به گزارش سرویس بورس مشرق، سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
بیشتر بخوانید:
دو مسیر متفاوت پیش روی معاملات بورس
دولت برای پرداخت بدهیهای خود به طلبکاران غیردولتی (مثل پیمانکاران)، از اوراق اسلامی استفاده می‌کند، در واقع با انتشار این اوراق دولت پرداخت بدهی‌هایش را به تعویق می‌اندازد. تنها تفاوتی که اوراق خزانه اسلامی با اوراق خزانه رایج در دنیا دارد این است که در ایران اوراق صادر شده به شکل مستقیم به طلبکاران داده می‌شود و آن‌ها در صورت نیاز به وجه نقد می‌توانند آن را در بازار فرابورس به فروش برسانند. این تفاوت ناشی از وجود مشکلات فقهی در اوراق خزانه رایج در دنیا است.
با استفاده از این اوراق دولت علاوه‌بر تسویه بدهیهای خود، می‌تواند در کنار کنترل وجوه نقد موجود در بازار کسری بودجه خود را نیز از این طریق تامین کند.
ویژگی‌های اوراق خزانه اسلامی
اوراق خزانه اسلامی که با نماد «اخزا» شناخته می‌شوند اوراقی بدون کوپن هستند. منظور از بدون کوپن بودن اوراق، این است که به آن‌ها هیچ سودی تعلق نمی‌گیرد و نرخ سود این اوراق برابر صفر است. خریداران این اوراق تنها از تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی آن در سررسید سود خواهند کرد. دارندگان این اوراق در تاریخ سررسید وجه نقدی معادل مبلغ اسمی، از دولت دریافت می‌کنند. سررسید این اوراق معمولا در بازه زمانی ۴ تا ۵۲ هفته است.
اوراق خزانه اسلامی، اوراقی هستند که سررسید آن‌ها کمتر از یک سال است و طی این دوره هیچ سودی به دارندگان آن تعلق نمی‌گیرد. این اوراق ریسک نکول ندارند و ریسک نقدشوندگی آن‌ها بسیار پایین است.
اوراق خزانه اسلامی، اوراقی هستند که سررسید آن‌ها کمتر از یک سال است و طی این دوره هیچ سودی به دارندگان آن تعلق نمی‌گیرد. این اوراق ریسک نکول ندارند و ریسک نقدشوندگی آن‌ها بسیار پایین است. تنها ریسکی که می‌تواند این اوراق را تهدید کند ریسک نوسان قیمتی آن‌ها است.
ریسک نکول
اوراق خزانه، جزء اوراق بدون ریسک در نظر گرفته می‌شوند. از آن‌جایی که این اوراق توسط دولت، برای تامین بودجه و یا پرداخت بدهی‌هایش منتشر می‌شوند، ریسک نکول (عدم ایفای تعهدات در تاریخ سر رسید) نخواهند داشت. زیرا دولت این اوراق را به‌عنوان بدهیهای خود درنظر می‌گیرد و پرداخت آن‌ها را در اولویت قرار می‌دهد. خزانه‌داری کل کشور نیز پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در تاریخ سررسید تعهد می‌کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است.
ریسک نقدشوندگی
اوراق خزانه ریسک نقدشوندگی خیلی پایینی دارند. زیرا این اوراق قابلیت معامله در بازار فرابورس را دارند. حجم روزانه معاملات این بازار بسیار بالا است، بنابراین دارندگان این اوراق هر زمان که بخواهند می‌توانند اقدام به فروش آن کنند. علاوه‌بر آن وجود بازارگردانان متعدد به نوعی تضمینی برای نقدشوندگی این اوراق است. چون بازارگردانان در طول ساعت معاملاتی حضور دارند و همزمان اقدام به خرید و فروش در بازار می‌کنند.
