی برای صدور قطعنامه علیه ایران به قدری بود که حتی با اعمال فشار آنها نشست شورای حکام آژانس در روز چهارشنبه متوقف و به روز پنجشنبه موکول شد تا آنها بتوانند از طریق رایزنی با سفرای دیگر کشورها به اهداف خود دست یابند.
ولی این بار با دیپلماسی فعال ایران در آژانس و مخالفت چین و روسیه و همچنین اعضای جنبش عدم تعهد با صدور قطعنامه علیه ایران، نتیجه به گونه ای دیگر رقم خورد که مورد انتظار آمریکا و هم پیمانانش نبود.
البته نمایندگان این چند کشور معدود، دست بردار نبودند و چون در زمینه تصویب قطعنامه ناکام شده بودند، تلاش کردند بیانیه ای تند را به امضای شش کشور یا همان گروه 5+1برسانند.
اما صدور بیانیه تند علیه ایران هم با 'نه' چین و روسیه مواجه شد و در نهایت دستاورد چند کشور معدود غربی در شورای حکام یک بیانیه ضعیف با امضای شش کشور درباره ایران بود.
گروه 1+5 در بیانیه ای که در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارایه شد از ایران خواست که اجازه بازرسی از 'پارچین' را به بازرسان آژانس بدهد.
شش کشور آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان ، چین و روسیه در این بیانیه از ایران خواسته‌اند که بدون هیچ گونه پیش شرطی، وارد گفت و گویی جدی درباره برنامه هسته‌ای خود شود.
این شش کشور در بیانیه خود بر حمایت از دستیابی به راهکاری دیپلماتیک درباره موضوع هسته‌ای ایران تاکید کرده و آمادگی خود را برای ازسرگیری گفت‌وگوها با ایران اعلام کردند.
** آمادگی ایران برای مذاکرات 'بدون قید و شرط'
هنوز ساعتی از ارایه بیانیه گروه 1+5 در شورای حکام نگذشته بود که علی اصغر سلطانیه سفیر و نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی پاسخ این بیانیه را در سخنرانی خود در شورای حکام داد.
سلطانیه در این سخنرانی گفت: 'جمهوری اسلامی ایران در گذشته مکرراً اعلام نموده است که برای حل مسایل خواهان مذاکرات منصفانه است. ایران رویکرد تعامل را اتخاذ نموده، از کنارگذاشتن زبان تهدید استقبال نموده و ملاحظه جدی هر پیشنهادی را مدنظر قرار داده است با این اعتقاد که دو طرف بتوانند به توافقی که مبتنی بر حقوق بین الملل باشد ؛ نایل آیند'.
سفیر ایران در آژانس یادآور شد که 'پاسخ اخیر جناب آقای دکتر جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی به خانم آشتون نشانه روشنی از تصمیم ایران برای رویکرد رو به جلو می باشد'.
سلطانیه با بیان اینکه 'مشارکت چشمگیر مردم ایران در انتخابات اخیر مجلس بی اثر بودن قطعنامه ها، تحریمها، حملات سایبری، ترور دانشمندان هسته ای و تهدید به حمله نظامی علیه تاسیسات را به اثبات رساند'، تصریح کرد: 'همه ایرانیان در سراسر جهان در مسأله هسته ای با هم متحد هستند'.
سفیر ایران در ادامه 'به اندک کشورهای مشخص غربی که در رابطه با بیان حقیقت به جهانیان و یا حداقل به مـالیات دهندگان خود با بن بست روبرو شده اند' ، توصیه هایی کرد و گفت که این چند کشور معدود 'با دادن اطلاعات نادرست به مردمشان مبنی بر اینکه ایران به دنبال سلاح هسته ای است و ظرف چند ماه یک بمب هسته ای را آزمایش خواهد کرد، آنها را گمراه کرده اند'.
سلطانیه به این چند کشور معدود غربی توصیه کرد 'اعتراف نمایند که برغم ادعای داشتن سرویس های اطلاعاتی قوی، اشتباهات محاسباتی بسیاری داشته اند؛ آنها قادر نبودند پیروزی انقلاب اسلامی در 33 سال پیش در ایران، شکست صدام، شکستشان در عراق و افغانستان و نکته آخر ولی نه کم اهمیت ترین، دستاوردهای بزرگ ایران در فناوری هسته ای و بویژه تسلط کامل ایران بر فناوری غنی سازی را پیش بینی نمایند'.
سلطانیه ادامه داد: 'در هرحال ما درک می کنیم که آن دسته معدودی از کشورهای مشخص ناکام و در مسأله هسته ای ایران با بن بست روبرو شده اند و گشایشی همراه با حفظ آبرو می خواهند. ما آماده ایم که به آنها کمک کنیم تا از طریق فرآیند مذاکرات از این بن بست خارج شوند به شرط اینکه طرز فکر خود را تغییر دهند و از خط مشی «هویج و چماق» و «تحریم و مذاکره» به مذاکراتی متمدنانه و بدون قید و شرط با حفظ احترام متقابل و موقعیت برابر روی آورند'.
** چگونگی تغییر فضای شورای حکام به نفع ایران
به عقیده دیپلمات ها در وین، دیپلماسی ایران در یک ماه گذشته بویژه دو دور مذاکره با آژانس بین المللی انرژی اتمی توانست صدور قطعنامه ضد ایرانی را در نشست شورای حکام منتفی کند.
ایران در آستانه برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به اعضای این شورا توصیه کرده بود که از روند همکاری تهران با آژانس حمایت کنند.
سلطانیه هفته گذشته در نشست سه ساعته توجیهی سفرای کشورهای عضو با حضور 'هرمان ناکارتس' معاون مدیرکل، به اعضای این شورا توصیه کرد، از فرآیند گفت وگوها استقبال کنند.
در این جلسه که پشت درهای بسته برگزار شد، گزارش جدید مدیرکل آژانس درباره ایران مورد بررسی قرار گرفت.
سفیر ایران در این نشست با اشاره به دو دور مذاکرات با آژانس تاکید کرد، فرایند مثبتی که شروع شده است، باید مورد استقبال قرار گیرد و همه کشورها مواظب باشند در اظهارنظر خود این فضای سازنده را مخدوش نکنند.
سلطانیه همچنین به برخی کشورهای عضو شورای حکام هشدار داد که به رویکرد تخریب فضای همکاری ایران با آژانس، خاتمه دهند.
وی یادآور شد: در طول سال های گذشته هرگاه ایران گام مثبتی برداشته است، چند کشور معدود درصدد تخریب فضا برآمده اند.
روز پنجشنبه درحالی تلاش چند کشور غربی برای صدور قطعنامه ضد ایرانی شکست خورد که سفیر مصر در آژانس، بیانیه جنبش عدم تعهد در حمایت از برنامه هسته ای ایران را قرائت کرد.
گروه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در نشست شورای حکام آژانس، نمایندگی بیش از 100 کشور جهان را به عهده دارند.
در بیانیه جنبش عدم تعهد از اقدام سازنده و همکاری اخیر جمهوری اسلامی ایران در انجام دو دور مذاکره با نمایندگان آژانس در تهران برای حل و فصل برخی موضوع ها استقبال شد.
در کنار این تحولات، انتشار بیانیه مطبوعاتی نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در وین همزمان با نخستین روز نشست شورای حکام که به طور شفاف جزییات دو دور مذاکرات میان تهران و آژانس را در اختیار افکارعمومی قرار داده، فضای این شورا را به نفع تهران تغییر داد.
در این بیانیه برای نخستین بار گزارش شد که در فاصله دو دور مذاکرات ایران و آژانس در تهران، سه ملاقات نیز در وین صورت گرفته و تفاهماتی بدست آمده است.
در این بیانیه تصریح شده است که تهران و آژانس توافق کردند'تقاضای دسترسی به پارچین طبق رویکرد' موضوع به موضوع 'تا پس از نشست شورای حکام در ماه مارس به تعویق افتد.
اهمیت این تفاهم به این دلیل است که در گزارش اخیر 'یوکیا آمانو' مدیرکل آژانس و همچنین بیانیه مقدماتی وی در نشست روز نخست شورای حکام، به آن اشاره ای نشده و این ادعا مطرح شده که ایران اجازه دسترسی به پارچین را نداده است!.
براساس بیانیه نمایندگی ایران در آژانس، طرفین همچنین در وین توافق کردند که 'اول متن مدالیته مورد توافق قرار گیرد و منعقد گردد و سپس بر اساس آن رویکرد موضوع به موضوع اجرا شود'.
ایران و آژانس تاکید کرده اند: 'رویکردی که در این فرآیند وجود دارد موضوع به موضوع خواهد بود و مسایل فنی مرتبط با هم در یک موضوع طبقه بندی خواهد شد تا برای تسهیل کار رویکرد فشرده، موثر و نتیجه بخشی بدست آید'.
طبق مدالیته یا برنامه عمل سال 2007 یا همان سند INFCIRC/711، شش موضوع 'آزمایشات پلوتونیوم'، 'سانتریفوژهای پی یک و پی دو'، 'منشاء آلودگی'،'سند اورانیوم فلزی' ، 'پلونیوم 110' و'معدن گچین' حل و فصل شد و ایران در این شش زمینه از آژانس گواهی گرفت.
این موضوع در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی دائم ایران در وین به عنوان سابقه مورد اشاره قرار گرفته است:'پیرو مذاکرات سیاسی در سطح بالا، برنامه کاری(INFCIRC/711) برای روشن شدن مسایل باقیمانده از گذشته در تاریخ 27 اوت 2007 میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی توافق شد.
در نتیجه همکاری بسیار فعالانه ایران، شش مسأله باقیمانده در تاریخ 2008 حل و فصل گردید و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش نمود'.
با وجود این واقعیت که آژانس تعهدات خود از جمله تحویل اسناد مربوط به «مطالعات ادعایی» را به ایران انجام نداده است، تهران ارزیابی خود را در یک سند 117 صفحه ای به آژانس ارائه داد. بنابراین برنامه کار خاتمه یافت، ولی آژانس بر خلاف برنامه کار، آن را اعلام نکرد.
در هر حال تهران یک بار دیگر با دعوت از گروه آژانس در 30 اکتبر 2011 برای دیدار از ایران به منظور حل مسایل و خاتمه دادن به فرآیندی که به نظر می رسد بی پایان است، یک 'فرصت تاریخی' را در اختیار گذاشت.
در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران به دور نخست مذاکرات تهران و آژانس نیز اشاره شده است.
در این مذاکرات که در بهمن ماه در تهران برگزار شد، 'هرمان ناکارتس' معاون مدیرکل ریاست هیات عالیرتبه آژانس را به عهده داشت.
براساس بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس ؛ در نخستین دور مذاکرات که در تاریخ (29ـ31 ژانویه 2012) برگزار شد، 'ایران و گروه متشکل از مقامات ارشد آژانس مذاکرات فشرده ای درباره چگونگی حل و فصل مسایل و ارکان اصلی تعیین شده داشتند و دو طرف پیش نویس های متن خود را درباره رویکرد تدوین شده و مدالیتی برای جزییات بعدی مبادله کردند'.
ناکارتس پس از بازگشت از سفر سه روزه اول خود به ایران، گفت: تهران و آژانس درباره حل مسایل باقی مانده درباره موضوع هسته ای توافق کردند.
وی همچنین با بیان اینکه سفر خوبی به تهران داشته است، تصریح کرد: طرفین متعهدند مسایل باقی مانده را حل کنند.
اما بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس بخش مهمی دارد که به توافقات ایران و آژانس در وین اشاره کرده و در گزارش آمانو مغفول مانده است.
در حقیقت می توان گفت مذاکرات ایران و آژانس در یک ماه گذشته دو دور نبوده بلکه سه دوره انجام شد که افزون بر دو سفر هیات ارشد این نهاد به تهران، یک دور هم در وین برگزار شده است.
در گزارش نمایندگی ایران آمده است که 'برای تسهیل دو دور مذاکره در تهران، سه ملاقات در وین در تاریخ (15 ـ 17 فوریه 2012) انجام شد و تفاهمات زیر بدست آمد:
ـ رویکردی که در این فرآیند وجود دارد، موضوع به موضوع خواهد بود و مسایل فنی مرتبط با هم در یک موضوع طبقه بندی خواهد شد تا برای تسهیل کارف رویکرد فشرده، موثر و نتیجه بخشی بدست آید.
ـ آژانس اعلام کرد که همه مسایل باقیمانده منحصراً در سند GOV/2011/65 می باشد که در فهرست اولویت بندی موضوعات/دسته ها در دومین پیش نویس مدالیتی ارائه خواهد شد.
ـ در این زمینه مواردی از قبیل توسعه چاشنی انفجاری، ابتکار انفجار در سطح بالا و آزمایش هیدرودینامیک که در اصل آژانس پیشنهاد داده بود که جزو موضوع شماره 2 قرار بگیرد توافق شد که در موضوع اول جای بگیرد. بنابراین موضوع شماره 1 شامل 5 مسأله می شد.
ـ توافق شد، آژانس اسنادی را که نشان می دهد ایران فعالیت های ادعا شده در مورد هر یک از موضوعات را انجام داده است، تحویل دهد.
ـ توافق شد که نخست متن مدالیته مورد توافق قرار گیرد و منعقد گردد و سپس براساس همین مدالیتی مورد توافق رویکرد موضوع به موضوع اجرا شود.
ـ توافق شد که آژانس پرسش های خود را درباره موضوع شماره 1 (5 مسأله) آماده نماید و آنها را در ملاقات بعدی (در تاریخ 20ـ21 فوریه) به ایران ارائه دهد تا راه را برای اجرای موثر کار هموار نماید.
ـ ایران با درخواست آژانس برای تهیه اظهارنامه ابتدایی درباره ضمیمه گزارش مدیرکل (GOV/2011/65) در ملاقات بعدی (20ـ21 فویه) موافقت کرد.
ـ همچنین توافق شد، اگرچه آژانس پرسش های خود را درباره موضوع شماره 1 ارائه خواهد داد، اما تقاضای دسترسی به پارچین طبق رویکرد موضوع به موضوع تا پس از نشست شورای حکام در ماه مارس به تعویق افتد.
ـ ایران آمادگی خود را در راستای اثبات حسن نیت مبتنی بر همکاری فعال برای برداشتن گام های عملی از جمله ارائه دسترسی در مورد دو مسأله موضوع شماره 1 یعنی توسعه چاشنی انفجاری و ابتکار انفجار در سطح بالا اعلان کرد.
در ادامه گزارش نمایندگی ایران در آژانس به توافقات دور بعدی مذاکرات در تهران اشاره شده است.
ریاست هیات بلندپایه آژانس در این مذاکرات را نیز ناکارتس معاون مدیرکل به عهده داشت.
براساس گزارش نمایندگی ایران در مذاکرات 20ـ21 فوریه ، برپایه متن مدالیتی که آژانس پیشنهاد داده بود گام های زیر به ترتیب پیش بینی شد:
1ـ توافق بر سر مدالیتی
2ـ ایران اظهارنامه ابتدایی خود را در مورد ضمیمه گزارش GOV/2011/65 ارائه نماید.
3ـ آژانس همه پرسش های مربوط به موضوع شماره 1 (5 مسأله) را ارائه کند و اسنادی را که نشان می دهد فعالیت های ادعایی را ایران اجرا کرده است تحویل دهد.
4ـ ایران به پرسش های آژانس پاسخ خواهد داد.
5ـ آژانس پاسخ ها را مرور و تحلیل خواهد کرد و درباره همه اقدامات که در مورد موضوع شماره 1 (5 مسأله) باید انجام شود، با ایران مذاکره خواهد کرد.
6ـ آژانس اجرای اقدام (یا اقدامات) مربوط به یکی از مسایل موضوع شماره 1 را طبق رویکرد موضوع به موضوع درخواست خواهد نمود.
در گزارش نمایندگی ایران در آژانس که برای آگاهی افکارعمومی منتشر شده، آمده است: 'به رغم توافقی که در وین حاصل شد و حتی برخلاف متن آژانس، گروه اعزامی این نهاد، براساس دستور مدیرکل خواستار دسترسی به پارچین شد'.
در این گزارش یادآوری شده که پارچین در سال 2005 دو بار توسط آژانس بازدید شده است و متعاقب آن، معاون سابق مدیرکل اعلام داشت که موضوع خاتمه یافت و بخشی از تاریخ خواهد شد و مدیرکل سابق آن را به شورای حکام گزارش نمود.
نمایندگی ایران در آژانس خاطرنشان کرده است: با توجه به این واقعیت که پارچین یک سایت نظامی است دسترسی به آن فرآیندی زمان بر است و به طور مکرر نمی توان اجازه داد. در پرتو این سابقه و براساس اینکه از آژانس خواسته شده است همه مسائل مربوطه مانند آزمایشات هیدرو دینامیک را با هم جمع نماید، متعاقبا یکبار دیگر اجازه دسترسی داده خواهد شد. این فرآیند می تواند بطور واضح زمانی که توافق بر روی مدالیته حاصل شود، شروع گردد'.
در ادامه گزارش نمایندگی ایران در آژانس آمده است: 'به رغم این واقعیت که مدالیته نهایی نشده بود اما ایران در راستای نشان دادن حسن نیت مبتنی بر همکاری فعال، تصمیم گرفت اظهارنامه اولیه خود را درخصوص ضمیمه گزارش مدیرکل ارائه نماید. این یکی از اقدامات مورد انتظار در پیش نویس مدالیته ارائه شده توسط آژانس بود'.
در این گزارش تصریح شده است: 'آژانس برای ارائه کلیه سوالات در خصوص موضوع شماره 1 (5 مسأله مربوطه) آماده نبود و تنها درخصوص پارچین و کارشناس خارجی سوال نمود. آژانس هیچ سند یا توضیحی در خصوص این سوالات ارائه نکرد'.
نکته مهمی که در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس به آن اشاره شده این است که 'ایران مجددا آمادگی خود را برای اتخاذ اقدامات عملی شامل اجازه دسترسی درخصوص دو مسأله در موضوع شماره 1 یعنی توسعه چاشنی و ابتکار انفجار در سطح بالا برای حل وفصل این دو موضوع اعلام نمود اما گروه آژانس به دلیل دستور مدیرکل برای بازگشت به وین، نپذیرفت.
با این حال هر دو طرف بحث فشرده ای درخصوص مدالیته برای کار در خصوص ادعاها داشتند، توافقات در بخش های زیادی حاصل شد اما به دلیل بازگشت برنامه ریزی شده تیم به وین و کمبود وقت، متن نهایی نشد'.
در پایان بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس توصیه ای هم به اعضای شورای حکام شده و آمده است: 'جمهوری اسلامی ایران قبلا تصمیم خود را برای کار با آژانس به طریقی حرفه ای برای حل و فصل ادعاهای باقیمانده با هدف اینکه به افکار عمومی جهان ثابت شود، فعالیت های هسته ای تهران صرفا برای اهداف صلح آمیز است، اتخاذ نموده است.
بنابراین از کلیه کشورهای عضو انتظار می رود که از این فرآیند حمایت نمایند و از هرگونه اقدامی که باعث تضعیف فضایی که برای پیگیری یک نتیجه موفقیت آمیز مورد نیاز است، اجتناب نمایند'.
** ارزیابی سلطانیه از نشست شورای حکام
سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص ارزیابی اش از نشست شورای حکام به خبرنگار ایرنا در وین گفت: نشست شورای حکام آژانس شاهد شکست 'دیپلماسی آمریکا' در مقابل 'دیپلماسی ایران' بود.
سلطانیه با اشاره به رایزنی های آمریکا طی دو ماه گذشته برای صدور قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام، افزود: عدم صدور قطعنامه در این نشست و صدور بیانیه شش کشور که بر تعامل و همکاری ایران با آژانس تاکید دارد، به معنای شکست دیپلماسی آمریکا در مقابل دیپلماسی ایران است.
وی با اشاره به دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران و برگزاری دو دور مذاکرات ایران و آژانس در تهران تصریح کرد که ایران به تعامل خود با آژانس ادامه خواهد داد.
سلطانیه همچنین با اشاره به حمایت جنبش عدم تعهد از برنامه هسته ای ایران در شورای حکام تصریح کرد: بیانیه جنبش عدم تعهد که بیش از 100 کشور جهان را نمایندگی می کند در حمایت از برنامه هسته ای ایران به عنوان یک سند مهم در تاریخ آژانس ثبت خواهد شد.
سفیر ایران در آژانس یادآور شد که جنبش عدم تعهد در این بیانیه ضمن حمایت از روند مذاکرات ایران و آژانس تاکید کرده است که موضوع هسته ای ایران باید موضوعی عادی شود.
سلطانیه همچنین با اشاره به محکومیت ترور دانشمندان هسته ای ایران توسط جنبش عدم تعهد خبر داد که خانواده های شهدای هسته ای ایران به این سبب از اعضای این جنبش تشکر و قدردانی کرده اند.
سفیر ایران در ادامه گفت که در نشست شورای حکام ، تهدید رژیم صهیونیستی مبنی بر حمله به تاسیسات هسته ای را نقض قطعنامه آژانس دانسته و از این نهاد بین المللی خواسته است که سکوت خود را در قبال این رژیم بشکند.
وی با اشاره به قطعنامه 533 که توسط کنفرانس عمومی آژانس در سال 1990 تصویب شد مبنی بر اینکه 'هرگونه حمله یا تهدید علیه تاسیسات هسته ای با مقاصد صلح آمیز نقض اصول منشور ملل متحد، حقوق بین الملل و اساسنامه آژانس است' ، گفت: جهان امروزه شاهد است که رژیم صهیونیستی مکررا تهدید به حمله علیه تاسیسات هسته ای می کند که بصورت کاملا واضحی نقض قطعنامه مذکور است.
وی افزود: موضع اخیر رژیم صهیونیستی مبنی بر اینکه هرچه مایل است انجام خواهد داد، این فرضیه را ثابت می کند که آن رژیم تمام تعهدات بین المللی را به چالش کشانده و درخواستهای متحدینش از جمله ایالات متحده را نادیده گرفته و بدانها بی توجهی می کند.
سلطانیه تصریح کرد: سکوت اعضای آژانس به ویژه شورای حکام و در قبال رژیم صهیونیستی، اعتبار آژانس را خدشه دار می کند.
سفیر ایران همچنین ادعای خبرگزاری آمریکایی آسوشیتد پرس مبنی بر اقدام ایران برای پاکسازی سایت نظامی پارچین از آثار آزمایش‌های هسته‌ای را 'مضحک و کودکانه' توصیف کرد.
گفتنی است آسوشیتد پرس یک روز قبل از بررسی موضوع ایران در شورای حکام و برای تاثیر گذاری بر اعضای این شورا دست به یک خبرسازی زد و مدعی شد که وجود کامیون ها در منطقه پارچین ممکن است نشانه تلاش ایران برای پاکسازی و از بین بردن آثار آزمایش‌های هسته‌ای در این منطقه باشد!.
در پی طرح این ادعا ، دیپلمات ها در وین تاکید کردند که این اظهارنظر 'به لحاظ فنی خنده دار' است.
این دیپلمات ها در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کردند که ماهواره ها بطور دائم در حال تصویربرداری از پارچین هستند و هرگونه تغییری را رصد می کنند و فعالیت هسته ای به گونه ای است که نمونه ذرات آن تا ده ها سال باقی می ماند و به هیچ وجه قابل محو کردن نیست.
ایران پیش از این دو بار اجازه بازرسی آژانس از پارچین را داده اما هرگز نشانه ای از فعالیت های هسته ای نظامی در آن دیده نشده است.
ولی این بار با دیپلماسی فعال ایران در آژانس و مخالفت چین و روسیه و همچنین اعضای جنبش عدم تعهد با صدور قطعنامه علیه ایران، نتیجه به گونه ای دیگر رقم خورد که مورد انتظار آمریکا و هم پیمانانش نبود.
البته نمایندگان این چند کشور معدود، دست بردار نبودند و چون در زمینه تصویب قطعنامه ناکام شده بودند، تلاش کردند بیانیه ای تند را به امضای شش کشور یا همان گروه 5+1برسانند.
اما صدور بیانیه تند علیه ایران هم با 'نه' چین و روسیه مواجه شد و در نهایت دستاورد چند کشور معدود غربی در شورای حکام یک بیانیه ضعیف با امضای شش کشور درباره ایران بود.
گروه 1+5 در بیانیه ای که در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارایه شد از ایران خواست که اجازه بازرسی از 'پارچین' را به بازرسان آژانس بدهد.
شش کشور آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان ، چین و روسیه در این بیانیه از ایران خواسته‌اند که بدون هیچ گونه پیش شرطی، وارد گفت و گویی جدی درباره برنامه هسته‌ای خود شود.
این شش کشور در بیانیه خود بر حمایت از دستیابی به راهکاری دیپلماتیک درباره موضوع هسته‌ای ایران تاکید کرده و آمادگی خود را برای ازسرگیری گفت‌وگوها با ایران اعلام کردند.
** آمادگی ایران برای مذاکرات 'بدون قید و شرط'
هنوز ساعتی از ارایه بیانیه گروه 1+5 در شورای حکام نگذشته بود که علی اصغر سلطانیه سفیر و نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی پاسخ این بیانیه را در سخنرانی خود در شورای حکام داد.
سلطانیه در این سخنرانی گفت: 'جمهوری اسلامی ایران در گذشته مکرراً اعلام نموده است که برای حل مسایل خواهان مذاکرات منصفانه است. ایران رویکرد تعامل را اتخاذ نموده، از کنارگذاشتن زبان تهدید استقبال نموده و ملاحظه جدی هر پیشنهادی را مدنظر قرار داده است با این اعتقاد که دو طرف بتوانند به توافقی که مبتنی بر حقوق بین الملل باشد ؛ نایل آیند'.
سفیر ایران در آژانس یادآور شد که 'پاسخ اخیر جناب آقای دکتر جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی به خانم آشتون نشانه روشنی از تصمیم ایران برای رویکرد رو به جلو می باشد'.
سلطانیه با بیان اینکه 'مشارکت چشمگیر مردم ایران در انتخابات اخیر مجلس بی اثر بودن قطعنامه ها، تحریمها، حملات سایبری، ترور دانشمندان هسته ای و تهدید به حمله نظامی علیه تاسیسات را به اثبات رساند'، تصریح کرد: 'همه ایرانیان در سراسر جهان در مسأله هسته ای با هم متحد هستند'.
سفیر ایران در ادامه 'به اندک کشورهای مشخص غربی که در رابطه با بیان حقیقت به جهانیان و یا حداقل به مـالیات دهندگان خود با بن بست روبرو شده اند' ، توصیه هایی کرد و گفت که این چند کشور معدود 'با دادن اطلاعات نادرست به مردمشان مبنی بر اینکه ایران به دنبال سلاح هسته ای است و ظرف چند ماه یک بمب هسته ای را آزمایش خواهد کرد، آنها را گمراه کرده اند'.
سلطانیه به این چند کشور معدود غربی توصیه کرد 'اعتراف نمایند که برغم ادعای داشتن سرویس های اطلاعاتی قوی، اشتباهات محاسباتی بسیاری داشته اند؛ آنها قادر نبودند پیروزی انقلاب اسلامی در 33 سال پیش در ایران، شکست صدام، شکستشان در عراق و افغانستان و نکته آخر ولی نه کم اهمیت ترین، دستاوردهای بزرگ ایران در فناوری هسته ای و بویژه تسلط کامل ایران بر فناوری غنی سازی را پیش بینی نمایند'.
سلطانیه ادامه داد: 'در هرحال ما درک می کنیم که آن دسته معدودی از کشورهای مشخص ناکام و در مسأله هسته ای ایران با بن بست روبرو شده اند و گشایشی همراه با حفظ آبرو می خواهند. ما آماده ایم که به آنها کمک کنیم تا از طریق فرآیند مذاکرات از این بن بست خارج شوند به شرط اینکه طرز فکر خود را تغییر دهند و از خط مشی «هویج و چماق» و «تحریم و مذاکره» به مذاکراتی متمدنانه و بدون قید و شرط با حفظ احترام متقابل و موقعیت برابر روی آورند'.
** چگونگی تغییر فضای شورای حکام به نفع ایران
به عقیده دیپلمات ها در وین، دیپلماسی ایران در یک ماه گذشته بویژه دو دور مذاکره با آژانس بین المللی انرژی اتمی توانست صدور قطعنامه ضد ایرانی را در نشست شورای حکام منتفی کند.
ایران در آستانه برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به اعضای این شورا توصیه کرده بود که از روند همکاری تهران با آژانس حمایت کنند.
سلطانیه هفته گذشته در نشست سه ساعته توجیهی سفرای کشورهای عضو با حضور 'هرمان ناکارتس' معاون مدیرکل، به اعضای این شورا توصیه کرد، از فرآیند گفت وگوها استقبال کنند.
در این جلسه که پشت درهای بسته برگزار شد، گزارش جدید مدیرکل آژانس درباره ایران مورد بررسی قرار گرفت.
سفیر ایران در این نشست با اشاره به دو دور مذاکرات با آژانس تاکید کرد، فرایند مثبتی که شروع شده است، باید مورد استقبال قرار گیرد و همه کشورها مواظب باشند در اظهارنظر خود این فضای سازنده را مخدوش نکنند.
سلطانیه همچنین به برخی کشورهای عضو شورای حکام هشدار داد که به رویکرد تخریب فضای همکاری ایران با آژانس، خاتمه دهند.
وی یادآور شد: در طول سال های گذشته هرگاه ایران گام مثبتی برداشته است، چند کشور معدود درصدد تخریب فضا برآمده اند.
روز پنجشنبه درحالی تلاش چند کشور غربی برای صدور قطعنامه ضد ایرانی شکست خورد که سفیر مصر در آژانس، بیانیه جنبش عدم تعهد در حمایت از برنامه هسته ای ایران را قرائت کرد.
گروه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در نشست شورای حکام آژانس، نمایندگی بیش از 100 کشور جهان را به عهده دارند.
در بیانیه جنبش عدم تعهد از اقدام سازنده و همکاری اخیر جمهوری اسلامی ایران در انجام دو دور مذاکره با نمایندگان آژانس در تهران برای حل و فصل برخی موضوع ها استقبال شد.
در کنار این تحولات، انتشار بیانیه مطبوعاتی نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در وین همزمان با نخستین روز نشست شورای حکام که به طور شفاف جزییات دو دور مذاکرات میان تهران و آژانس را در اختیار افکارعمومی قرار داده، فضای این شورا را به نفع تهران تغییر داد.
در این بیانیه برای نخستین بار گزارش شد که در فاصله دو دور مذاکرات ایران و آژانس در تهران، سه ملاقات نیز در وین صورت گرفته و تفاهماتی بدست آمده است.
در این بیانیه تصریح شده است که تهران و آژانس توافق کردند'تقاضای دسترسی به پارچین طبق رویکرد' موضوع به موضوع 'تا پس از نشست شورای حکام در ماه مارس به تعویق افتد.
اهمیت این تفاهم به این دلیل است که در گزارش اخیر 'یوکیا آمانو' مدیرکل آژانس و همچنین بیانیه مقدماتی وی در نشست روز نخست شورای حکام، به آن اشاره ای نشده و این ادعا مطرح شده که ایران اجازه دسترسی به پارچین را نداده است!.
براساس بیانیه نمایندگی ایران در آژانس، طرفین همچنین در وین توافق کردند که 'اول متن مدالیته مورد توافق قرار گیرد و منعقد گردد و سپس بر اساس آن رویکرد موضوع به موضوع اجرا شود'.
ایران و آژانس تاکید کرده اند: 'رویکردی که در این فرآیند وجود دارد موضوع به موضوع خواهد بود و مسایل فنی مرتبط با هم در یک موضوع طبقه بندی خواهد شد تا برای تسهیل کار رویکرد فشرده، موثر و نتیجه بخشی بدست آید'.
طبق مدالیته یا برنامه عمل سال 2007 یا همان سند INFCIRC/711، شش موضوع 'آزمایشات پلوتونیوم'، 'سانتریفوژهای پی یک و پی دو'، 'منشاء آلودگی'،'سند اورانیوم فلزی' ، 'پلونیوم 110' و'معدن گچین' حل و فصل شد و ایران در این شش زمینه از آژانس گواهی گرفت.
این موضوع در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی دائم ایران در وین به عنوان سابقه مورد اشاره قرار گرفته است:'پیرو مذاکرات سیاسی در سطح بالا، برنامه کاری(INFCIRC/711) برای روشن شدن مسایل باقیمانده از گذشته در تاریخ 27 اوت 2007 میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی توافق شد.
در نتیجه همکاری بسیار فعالانه ایران، شش مسأله باقیمانده در تاریخ 2008 حل و فصل گردید و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش نمود'.
با وجود این واقعیت که آژانس تعهدات خود از جمله تحویل اسناد مربوط به «مطالعات ادعایی» را به ایران انجام نداده است، تهران ارزیابی خود را در یک سند 117 صفحه ای به آژانس ارائه داد. بنابراین برنامه کار خاتمه یافت، ولی آژانس بر خلاف برنامه کار، آن را اعلام نکرد.
در هر حال تهران یک بار دیگر با دعوت از گروه آژانس در 30 اکتبر 2011 برای دیدار از ایران به منظور حل مسایل و خاتمه دادن به فرآیندی که به نظر می رسد بی پایان است، یک 'فرصت تاریخی' را در اختیار گذاشت.
در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران به دور نخست مذاکرات تهران و آژانس نیز اشاره شده است.
در این مذاکرات که در بهمن ماه در تهران برگزار شد، 'هرمان ناکارتس' معاون مدیرکل ریاست هیات عالیرتبه آژانس را به عهده داشت.
براساس بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس ؛ در نخستین دور مذاکرات که در تاریخ (29ـ31 ژانویه 2012) برگزار شد، 'ایران و گروه متشکل از مقامات ارشد آژانس مذاکرات فشرده ای درباره چگونگی حل و فصل مسایل و ارکان اصلی تعیین شده داشتند و دو طرف پیش نویس های متن خود را درباره رویکرد تدوین شده و مدالیتی برای جزییات بعدی مبادله کردند'.
ناکارتس پس از بازگشت از سفر سه روزه اول خود به ایران، گفت: تهران و آژانس درباره حل مسایل باقی مانده درباره موضوع هسته ای توافق کردند.
وی همچنین با بیان اینکه سفر خوبی به تهران داشته است، تصریح کرد: طرفین متعهدند مسایل باقی مانده را حل کنند.
اما بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس بخش مهمی دارد که به توافقات ایران و آژانس در وین اشاره کرده و در گزارش آمانو مغفول مانده است.
در حقیقت می توان گفت مذاکرات ایران و آژانس در یک ماه گذشته دو دور نبوده بلکه سه دوره انجام شد که افزون بر دو سفر هیات ارشد این نهاد به تهران، یک دور هم در وین برگزار شده است.
