يکي از مسائلي که انسان هميشه با آن درگير بوده و پيشرفت قابل توجهي هم در آن به دست آورده است، علم پزشکي است که به تازگي در اثر ترکيب با فناوري‌هاي نوين دريچه‌هاي جديدي را به سوي ما باز کرده است. اکنون به شرايطي دست پيدا کرده‌ايم که با استفاده از فناوري‌هاي مدرن بسياري از آزمايشاتي که در گذشته براي انجام آن به آزمايشگاه نياز داشته‌ايم در منزل و با استفاده از يک ابزار کوچک، توسط خود بيمار هم امکان پذير خواهد بود.
شايد بتوان گفت که اين شاخه ديگر تنها علم پزشکي نيست و ما با صنعت جديدي با نام انفورماتيک پزشکي روبه‌رو هستيم و اين علم در اثر ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به شاخه پزشکي ايجاد شده است و امروزه با استفاده از انفورماتيک پزشکي توانسته‌ايم که بسياري از سدهايي که در گذشته در مقابلمان وجود داشته را از ميان برداشته و درماني مناسب براي بسياري از بيماري‌هاي کشنده پيدا کرده يا فناوري‌هايي را کشف کنيم که با استفاده از آن‌ها بتوان زودتر و بسيار آسان‌تر علائم يک بيماري را کشف کرده و قبل از اين که دير شود به فکر درمان باشيم.
اين صنعت در جهان بسيار گسترده شده است و ميزان پيشرفت آن به قدري بوده است که اکنون بسياري از کشورها درمان‌هاي خود را از راه دور هم انجام مي‌دهند و با ايجاد يک پرونده الکترونيک براي بيماران و از طريق جهان مجازي، بيمار قادر خواهد بود که با پزشک مورد نظر خود در هر نقطه از جهان که باشد ارتباطي مجازي داشته و ديگر وابسته به عواملي مانند مکان و زمان نبوده و محدوديت نداشته باشد. در کشور ما هم از فناوري‌هاي پزشکي زياد استفاده مي‌شود و شايد بتوان گفت که پزشکان کشور ما در اين زمينه بسيار توانمند هستند اما هنوز ارتباط ميان بيماران و پزشکان آن طوري که امکان دارد پيش نرفته است و خبري از ارتباطات مجازي در اين زمينه نيست.
در اين مطلب قصد داريم که به فناوري‌هاي پزشکي بپردازيم که بيشتر در اختيار بيماران قرار مي‌گيرند تا پزشکان و بيمار به کمک اين فناوري‌ها در منزل خود يا هر جاي ديگر که باشد، قادر خواهد بود که نيازهاي خود را برطرف کند. توسعه صنعت انفورماتيک، راه را براي ورود بسياري از فناوري‌هاي مدرن در شاخه پزشکي باز کرده است و اگر علاقه‌مند هستيد که با تعدادي از فناوري‌هاي پزشکي پيشرفته‌اي که در جهان در اختيار بيماران قرار مي‌گيرد، آشنايي پيدا کنيد موضوع ويژه اين هفته را دنبال کنيد.
فناوري‌هاي پزشکي خانگي
وقتي صحبت از سلامتي انسان به ميان ميآيد ديگر نمي‌شود که ريسک کرده و به اين موضوع اهميتي ندهيم. اين روزها دنياي محصولات مصرفي به دنياي مراقبت‌هاي پزشکي و بهداشتي هم راه پيدا کرده است البته اگر بخواهيم کمي دقيق‌تر بگوييم بايد به اين نکته هم اشاره کنيم که در تمامي اين محصولات، آي‌تي نقش بسيار ويژه‌اي را ايفا کرده است و در اين زمينه به کمک انسان‌ها آمده است.
