به گزارش مشرق، DVD‌، مخفف Digital Video Disc یا Digital Versatile Disc به معنی دیسک دیجیتالی ویدئویی، تکنولوژی بسیار جذابی بود که در دهه‌ی هشتاد میلادی ظهور کرد و اتفاقاً در ایران نیز در اواسط دهه هشتاد، البته از نوع شمسی‌ آن، شناخته شد. این تکنولوژی به‌شدت کاربردی و هیجان‌انگیز به‌سرعت جای خود را در میان خانواده‌ها، دوست‌داران سینما، موسیقی و صدالبته گیمرها باز کرد و مدتی نگذشت که در تمامی خانه‌ها یک پخش‌کننده DVD درون میز تلویزیون و یک پخش‌کننده دیگر هم در کیس کامپیوترهای خانگی به چشم می‌خورد؛ اگر لپ‌تاپ و کنسول بازی هم داشتید، قطعاً مجهز به پخش‌کننده DVD بودند.

حال با گذشت بیش از چهار دهه از حضور DVD و محبوبیت روزافزون سرویس‌های استریم فیلم و موسیقی مانند نتفلیکس، آمازون پرایم، اسپاتیفای، اپل موزیک و غیره، وجود DVD کمتر حس می‌شود؛ شاید فکر کنید این محصول دوست‌داشتنی دیگر به زباله‌دان تاریخ پیوسته، اما واقعیت این است که درصد استفاده از این شکل از حافظه ذخیره‌سازی همچنان بالا است و در سال ۲۰۲۱، بالغ بر ۳۰۰ میلیون DVD به فروش رفته است. در این مقاله می‌خواهیم دلیل زنده ماندن DVD و به‌طور کلی دیسک‌های ذخیره‌سازی را در عصر پلتفرم‌های استریم بررسی کنیم. اما پیش از آن بهتر است نگاهی به تاریخچه ذخیره‌سازی اپتیکال یا نوری داشته باشیم.

تاریخچه DVD و دیسک‌های نوری

فناوری ضبط اپتیکال ابتدا در سال ۱۹۶۳ به همت دیوید پال گرگ (David Paul Gregg) و سرمایه‌گذاری جیمز راسل (James Russell) اختراع شد. البته پیش از این و در سال ۱۹۵۸ ایده‌های اولیه ساخت دیسک نوری به ذهن گرگ رسیده بود. او در آن زمان برای شرکت Westrex کار می‌کرد که زیرمجموعه‌ای از شرکت Western Electric به شمار می‌رفت. گرگ اولین پتنت مربوط به VideoDisk را در سال ۱۹۶۲ و درست زمانی که در حال کار روی پروژه‌ای مربوط به ضبط و بازتولید اطلاعات توسط پرتوهای الکترونی بود، ثبت کرد.

کمی جلوتر، یعنی به سال ۱۹۶۱ برویم. در این سال گرگ پس از همکاری با مهندسان زبده شرکت 3M به نام‌های وین جانسون (Wayne Johnson) و دین دی ماس (Dean De Moss) و ثبت چند پتنت در رابطه با سازوکار ضبط روی دیسک، شرکت خود را با نام Gauss Electrophysics تأسیس و پتنت‌های آینده‌اش را با نام همین شرکت به ثبت رساند. در نهایت در سال ۱۹۶۸ شرکت Music Corporation of America یا به اختصار MCA، پتنت‌های گرگ و شرکتش Gauss‌ را خرید و سبب شد فرایند توسعه دیسک‌های ذخیره‌سازی لیزری سرعت بیشتری پیدا کند و سنگ‌بنای محصولی پرکاربرد و محبوب گذاشته شود؛ محصولی که امروزه آن را با نام DVD می‌شناسیم.

DVD در سال ۱۹۹۶ وارد بازار ژاپن شد و طی سه سال تمامی بازارهای جهان را درنوردید. روند رو به رشد DVD‌ به حدی بود که در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹، هر ساله بیش از ۲ میلیارد DVD‌ به فروش می‌رسید. شرکت سونی به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان اصلی اولین نسل دیسک‌های نوری (که با نام CD شناخته می‌شود)، کمک شایان ذکری به معرفی هرچه بیشتر این فناوری به کاربران کرد؛ به‌طوری‌که اولین کنسول بازی این شرکت با نام پلی‌استیشن ۱ با پشتیبانی از CD و دومین نسل از این کنسول با پشتیبانی از DVD‌ راهی بازار شدند. همین امر باعث شد تا کاربران عادی به پتانسیل‌های دیسک‌های ذخیره‌سازی پی ببرند و آن را به‌عنوان یک محصول کارآمد قبول کنند. علاوه بر این، کنسول‌های ایکس‌باکس از ابتدا توانایی پخش فیلم‌های سینمایی با فرمت DVD‌ را داشتند و فروش بالای آن‌ها به شناخته‌تر شدن DVD در سراسر دنیا کمک کرد.

ظهور سرویس‌های آنلاین

با فراگیر شدن اینترنت و دسترسی افراد بیشتری به این شبکه بزرگ اطلاعات، مفهوم استریم محتوا نیز شکل گرفت. با گذشت زمان و توسعه فناوری اینترنت DSL و به تبع آن، افزایش سرعت اینترنت، شرکت‌هایی که پیش از این کار خود را به صورت آفلاین و با پست کردن دیسک فیلم‌ها انجام می‌دادند، سرمایه‌گذاری بیشتری روی محتوای سرویس استریم آنلاین کردند. برای مثال شرکت نتفلیکس که کار خود را با پست کردن فیلم‌ها به خانه افراد شروع کرده بود، پس از توسعه اینترنت و در سال ۲۰۰۷، سرویس استریم فیلم‌های سینمایی را راه اندازی کرد که به مثابه مرگ DVDها بود.

با گسترش هرچه بیشتر سرویس‌های آنلاین، فروش DVDها نیز رفته‌رفته کمتر شد؛ به‌طوری‌که از فروش ۲ میلیاردی در سال ۲۰۰۸، به ۳۰۰ میلیون در سال ۲۰۲۱ رسید؛ بااین‌حال، استفاده از این فناوری تقریباً قدیمی همچنان پابرجا است و گویی قصد پیوستن به تاریخ را ندارد!

چرا DVDها هنوز وجود دارند؟

پس از پرداختن به تاریخچه دیسک‌های نوری، حالا وقت جواب به سؤال اصلی‌مان رسیده است. چرا DVDها همچنان از فروش نسبتاً بالایی برخوردارند و قصد منقرض شدن ندارند؟ چرایی این اتفاق به چند فاکتور مهم بستگی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

کیفیت سرویس‌های استریم به خوبی DVD نیست

بسیاری از کسانی که عاشق سینه‌چاک سینما هستند، تأکید ویژه‌ای بر فاکتور «کیفیت تصویر» دارند. آن‌ها فرق بین کیفیت 4K و 1080p را در چشم به‌هم زدنی می‌فهمند و به اصطلاح مو را از ماست بیرون می‌کشند. این افراد به خوبی می‌دانند که کیفیت فیلم 4K که از پلتفرمی مانند نتفلیکس، استریم می‌شود به هیچ‌وجه شبیه نمونه‌ی بلو-ری آن نیست. درواقع اندازه تصویر همان است، اما بیت‌ریت (BitRate) نسخه آنلاین بسیار کمتر از نسخه بلو-ری آن است.

در میان سرویس‌های آنلاین بالاترین بیت‌ریت را اپل تی‌وی پلاس (+Apple TV) با نرخ ۲۵ مگابیت بر ثانیه ارائه می‌دهد. پس از آن نیز نتفلیکس با ۱۵ مگابیت بر ثانیه و دیزنی پلاس با نرخی مشابه قرار دارند. شاید برایتان تعجب‌آور باشد اگر بدانید که بیت‌ریت فیلم‌های بلو-ری بین ۸۲ تا ۱۲۸ مگابیت بر ثانیه است. همین امر باعث تفاوتی چهار تا شش برابری در کیفیت فیلم می‌شود.

کیفیت صدای بهتر

از دلایل دیگری که DVDها همچنان پرفروش‌اند، کیفیت صدای بالاتر در مقایسه با سرویس‌های آنلاین است. فرقی نمی‌کند مشغول تماشای یک فیلم سینمایی باشید یا درحال گوش دادن به قطعه‌ای از آخرین آلبوم Adele. در هر دو حالت DVDها و Blu-Rayها کیفیت صوتی بسیار بهتری را دراختیارتان قرار می‌دهند.

شرکت‌های استریم موسیقی به دلیل اینکه عموم مردم در محل کار یا بیرون از خانه به موسیقی گوش می‌دهند و در این زمان نیز اینترنت نامحدود کابلی دردسترس نیست، تصمیم گرفته‌اند تا محتوا را در قابل فشرده‌تری استریم کنند. عاشقان موسیقی می‌دانند که فشرده‌سازی بیشتر برابر است با ازدست‌دادن کیفیت بیشتر. اما هنگام استفاده از DVD این شرایط حکم‌فرما نیست و محتوای شما با کیفیت Loseless و با فرمت flac روی دیسک قرار دارد؛ درست همان‌جا، بدون نیاز به استریم و مصرف اینترنت و هزینه بیشتر.

کلکسیون بهتر و جذاب‌تر

شاید شما هم عاشق فیلم، موسیقی یا حتی بازی ویدئویی باشید و همیشه آرزوی داشتن کلکسیونی از آن‌ها را در سر می‌پروراندید. با خرید حساب یک ماهه نتفلیکس، اسپاتیفای یا گیم‌پس نهایتاً تا یک ماه می‌توانید کلکسیون خود را داشته باشید؛ آن هم نه کلکسیونی که برای شما است. در حقیقت شما هیچ مالکیت مادی و معنوی روی آن اثر ندارید.

اما با خرید دیسک می‌توانید کلکسیونی داشته باشید که همواره در خانه و کنار شما است. مهم نیست اینترنت باشد یا نه؛ برای داشتنش نیازی به تمدید اشتراک ماهیانه خود ندارید. از همه مهم‌تر اینکه آن کلکسیون تمام و کمال برای خودتان است و نه هیچ‌کس دیگر.

وجود دلیلی به این مهمی سبب شده تا افراد زیادی در سراسر دنیا به جمع‌آوری کلکسیون مورد نظر خود از دنیای فیلم، موسیقی، بازی، نرم‌افزار و غیره بپردازند. برای مثال وب‌سایت Business Insider طی مصاحبه‌ای که با چند کلکسیونر فیلم داشت متوجه شد که این افراد بالغ‌بر ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ فیلم سینمایی را در خانه خود نگه‌داری می‌کنند؛ این در حالی است که جوان‌ترین فرد مورد مصاحبه، تنها ۱۹ سال سن داشت و مسن‌ترین آن‌ها نیز ۳۶ ساله بود؛ درواقع، افرادی که دوران نوجوانی و جوانی خود را در انقلاب دیجیتالی سپری کرده‌اند، اما هنوز به جمع‌آوری نسخه DVD‌فیلم‌های محبوب خود علاقه دارند.

محتوای بیشتری روی DVD دردسترس است

تابه‌حال شده وارد نتفلیکس شوید و ببینید که فیلم موردعلاقه دوران کودکیتان به دلیل مشکلات کارگردان با سرویس نتفلیکس دیگر دردسترس نیست؟ یا فیلمی را که نسخه DVD آن عرضه شده، در سرویس‌های آنلاین پیدا نکنید؟ همین موضوع دلیل بعدی پرکاربرد بودن DVDها است.

به دلایل مختلف ممکن است فیلم سینمایی، موسیقی، بازی، نرم‌افزار یا محتوای دیگر، روی سرویس آنلاین محبوب شما موجود نباشد. مثلاً با انتشار نسخه‌ای جدید یک نرم‌افزار، نسخه پیشین دیگر دردسترس نخواهد بود و حتی گاهی،‌ از سرورها نیز حذف خواهد شد؛ اما با خرید نسخه DVD می‌توانید همواره به تمامی نسخه‌ها دسترسی داشته باشید.

مالکیت کپی فیزیکی

همان‌طورکه بالاتر هم به این موضوع اشاره کردیم، با افزودن نسخه دیجیتال یک اثر اعم از سینمایی، موسیقی یا غیره به سرویس استریم آنلاین خود، یا حتی خرید نسخه دیجیتالی، به معنی واقعی کلمه مالک آن نیستید و فقط آن را برای مدت محدودی کرایه کرده‌اید. درست است که این اثر در مجموعه دیجیتالی شما قرار دارد، اما نمی‌توانید پیش شرکت سرویس‌دهنده بروید و بگویید فلان آلبوم موسیقی‌ام را می‌خواهم و آن‌ها هم به شما یک نسخه‌ی فیزیکی بدهند. در حقیقت شما صرفاً حق استریم دیجیتالی آن را خریده‌اید و نه مالکیت تمام و کمال آن را؛ شاید شما جزو آن دسته از افراد باشید که عاشق یک‌سری فیلم سینمایی هستند و دوست دارند با نمایش آن در قفسه کتابخانه خود، به داشتنش افتخار کنند.

در این صورت تنها راهی که دارید خرید نسخه DVD‌ یا بلو-ری آن است. با خرید نسخه فیزیکی محصول مورد نظر خود می‌توانید همواره به آن دسترسی داشته باشید و آن را هر قسمت از خانه خود بگذارید. همین امر می‌تواند دلیلی کافی برای عده زیادی باشد تا همچنان نسخه DVD آثار مورد علاقه خود را بخرند و درنتیجه فروش دیسک‌های نوری نیز همچنان ادامه داشته باشد.

از طرفی برخی از نسخه‌های بازی‌های ویدئویی یا فیلم‌ها دارای جلد مخصوصی هستند که ارزش نگه‌داری دارند؛ مثل فیلم Scarface که تصویر جلد محشر آن هر عاشق سینمایی را به وجد می‌آورد.

راه DVD همچنان ادامه دارد

دیسک‌های نوری با وجود فناوری قدیمی خود، همچنان دلایل زیادی برای ماندن در این بازار دارند؛ به‌طوری‌که با توجه به دلایل بالا می‌توان گفت که استفاده از آن‌ها شاید هیچ‌وقت از میان نخواهد رفت. طبق گزارش‌ها بیشتر افرادی که به تماشای نسخه DVD فیلم‌ها می‌پردازند در بازه سنی ۲۵ تا ۳۹ سال قرار دارند؛ با در نظر گرفتن قدیمی شدن و «نوستالژیک» شدن دیسک‌های نوری، انتظار می‌رود تا روند کاهشی استفاده از آن‌ها نیز کندتر شود و درنتیجه حیاتی طولانی‌تر یا حتی جاودانه داشته باشند.

شما چه فکری می‌کنید؟ آیا DVDها همچنان میان ما حضور خواهند داشت یا فرهنگ استریم به‌ جایی خواهد رسید که دیسک‌ها به تاریخ خواهند پیوست؟