تنها ریسکی که این اوراق با خود دارند ریسک نوسانات قیمتی است، چون قیمت این اوراق بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
مزایای انتشار اوراق خزانه اسلامی
انتشار این اوراق باعث می‌شود تا دولت برای تامین مالی خود، دست به استقراض نزند و منجر به حفظ استقلال کشور می‌شود.
کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار است.
ایجاد بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار
از آن‌جایی که این اوراق بدون ریسک هستند، نرخ بازده آن‌ها، نرخ بازده بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود، به گونه ای که با استفاده از این اوراق می‌توان از انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف آگاه شد.
از دیگر مزایای اوراق خزانه اسلامی این است که به درآمد این اوراق مالیات تعلق نمی‌گیرد.
به‌طور کلی با انتشار این اوراق علاوه‌بر این‌که دولت می‌تواند بدهی‌هایش را مدیریت کند، با کاهش حجم نقدینگی موجود در بازار از ایجاد تورم می‌شود جلوگیری کرد. همچنین مردم می‌توانند از نرخ بازده بدون ریسک مطلع شوند و در بازارهای مناسب سرمایه‌گذاری کنند.
وجه مورد نیاز، برای پرداخت ارزش اسمی این اوراق در سررسید از کجا تامین می‌شود؟
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به‌عنوان یک واسط بین بانک‌های مسئول پرداخت و خزانه‌داری عمل می‌کند. این سازمان با توجه به تاریخ سررسید اوراق، منجر به انتقال وجوه لازم به بانک می‌شوند.
مسئول پرداخت مبلغ این اوراق به سهامدارانش چه کسی است؟
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بر اساس اطلاعاتی که راجع‌به دارندگان اوراق خزانه دارد، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک‌های مشخص شده به حساب دارندگان این اوراق واریز می‌کند.
مزایای حاصل از انتشار اسناد خزانه در بازار سرمایه ایران
- تصفیه بدهیهای دولت و تسری در پرداخت بدهیهای ایشان به پیمانکاران
- ابزاری مؤثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی
- تعیین نرخ سود با استفاده از مکانیز عرضه و تقاضا
- استخراج نرخ سود بدون ریسک
- تأمین کسری بودجه دولت
محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی (اخزا)
همان‌طور که بیان کردیم اوراق اخزا، دارای پرداخت سود (تقسیم سود نقدی) نبوده و سرمایه گذاران از تفاوت قیمت خرید و فروش در بازار فرابورس و یا در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید، از تفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی اوراق در زمان سررسید، سود کسب می‌کنند. به نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید را اصطلاحاً “YTM” گویند که جهت محاسبه آن می‌توان از معادله زیر استفاده کرد:
که در این معادله:
F = قیمت اسمی اوراق
P = قیمت خرید اوراق
T = تعداد روزهای سال (۳۶۵)
N = تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید
نحوه دریافت اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط پیمانکاران
پیمانکارانی که تمایل به دریافت اسناد خزانه اسلامی دارند می‌توانند با مراجعه به دستگاه یا وزارتخانه بدهکار، درخواست تسویه حساب خود را اعلام کنند. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز در صورت لزوم به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران از محل ردیف بودجه اختصاص یافته با انتشار اسناد خزانه، حساب پیمانکار را تسویه می‌کند. سپس پیمانکاران می‌توانند از طریق سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه به صورت الکترونیکی این اوراق را دریافت کنند و تا زمان سررسید، اوراق را نگه داشته و یا در صورت نیاز به وجه نقد، قبل از سررسید اوراق را از طریق فرابورس به فروش برسانند.
مزیت دریافت اسناد خزانه اسلامی برای پیمانکاران در این است که می‌توانند سریع‌تر طلب خود را به‌صورت وجه نقد دریافت کنند.
در زمان سررسید اوراق نیز خزانه‌داری کل کشور مبلغ اسمی اوراق را به حساب نزد بانک عامل واریز می‌کند. شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه نیز مبلغ اسمی را از طریق بانک عامل به حساب دارندگان اوراق واریز خواهد کرد.