در حال حاضر کلي ابزار و نرم افزار در اين زمينه وجود دارند که قادر هستند بيشتر نارسايي‌هاي جسمي ما را تشخيص دهند. بعضي از اين ابزارها هم بيشتر به يک دانشنامه جامع طبي شباهت دارند که کلي اطلاعات در اختيار ما قرار داده و حتي در مواردي توصيه‌هايي نيز به ما مي‌کنند. اما يک مسئله حياتي در اين ميان وجود دارد که اين سئوال است که آيا مي‌شود به اين ابزارها به اندازه کافي اطمينان داشت و به توصيه‌ها و تشخيص‌هاي آن‌ها اعتماد کرد يا در صورتي که به آن‌ها اطمينان کنيم امکان به خطر افتادن سلامتي ما وجود دارد؟
اگر به دانستن پاسخ اين پرسش علاقه داريد بد نيست که در ادامه با ما بوده و فناوري‌هايي که در اين زمينه وجود دارند را از جنبه‌اي ديگر نگاه کنيد. احتمالا خيلي از ما به اين سمت پيش رفته‌ايم که به محض اين که يک بيماري به سراغ ما ميآيد، به سمت اينترنت رفته و سعي مي‌کنيم که از روي علائمي که بيماري دارد با توجه به اطلاعاتي که در اينترنت وجود دارد بفهميم که چه بيماري به سراغ ما آمده است و چگونه بايد با آن رفتار کرده يا درمان آن را شروع کنيم. البته اين موضوع زماني بهتر مي‌شد که به اين مرحله برسيم که ديگر نيازي نباشد که به مطب دکتر برويم و به اين خودکفايي دست پيدا کنيم که بيماري‌هاي جزئي و سطحي را با استفاده از اين روش درمان کرده و از روش مقابله با آن اطلاع پيدا کنيم.
اما به هر حال معلوم است که زماني که بحث تشخيص يک بيماري مطرح مي‌شود ما مجبور مي‌شويم که به يک دکتر و فرد متخصص مراجعه کرده و مشکل خود را با او در ميان بگذاريم. دکتر کلارا پرادا که يکي از پزشکان متخصصي است که در اين زمينه فعاليت دارد معتقد است که بعضي از علائمي که براي بيماري‌ها وجود دارد ممکن است که در ابتدا خيلي جدي به نظر نيايند اما اين دسته از علائم اگر که طولاني شوند اين الزام را براي بيمار به وجود خواهند آورد که حتما به پزشک متخصص مراجعه کرده و اين اطمينان را پيدا کند که بيماري‌اش جدي نيست و احتياجي به درمان ندارد. اما زماني که از ماهيت بيماري خود اطلاع پيدا کرديد آن وقت است که اين امکان در اختيار شما گذاشته مي‌شود که از تازه‌ترين فناوري‌هاي پزشکي که در اين رابطه وجود دارد استفاده کنيد.
دقيقا به همين دليل است که بيشتر پزشکان افرادي که بيماري‌هاي مزمن دارند را به استفاده از ابزارهاي ديجيتالي پزشکي خانگي تشويق مي‌کنند. زيرا به اين ترتيب يک بيمار مي‌تواند خيلي آسان‌تر و دقيق‌تر از روند پيشرفت بيماري خود يا روند بهبود خود اطلاع پيدا کند و قبل از اين که دير شود تمامي اقداماتي که لازم است را انجام داده و پزشک خود را در جريان تغييراتي که به وجود آمده است قرار دهد.
فشارتان بالا مي‌رود يا پايين؟
به تازگي نمونه جديدي از دستگاه فشار خون ارائه شده است که قابليت اتصال به دستگاه‌هايي مانند آي‌پد، آي‌پاد تاچ و آي‌فون را دارد. اگر اين ابزار را به بازوي دست خود بسته و بعد از آن دستتان را در حالتي موازي با سطح زمين روي يک شي محکم قرار داده و آرام نفس بکشيد بعد از آن تنها کاري که بايد انجام دهيد اين است که نرم افزار مخصوص به اين دستگاه را توسط يکي از ابزارهايي که به آن متصل است، اجرا کرده و منتظر باشيد تا بعد از 1 دقيقه نتيجه به شما توسط نرم افزار گزارش داده شود.
اين دستگاه با سرعت بسيار زيادي ميزان فشار خون و تعداد ضربان قلب شما در دقيقه را روي مانيتور به شما نمايش خواهد داد. اگر بتوانيد براي خود در اينترنت يک حساب کاربري ايجاد کنيد به سرعت داراي يک پرونده الکترونيک مي‌شويد که با هر بار اندازه گيري فشارتان اطلاعات آن آپديت مي‌شود و شما مي‌توانيد اين پرونده را براي هر پزشکي که دوست داريد ارسال کرده و وضعيت جسماني خود را به او گزارش بدهيد.
در مورد دقت و درستي اعدادي که توسط اين دستگاه به شما نشان داده مي‌شود هم بايد گفت که يکي از پزشکان متخصصي که دراين راستا فعاليت مي‌کند به نام دکتر اسکر، آزمايشات بسياري را براي بررسي صحت عملکرد اين دستگاه انجام داده و نتايجي که به دست آمده است را با نتايجي که از طريق دستگاه‌هاي دقيق سنجش فشار خون به دست آمده است را مقايسه کرده است.
نتيجه اين آزمايشات اين بوده است که اعداد اعلام شده از طريق اين نرم افزار تفاوت‌هاي بسيار جزئي با اعداد واقعي داشته است که اين مقدار کم خطا به راحتي قابل چشم پوشي بوده و به هيچ وجه اهميت ندارند.
دکتر اسکر معتقد است که تا قبل از ورود اين دستگاه به بازار مردم مجبور بودند که حداقل هر 2 ماه يک بار براي گرفتن فشار خون خود به مراکز پزشکي مراجعه کنند. اما اکنون اين موقعيت براي همه مردم فراهم شده است که بتوانند به آساني در هر زماني که دوست داشتند فشار خود را اندازه بگيرند و اين اطمينان را داشته باشند که با اعدادي واقعي سرو کار دارند. همچنين اگر هر بيمار نتيجه آزمايش فشار خون خود را براي پزشکش ايميل کند، پزشک هم مي‌تواند توصيه‌هاي لازم را براي بيمارش ارسال کند و در چنين شرايطي هيچ زمان اضافي از بيمار و پزشک گرفته نخواهد شد.
فناوري به فکر ديابتي‌ها است
يک دسته ديگر از بيماران که مجبور هستند براي کنترل و چک وضعيت بيماري خود دائما به پزشک مراجعه کنند افرادي هستند که به ديابت يا همان مرض قند مبتلا هستند. اما خوشبختانه چند وقتي است که اين امکان فراهم شده است که اين بيماران تا حدي بتوانند مستقل عمل کنند. به تازگي ابزارهاي جديدي به بازار آمده است که کار را براي اين دسته از بيماران بسيار آسان مي‌کند.
به کمک اين فناوري بيماران مبتلا به اين بيماري قادر خواهند بود که به جاي تزريق انسولين از يک دستگاه گلوکومتر استفاده کنند. اين دستگاه از طريق بلوتوث به يک پمپ دائمي گلوکز اتصال خواهد داشت. همچنين اين دستگاه مي‌تواند محاسبه کند که چه مقدار بيشتر از ميزان دوز پايه بيمار به انسولين احتياج دارد و بعد تنها با فشردن يک دکمه همان مقدار انسوليني که احتياج است به بدن بيمار وارد خواهد شد.
يکي از بيماراني که اين دستگاه به روي او آزمايش شده است اعتقاد دارد که اين دستگاه توانسته است زندگي‌اش را دگرگون کند و در شرايطي که قبل از اين که از اين دستگاه استفاده کند امکان رفتن به مکان‌هايي چون کلاس‌هاي درس هم براي بيمار غير ممکن بوده و ميزان بيماري هم بسيار شديدتر بوده است. تمامي اين موارد به اين دليل است که تزريق انسولين توسط خود بيمار کار بسيار مشکلي براي او به حساب ميآيد زيرا بايد دائما به دنبال يک مکان خلوت باشد تا بتواند اين کار را با آرامش انجام دهد و از طرف ديگر بيماري که به ديابت مبتلاست مجبور است که تنها در زمان‌هاي مشخصي غذا بخورد و در خوردن مواد غذايي هم محدوديت‌هاي بسياري دارد.
گذشته از اين موارد بيماراني که به ديابت مبتلا هستند از اين مورد ترس دارند که در زماني که در يک مکان عمومي به خود انسولين تزريق مي‌کنند، با نگاه‌هاي عجيب و غريب ديگران مواجه شوند و يا توسط آن‌ها سئوال پيچ شده و نظرات متفاوتي را در مورد بيماري خود بشنوند، همين موضوع باعث خواهد شد که اعتماد به نفس و شخصيت اجتماعي خود را از دست بدهند. اما اکنون با وارد شدن دستگاه گلوکومتر به زندگي بيماران ديابتي آن‌ها مي‌توانند هر آن چه که دوست دارند را بخورند و محدوديتي در اين زمينه نخواهند داشت.
اين دستگاه بسيار شبيه يک تلفن همراه است و همانند آن با بلوتوث کار مي‌کند و بيمار مي‌تواند از اين موضوع خوشحال باشد که در هنگام کار با آن مردم عادي فکر خواهند کرد که بيمار در حال کار با تلفن همراهش است و به اين ترتيب ديگر کسي از بيمار در مورد کاري که در حال انجام آن است سئوال نخواهد کرد. همچنين در گذشته اين نگراني براي پزشک‌ها وجود داشت که بيماران ميزان گلوکز خون خود را چک کنند اما براي کنترل آن کاري را انجام ندهند اما با پيشرفته‌تر شدن فناوري‌هاي مدرن، ابزارهاي تازه‌اي در اين راستا به بازار آمدند که توانستند آرامش را به بيماران باز گردانده و انگيزه آن‌ها را براي کنترل بيماري‌شان افزايش دهند.
اين گونه بوده است که بسياري از بيماران اعتقاد دارند که اين دستگاه‌ها زندگي آن‌ها را دگرگون کرده و راه را برايشان بسيار هموارتر از گذشته کرده‌اند. به اين ترتيب ديگر احتياجي نيست که بيماران ديابتي مدام به دکتر رجوع کنند و هر آن چه که لازم است روي مانيتور دستگاه از طريق نمودارها به بيمار گزارش داده خواهد شد و از روي اين اطلاعات هر بيماري قادر خواهد بود که به صورت مستقل براي کنترل بيماري خود اقدام کند.
به عنوان مثال اين امکان براي بيمار وجود دارد که گلوکومتر را طوري تنظيم کند که انسولين مورد نياز به بيمار در ساعات خاصي از شبانه روز به او زده شود. اطلاعات مرتبط با بيمار هم قابل ارسال به پزشک معالجشان هست و هم در صورت لزوم اين امکان وجود دارد که بيمار اطلاعات خود را براي ديگر مراکز پزشکي نيز ارسال کند. اين دستگاه تمامي نتايج را از طريق شبکه 3G در همان لحظه به يک پورتال آنلاين ارسال مي‌کند.
پرونده پزشکي ديجيتال
شايد شما دوست داشته باشيد که تمامي اطلاعات وضعيت جسماني خود را در مورد بيماري‌هاي مختلف در يک مکان ذخيره کنيد به صورتي که اين نتايج پراکنده نباشند. در اين صورت Microsoft Health Vault به شما در اين زمينه به صورتي ايمن کمک خواهد کرد. اين وب سايت به گونه‌اي طراحي شده است که شما بتوانيد تنظيم کنيد که علاوه بر شما ديگر چه کساني قادر باشند که به پرونده پزشکي‌تان دسترسي داشته باشند.
ممکن است که شما دوست نداشته باشيد که اعضاي خانواده‌تان از وضعيت جسماني شما مطلع باشند به اين ترتيب به آساني مي‌توانيد تنظيم کنيد که اين اطلاعات فقط در دسترس پزشک شما قرار گيرد. البته به اين نکته هم بايد اشاره کنيم که فناوري‌ها و گجت‌هاي پزشکي تنها براي بيماران طراحي نشده‌اند بلکه اين امکان را در اختيار تمامي افراد قرار مي‌دهند که بيشتر مراقب سلامتي خود باشند.
مثلا شما با پرونده ديجيتالي که براي خود از طريق اين پورتال درست مي‌کنيد اين امکان را خواهيد داشت که با هر پزشکي که دوست داشتيد در هر نقطه‌اي از جهان که بود به صورت آنلاين ارتباط برقرار کرده و با گزارش نتايج آزمايشات خود از طريق اين پورتال بتوانيد با او به صورت آنلاين مشاوره پزشکي کرده و توصيه‌هاي لازم را دريافت کنيد. به اين ترتيب اينترنت به کمک بيماران ميآيد تا بتوانند محدوديت‌هاي زماني و مکاني که در اين رابطه وجود دارد را از ميان برداشته و به شکلي آسان‌تر با پزشک‌ها ارتباط برقرار کنند.
البته بايد گفت که اين موضوع به نفع پزشکان نيز خواهد بود زيرا آن‌ها هم مي‌توانند به شيوه‌اي آسان‌تر با بيمار خود در ارتباط بوده و وضعيت جسماني او را در هر لحظه چک کنند و ديگر نگران دير مراجعه کردن بيمار به پزشک و تاخير بهبود او نباشند. يکي ديگر از ابزارهايي که به تازگي به کمک افراد آمده است Fit Bit نام دارد که لازم است که شما اين ابزار را تن خود کنيد تا آن بتواند تعداد قدم‌هايي که طي مي‌کنيد را به شما گزارش دهد. شايد بتوان گفت که اين دستگاه به اين دليل طراحي شده است که مردم را به داشتن تحرک بيشتر تشويق کند.
مسلما اگر شما يک روز را در حالتي طي کنيد که در آن تنها 100 قدم راه رفته‌ايد اين موضوع برايتان بسيار مايوسانه خواهد بود و به اين ترتيب هر روز سعي خواهيد کرد که ميزان تحرک خود را افزايش دهيد. همچنين با کمک اين دستگاه مي‌توانيد ميزان کالري که در يک روز مي‌سوزانيد را نيز ببينيد و بفهميد که پرخوري داشته‌ايد يا نه؟ همچنين اگر در پورتال Fit Bit براي خود يک پروفايل درست کنيد اين سايت مي‌تواند به شما گزارش دهد که در طول روز چه ميزان کالري به بدن خود وارد کرده و چه ميزان سوزانده‌ايد.
اگر اين ابزار را هميشه بر تن داشته باشيد قادر است که رفتار بدن شما را از نظر سوزاندن کالري، حتي در خواب هم تحت نظر بگيرد. البته اين قضيه تنها به سخت افزارهاي مخصوص منحصر نمي‌شود، به عنوان نمونه نرم افزارهايي در اين زمينه وجود دارد که هر فردي مي‌تواند از طريق ابزارهاي جانبي مانند تلفن همراه خود از آن‌ها استفاده کند، مثلا اپليکيشني وجود دارد که قادر است با استفاده از دوربين تلفن همراه ضربان قلب شما را اندازه بگيرد.
اين کار را توسط نوري که از انگشت شما عبور کرده و تغيير رنگ مي‌دهد، انجام مي‌دهد. حال از اين جنبه هم بايد به اين ماجرا نگاه کرد که اگر اين همه عدد و رقم دور و بر خودمان جمع کنيم چه فايده‌اي براي ما خواهد داشت. بر فرض اين که ما به آساني بفهميم که ضربان قلب ما در دقيقه چه عددي است، بايد به اين موضوع از اين جنبه هم نگاه کنيم که مسلما با وجود چند نرم افزار روي تبلت يا گوشي هوشمندمان به يک پزشک متخصص تبديل نمي‌شويم و اين اعداد در زماني به درد ما خواهند خورد که بتوانيم به صورت مستقيم با پزشک خود در ارتباط بوده و تمامي تغييرات را به او گزارش کنيم.
در چنين حالتي است که قادر خواهيم بود به سلامت جسم خود بيشتر کمک کنيم. ممکن است که ما با فناوري‌هايي که در حال حاضر وجود دارد بتوانيم بسياري از کارهايي که يک پزشک در بيمارستان يا مطب خود انجام مي‌دهد را انجام دهيم اما باز هم در آخر تمامي نتايجي که به دست ميآيد بايد به دست يک پزشک متخصص سپرده شود تا بتواند با يک تشخيص صحيح به ما توصيه‌هاي لازم را بکند.