در گزارش نمایندگی ایران آمده است که 'برای تسهیل دو دور مذاکره در تهران، سه ملاقات در وین در تاریخ (15 ـ 17 فوریه 2012) انجام شد و تفاهمات زیر بدست آمد:
ـ رویکردی که در این فرآیند وجود دارد، موضوع به موضوع خواهد بود و مسایل فنی مرتبط با هم در یک موضوع طبقه بندی خواهد شد تا برای تسهیل کارف رویکرد فشرده، موثر و نتیجه بخشی بدست آید.
ـ آژانس اعلام کرد که همه مسایل باقیمانده منحصراً در سند GOV/2011/65 می باشد که در فهرست اولویت بندی موضوعات/دسته ها در دومین پیش نویس مدالیتی ارائه خواهد شد.
ـ در این زمینه مواردی از قبیل توسعه چاشنی انفجاری، ابتکار انفجار در سطح بالا و آزمایش هیدرودینامیک که در اصل آژانس پیشنهاد داده بود که جزو موضوع شماره 2 قرار بگیرد توافق شد که در موضوع اول جای بگیرد. بنابراین موضوع شماره 1 شامل 5 مسأله می شد.
ـ توافق شد، آژانس اسنادی را که نشان می دهد ایران فعالیت های ادعا شده در مورد هر یک از موضوعات را انجام داده است، تحویل دهد.
ـ توافق شد که نخست متن مدالیته مورد توافق قرار گیرد و منعقد گردد و سپس براساس همین مدالیتی مورد توافق رویکرد موضوع به موضوع اجرا شود.
ـ توافق شد که آژانس پرسش های خود را درباره موضوع شماره 1 (5 مسأله) آماده نماید و آنها را در ملاقات بعدی (در تاریخ 20ـ21 فوریه) به ایران ارائه دهد تا راه را برای اجرای موثر کار هموار نماید.
ـ ایران با درخواست آژانس برای تهیه اظهارنامه ابتدایی درباره ضمیمه گزارش مدیرکل (GOV/2011/65) در ملاقات بعدی (20ـ21 فویه) موافقت کرد.
ـ همچنین توافق شد، اگرچه آژانس پرسش های خود را درباره موضوع شماره 1 ارائه خواهد داد، اما تقاضای دسترسی به پارچین طبق رویکرد موضوع به موضوع تا پس از نشست شورای حکام در ماه مارس به تعویق افتد.
ـ ایران آمادگی خود را در راستای اثبات حسن نیت مبتنی بر همکاری فعال برای برداشتن گام های عملی از جمله ارائه دسترسی در مورد دو مسأله موضوع شماره 1 یعنی توسعه چاشنی انفجاری و ابتکار انفجار در سطح بالا اعلان کرد.
در ادامه گزارش نمایندگی ایران در آژانس به توافقات دور بعدی مذاکرات در تهران اشاره شده است.
ریاست هیات بلندپایه آژانس در این مذاکرات را نیز ناکارتس معاون مدیرکل به عهده داشت.
براساس گزارش نمایندگی ایران در مذاکرات 20ـ21 فوریه ، برپایه متن مدالیتی که آژانس پیشنهاد داده بود گام های زیر به ترتیب پیش بینی شد:
1ـ توافق بر سر مدالیتی
2ـ ایران اظهارنامه ابتدایی خود را در مورد ضمیمه گزارش GOV/2011/65 ارائه نماید.
3ـ آژانس همه پرسش های مربوط به موضوع شماره 1 (5 مسأله) را ارائه کند و اسنادی را که نشان می دهد فعالیت های ادعایی را ایران اجرا کرده است تحویل دهد.
4ـ ایران به پرسش های آژانس پاسخ خواهد داد.
5ـ آژانس پاسخ ها را مرور و تحلیل خواهد کرد و درباره همه اقدامات که در مورد موضوع شماره 1 (5 مسأله) باید انجام شود، با ایران مذاکره خواهد کرد.
6ـ آژانس اجرای اقدام (یا اقدامات) مربوط به یکی از مسایل موضوع شماره 1 را طبق رویکرد موضوع به موضوع درخواست خواهد نمود.
در گزارش نمایندگی ایران در آژانس که برای آگاهی افکارعمومی منتشر شده، آمده است: 'به رغم توافقی که در وین حاصل شد و حتی برخلاف متن آژانس، گروه اعزامی این نهاد، براساس دستور مدیرکل خواستار دسترسی به پارچین شد'.
در این گزارش یادآوری شده که پارچین در سال 2005 دو بار توسط آژانس بازدید شده است و متعاقب آن، معاون سابق مدیرکل اعلام داشت که موضوع خاتمه یافت و بخشی از تاریخ خواهد شد و مدیرکل سابق آن را به شورای حکام گزارش نمود.
نمایندگی ایران در آژانس خاطرنشان کرده است: با توجه به این واقعیت که پارچین یک سایت نظامی است دسترسی به آن فرآیندی زمان بر است و به طور مکرر نمی توان اجازه داد. در پرتو این سابقه و براساس اینکه از آژانس خواسته شده است همه مسائل مربوطه مانند آزمایشات هیدرو دینامیک را با هم جمع نماید، متعاقبا یکبار دیگر اجازه دسترسی داده خواهد شد. این فرآیند می تواند بطور واضح زمانی که توافق بر روی مدالیته حاصل شود، شروع گردد'.
در ادامه گزارش نمایندگی ایران در آژانس آمده است: 'به رغم این واقعیت که مدالیته نهایی نشده بود اما ایران در راستای نشان دادن حسن نیت مبتنی بر همکاری فعال، تصمیم گرفت اظهارنامه اولیه خود را درخصوص ضمیمه گزارش مدیرکل ارائه نماید. این یکی از اقدامات مورد انتظار در پیش نویس مدالیته ارائه شده توسط آژانس بود'.
در این گزارش تصریح شده است: 'آژانس برای ارائه کلیه سوالات در خصوص موضوع شماره 1 (5 مسأله مربوطه) آماده نبود و تنها درخصوص پارچین و کارشناس خارجی سوال نمود. آژانس هیچ سند یا توضیحی در خصوص این سوالات ارائه نکرد'.
نکته مهمی که در بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس به آن اشاره شده این است که 'ایران مجددا آمادگی خود را برای اتخاذ اقدامات عملی شامل اجازه دسترسی درخصوص دو مسأله در موضوع شماره 1 یعنی توسعه چاشنی و ابتکار انفجار در سطح بالا برای حل وفصل این دو موضوع اعلام نمود اما گروه آژانس به دلیل دستور مدیرکل برای بازگشت به وین، نپذیرفت.
با این حال هر دو طرف بحث فشرده ای درخصوص مدالیته برای کار در خصوص ادعاها داشتند، توافقات در بخش های زیادی حاصل شد اما به دلیل بازگشت برنامه ریزی شده تیم به وین و کمبود وقت، متن نهایی نشد'.
در پایان بیانیه مطبوعاتی نمایندگی ایران در آژانس توصیه ای هم به اعضای شورای حکام شده و آمده است: 'جمهوری اسلامی ایران قبلا تصمیم خود را برای کار با آژانس به طریقی حرفه ای برای حل و فصل ادعاهای باقیمانده با هدف اینکه به افکار عمومی جهان ثابت شود، فعالیت های هسته ای تهران صرفا برای اهداف صلح آمیز است، اتخاذ نموده است.
بنابراین از کلیه کشورهای عضو انتظار می رود که از این فرآیند حمایت نمایند و از هرگونه اقدامی که باعث تضعیف فضایی که برای پیگیری یک نتیجه موفقیت آمیز مورد نیاز است، اجتناب نمایند'.
** ارزیابی سلطانیه از نشست شورای حکام
سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص ارزیابی اش از نشست شورای حکام به خبرنگار ایرنا در وین گفت: نشست شورای حکام آژانس شاهد شکست 'دیپلماسی آمریکا' در مقابل 'دیپلماسی ایران' بود.
سلطانیه با اشاره به رایزنی های آمریکا طی دو ماه گذشته برای صدور قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام، افزود: عدم صدور قطعنامه در این نشست و صدور بیانیه شش کشور که بر تعامل و همکاری ایران با آژانس تاکید دارد، به معنای شکست دیپلماسی آمریکا در مقابل دیپلماسی ایران است.
وی با اشاره به دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران و برگزاری دو دور مذاکرات ایران و آژانس در تهران تصریح کرد که ایران به تعامل خود با آژانس ادامه خواهد داد.
سلطانیه همچنین با اشاره به حمایت جنبش عدم تعهد از برنامه هسته ای ایران در شورای حکام تصریح کرد: بیانیه جنبش عدم تعهد که بیش از 100 کشور جهان را نمایندگی می کند در حمایت از برنامه هسته ای ایران به عنوان یک سند مهم در تاریخ آژانس ثبت خواهد شد.
سفیر ایران در آژانس یادآور شد که جنبش عدم تعهد در این بیانیه ضمن حمایت از روند مذاکرات ایران و آژانس تاکید کرده است که موضوع هسته ای ایران باید موضوعی عادی شود.
سلطانیه همچنین با اشاره به محکومیت ترور دانشمندان هسته ای ایران توسط جنبش عدم تعهد خبر داد که خانواده های شهدای هسته ای ایران به این سبب از اعضای این جنبش تشکر و قدردانی کرده اند.
سفیر ایران در ادامه گفت که در نشست شورای حکام ، تهدید رژیم صهیونیستی مبنی بر حمله به تاسیسات هسته ای را نقض قطعنامه آژانس دانسته و از این نهاد بین المللی خواسته است که سکوت خود را در قبال این رژیم بشکند.
وی با اشاره به قطعنامه 533 که توسط کنفرانس عمومی آژانس در سال 1990 تصویب شد مبنی بر اینکه 'هرگونه حمله یا تهدید علیه تاسیسات هسته ای با مقاصد صلح آمیز نقض اصول منشور ملل متحد، حقوق بین الملل و اساسنامه آژانس است' ، گفت: جهان امروزه شاهد است که رژیم صهیونیستی مکررا تهدید به حمله علیه تاسیسات هسته ای می کند که بصورت کاملا واضحی نقض قطعنامه مذکور است.
وی افزود: موضع اخیر رژیم صهیونیستی مبنی بر اینکه هرچه مایل است انجام خواهد داد، این فرضیه را ثابت می کند که آن رژیم تمام تعهدات بین المللی را به چالش کشانده و درخواستهای متحدینش از جمله ایالات متحده را نادیده گرفته و بدانها بی توجهی می کند.
سلطانیه تصریح کرد: سکوت اعضای آژانس به ویژه شورای حکام و در قبال رژیم صهیونیستی، اعتبار آژانس را خدشه دار می کند.
سفیر ایران همچنین ادعای خبرگزاری آمریکایی آسوشیتد پرس مبنی بر اقدام ایران برای پاکسازی سایت نظامی پارچین از آثار آزمایش‌های هسته‌ای را 'مضحک و کودکانه' توصیف کرد.
گفتنی است آسوشیتد پرس یک روز قبل از بررسی موضوع ایران در شورای حکام و برای تاثیر گذاری بر اعضای این شورا دست به یک خبرسازی زد و مدعی شد که وجود کامیون ها در منطقه پارچین ممکن است نشانه تلاش ایران برای پاکسازی و از بین بردن آثار آزمایش‌های هسته‌ای در این منطقه باشد!.
در پی طرح این ادعا ، دیپلمات ها در وین تاکید کردند که این اظهارنظر 'به لحاظ فنی خنده دار' است.
این دیپلمات ها در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کردند که ماهواره ها بطور دائم در حال تصویربرداری از پارچین هستند و هرگونه تغییری را رصد می کنند و فعالیت هسته ای به گونه ای است که نمونه ذرات آن تا ده ها سال باقی می ماند و به هیچ وجه قابل محو کردن نیست.
ایران پیش از این دو بار اجازه بازرسی آژانس از پارچین را داده اما هرگز نشانه ای از فعالیت های هسته ای نظامی در آن دیده نشده است.