مشرق- 1- حدیثی است از حضرا زهرا(س) که سعادت "زن" آن است که هیچ مرد نامحرمی را نبیند و هیچ مرد نامحرمی هم او را نبیند! با دیدن این حدیث و احادیثی از این دست معمولا و پس از تعجب هنر توجیهمان گل می کند و هزار و یک توضیح ( همان توجیه خوانده شود بهتر است!) به ذهنمان خطور می کند و بر لبها و قلمهامان جاری می شود! چرا؟ چون این حدیث را مطابق روزگارمان نمی یابیم! چون اجرای این حدیث را ناشدنی ، غیر ممکن و غیر امروزی می دانیم و البته ممکن است قیافه عالمانه بگیریم و از مقتضیات زمان و اجتهاد پویا و ... برای عبور از این حدیث و امثال آن بهره بگیریم!

2-آنهایی که کم و بیش اهل مطالعه و تاریخ اند به خوبی می دانند گوینده این حدیث کسی است که به سهم خود والاترین مشارکتهای فرهنگی و سیاسی را در حساس ترین مقاطع تاریخ بشر به خود اختصاص داده و در مقاطعی که ضرورت حضور خویش در جامعه را احساس نموده با تمامی وجود پا به میدان گذارده و هزینه این حضور را با جان بی مانند خویش پرداخته است!

3-جمع بین آن فرمایش و این عملکرد برای بسیاری دشوار می آید! برخی (بواسطه ضعف خود) این دو را متناقض ارزیابی کرده و دسته ای به دنبال حذف  یکی از دو گزاره مسلم دینی_تاریخی ، تکلیف خود را یافته اند! (یعنی یابه ماندن زن مسلمان در خانه  حکم داده اند و یا به حضور بی محابا و راحت و رایج زن در جامعه و اختلاط و تداخل حریم ها تن در داده اند! آن هم بنام ضرورت و همسویی با دنیا و مقررات بین المللی و...)

4-در روزگار ما کفه به نفع  گروهی سنگینی می کند که موافق حضور زن در جامعه اند و هر چه بیشتر می رویم سنگینی این گروه افزایش پیدا می کند و نتیجه  این روند وضعیت فعلی جامعه ما است! آنهایی که نسبت به حجاب و دین و احکام الهی لاقید و بی خیالند که هیچ!( چون با آزادی کامل مشغول تبرج اند آن هم به سیک و سیاق فوق جاهلیت اولی) اما آنهایی که ریشه مذهبی دارند و اهل دین و شریعتند اکثریت مصادیق گروه فوق اند! یعنی روز به روز به تعداد دیندارانی که موافق حضور زن در جامعه اند افزوده می شود و البته اکثریت  این گروه هنوز متوجه عواقب و پیامهای این حضور نیستند! حضور زن در جامعه نمی تواند خالی از اختلاط و نقض حریمهای شرعی و اخلاقی باشد! (فلان خانم مجری در ابتدای حضور در شبکه قرآن و معارف سیما به عادت زنان مذهبی رو می گرفت! و کم کم رویش باز شد و مقنعه تیره اش با مقنعه رنگ روشن عوض شد و این روزها به راحتی مقنعه های زرد و نارنجی می پوشد و دیگر نشانی از روگرفتن های او و قیافه جدی و محکم روزهای اولیه اش در میان نیست. این گام نخست در حضور جذاب زن در اجتماع است! چون زن نمی تواند فارغ از جذابیت در جامعه ظاهر شود!)

5-طبیعت زن زیبایی، جذابیت ، جلب توجه و آراستگی را می طلبد و به همین دلیل است که زن نمی تواند از این طبایع بروز و ظهور پیدا کند! و حضور زن با این ویژگی ها در جامعه نتیجه ای جز انحراف نخواهد داشت!

6- باز می گردیم به سوال نخست! حضرت زهرا (س) ، زینب کبری(س) و سایر نمونه های والای دینی چگونه در جامعه حاضر شده و به ایفای نقش و ترسیم تاریخ پرداختند؟ و بدیهی است  که این حضور آنچنان بوده که در صورت حذف حضور تاریخ مسیری دیگر را می پیمود! یعنی اگر حضرت زهرا(س) در مسجد مدینه حضور نمی یافتند و از بشریت مظلوم دفاع نمی کردند قطعا تاریخ روند دیگری به خود می گرفت و به تکامل نمی رسید و همین گونه است  عدم حضور زینب(س) و سمیه(نخستین شهیده اسلام) و ...!

7- نکته اساسی در حل این مسئله مقوله جنسیت و انسانیت است! در نظر اسلام "انسان" است که باید حضور اجتماعی – سیاسی پیدا کند نه زن یا مرد! مخاطب قرآن در قریب به اتفاق آیات قرآن "ناس"  است و "الذین آمنو"! در قرآن یا ایها الرجال و یا ایها النساء نداریم! خطاب به مومنان و مومنات هست اما زن و مرد خیر! اگر هم در برخی آیات به زنانگی و مردانگی و جنسیت اشاره شده خطاب قرآن به وظایف و تکالیف خاص نقشهای جنسیتی افراد بوده است!

8- اگر بتوانیم شأن انسانیت  را از شأن جنسیت (زنانگی و مردانگی) جدا کنیم آنگاه حضور افراد در جامعه حضور انسانی خواهد بود ( و نه حضور زن یا حضور مرد!) در این صورت مرد یا زن نیست که در جامعه ظاهر می شود ( که در این صورت درگیر سهم خواهی ها یا وزن کشی های زنانه و مردانه و فمنیسم و توابع و لوازم و لواحق آن خواهیم شد) بلکه انسان است که نقش آفرینی می کند! صدیقه طاهره(س) به عنوان یک انسان در جامعه ظاهر می شود همان گونه که امیر مومنان هم در جامعه به عنوان یک انسان( و نه یک مرد!) حضور پیدا می کند! جنسیت در اسلام مختص خانه و خانواده است ( چرا که بدون جنسیت اصولا خانواده و نقشهایی مانند پدر و مادری و همسری بی معنی می شود) زن یا مرد جهت انجام تکالیف شرعی در قبال جامعه بایستی جنسیت خود را در خانه جا بگذارند و با عنوان انسان و با صفات انسانی ( تفکر، عقلانیت،علم، ایمان) در صحنه های سیاسی – اجتماعی  حاضر شوند! در چنین حالتی است که به فرمایش حضرت زهرا(س) زن می تواند سعادت مند شود( چرا که هیچ گاه به عنوان زن و با متعلقات و صفات زنانه مانند جذابیت، زیبایی و ... در برابر نامحرم حاضر نمی شود) و در عین حال زنانگی و مادری را برای خانه بگذارد و بعنوان یک انسان وبا صفات انسانی در جامعه حاضر شود! جامعه در منظر اسلام صرفا هنگامی سلامت خود را پاس خواهد داشت که افراد  با انسانیت خود در آن حاضر شوند نه با جنسیت!


دکتر محمدصادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران