سرویس جهان مشرق _ هم زمان با اخبار مربوط به مذاکرات وین که حاکی از دست برتر کشورمان در این مذاکرات است، سفر ۲ مقام اماراتی و سوری به تهران بازتاب گسترده ای در رسانه های منطقه داشت.
سفر رسمی مقام ارشد اماراتی به تهران
روز دوشنبه ۶ دسامبر برابر با ۱۵ آذر شیخ «طحنون بن زیاد» به دعوت رسمی «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان وارد تهران شده و با شخص علی شمخانی و سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان دیدار کرد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در این ملاقات ضرورت تاثیرناپذیری روابط کشورهای منطقه از سیاستهای مداخله‌گرانه کشورهای فرامنطقه‌ای را مورد تاکید قرار داد و تاکید کرد: کشورهای حوزه خلیج فارس در صورت همکاری می‌توانند ضمن ایجاد توسعه و رفاه برای ملت‌های خود به عنوان قطب انرژی نقش مهمی در اقتصاد منطقه و جهان ایفا کنند.
شیخ طحنون بن‌زاید مشاور امنیت ملی امارات نیز در این دیدار با ابراز مسرت از سفر به جمهوری اسلامی ایران و دیدار با دریابان علی شمخانی گفت: ایران به عنوان کشوری بزرگ و قدرتمند در منطقه دارای موقعیت منحصر به فرد ژئوپولیتیکی و شاهراه ارتباط شرق و غرب جهان است.
رئیس جمهور کشورمان نیز در دیدار با این مقام اماراتی با اشاره به سابقه روابط دوستانه دو کشور، گفت: روابط حسنه با کشورهای منطقه از اولویت های سیاست خارجی در دولت جدید است و به همین دلیل از توسعه روابط با امارات استقبال می کنیم.
واگرایی ریاض و ابوظبی و تغییر سیاست خارجی امارات
گذشته از ابعاد و اهداف سفر طحنون بن زاید به تهران بسیاری از کارشناسان شروع به بررسی سیاستهای جدید امارات کرده و معتقدند این کشور درحال چرخش قابل توجه به سمت محور ایرانی است. تغییر سیاستهای امارات طی چند سال گذشته به ویژه در مراحل پایانی جنگ یمن و قرار گرفتن ائتلاف ریاض و ابوظبی در مسیر واگرایی، کاملا مشهود بود.
در پی اقدام ناگهانی عربستان برای آشتی با قطر و پایان دادن به محاصره این کشور و نیز تلاش برای بهبود روابط با ترکیه، آن هم بدون هماهنگی با امارات، این کشور به شکل تدریجی تلاش کرد تا سیاست مستقلی از ریاض در پیش گرفته و استراتژی ویژه خود را در روابط با کشورهای منطقه ای و حتی غیرمنطقه ای ترسیم کند.
از جمله تحرکات ابوظبی در این زمینه گذشته از بهبود مناسبات با قطر، اقدام برای ازسرگیری روابط با ترکیه بود که اوج این اقدام در سفر اخیر «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی به آنکارا مشاهده می‌شود. سفر بن زاید به ترکیه در زمانی صورت گرفته که این کشور از یک بحران اقتصادی بی سابقه رنج میبرد و امارات با تاسیس صندوق سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در ترکیه به دنبال نقش آفرینی در این کشور است.
در سطح روابط عربی، امارات اولین کشور از صف مخالفان نظام سوریه بود که باب روابط با دمشق را گشوده و بعد از اینکه متوجه شد سیاست قبلی کشورهای عربی در قبال سوریه کارساز نبوده است خواستار بازگشت این کشور به اتحادیه عرب شد. سفر «عبدالله بن زاید» وزیر خارجه امارات به دمشق در ماه گذشته که اولین سفر رسمی یک مقام اماراتی به سوریه بعد از ۱۰ سال محسوب می‌شد، بیانگر تمایل ابوظبی برای برقراری روابط مطلوب با کشورهایی است که پیش از آنها را در صف مخالفان خود طبقه بندی کرده بود.
شکست محاسبات اعراب و رژیم صهیونیستی درباره مذاکرات وین
اما ناظران سفر طحنون بن زاید به ایران را نیز در همین قالب تغییر سیاستهای امارات تعبیر میکنند. آنها بر این باورند که حداقل امارات در میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به این نتیجه رسیده که برای موفقیت در پرونده های حساس منطقه به روابط خوب با ایران نیاز دارد.
کارشناسان در این زمینه به افزایش قدرت و نفوذ منطقه ای ایران و همچنین موضع قوی کشورمان در مذاکرات هسته ای اشاره و تاکید میکنند که شرط بندی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از احیای مذاکرات وین شکست خورد. بر همین اساس کشوری مانند امارات در تلاش برای یافتن جایگاهی مانند جایگاه قطر در منطقه به همگرایی با ایران روی آورده است.
«عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب و سردبیر روزنامه رای الیوم در این زمینه با اشاره به یک ضرب المثل انگلیسی «اگر نمی‌توانید کسی را شکست دهید به او ملحق شوید.» میگوید: سیاست خارجی و منطقه‌ای که طی سال‌ها و دهه‌های گذشته به اتفاق آرا میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (به‌استثنای قطر) مورد توافق قرار گرفته است، مبتنی بر تشدید محاصره ایران و ایجاد ناآرامی و آشوب داخلی در این کشور بوده است. این سیاست کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در قبال سوریه نیز وجود داشت اما زمانی که این کشورها به اهداف خود نرسیدند، سیاست مذکور خود را حتی به‌شکل موقت کنار گذاشته‌اند و به‌دنبال بهبود روابط با ایران هستند.
آیا امارات از آمریکا ناامید شده است؟
همانطور که گفته شد تغییر سیاستهای امارات از زمان قرار گرفتن ائتلاف آن با عربستان در مسیر واگرایی آغاز شد. اما خروج «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق ایالات متحده از کاخ سفید و روی کار آمدن دولت دموکرات‌ها در آمریکا نیز نقش مهمی در تغییر رویکرد امارات در مناسباتش با کشورهای مختلف داشت. بسیاری، شکست آمریکا در افغانستان و فراهم شدن مقدمه خروج نظامی این کشور از منطقه را یکی از دلایل اصلی تحول سیاستهای ابوظبی می‌دانند.
درواقع امارات همزمان با آنکه تلاش می‌کند ائتلاف خود با آمریکا و رژیم صهیونیستی را حفظ کند اما در عین حال به نظر میرسد بعد از اتفاقاتی که برای واشنگتن در افغانستان و منطقه رخ داد رویکرد محتاطانه تری در پیش گرفته است. به گفته تحلیلگران امور منطقه هرچند که ایران و امارات درباره پرونده های مختلف به ویژه حضور رژیم صهیونیستی در منطقه در ۲ جبهه کاملا متفاوت قرار دارند؛ اما با توجه به سیاست ایران مبتنی بر برقراری روابط خوب با همسایگان عرب و همچنین نیاز ابوظبی به چنین مناسباتی به نظر میرسد ۲ طرف به ویژه در زمینه اقتصادی و تجاری بتوانند همکاری خود را تعمیق بخشند.
«انور قرقاش» مشاور سیاسی رئیس امارات متحده عربی درباره اهداف سفر طحنون بن زاید به ایران، با انتشار توییتی اعلام کرد: سفر شیخ طحنون بن زاید به تهران در راستای تلاش های امارات متحده عربی با هدف تقویت پل های ارتباطی و همکاری در منطقه و حفظ منافع ملی انجام شده است.
روابط ابوظبی با تهران از دروازه دمشق می گذرد؟
اما مسئله دیگر مربوط به همزمانی سفر طحنون بن زاید و «فیصل مقداد» وزیر خارجه سوریه به تهران است. البته سفر این مقام سوری به ایران با هدف بحث درباره راهکارهای تقویت روابط دوجانبه و ادامه هماهنگی در سطوح مختلف بوده و با دستور کار سفر مشاور امنیت ملی امارات متفاوت است؛ اما بسیاری معتقدند که همزمانی این ۲ سفر میتواند به بهبود روابط ایران و امارات از دروازه سوریه کمک کند.
همچنین با توجه به رویکرد مشترک ایران و امارات درباره سوریه در مرحله کنونی، سفر مشاور امنیت ملی امارات به تهران میتواند نتایج مثبتی در خصوص بازگشت سوریه به جایگاه عربی و منطقه ای خود داشته باشد.
اما هم زمان با این سفرها، «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی نیز بعد از ۲ سال تور سفرهای خود به کشورهای حوزه خلیج فارس را آغاز کرده است. اولین ایستگاه این سفرها عمان بود و جالب توجه است که امارات چهارمین مقصد بن سلمان در این سفرها خواهد بود. همین امر همزمان با تحرکات امارات برای استقلال از عربستان موید شکنندگی ائتلاف میان دو کشور است.
از سوی دیگر «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه نیز در بحبوحه بحران اقتصادی این کشور به قطر سفر کرده است. البته ممکن است تلاقی این سفرهای منطقه ای مقامات کشورهای مختلف کاملا تصادفی باشد و هریک نیز دستور کار متفاوتی دارد؛ اما میتواند با بروز تحولات جدید در سطح روابط و پرونده‌های منطقه از جمله پرونده جنگ یمن همراه شود و منجر به تشکیل ائتلافهای جدید گردد.