**تفحص از دانشگاه آزاد بی‌نظیرترین تفحص در طول تاریخ مجلس بود

* ظاهرا در ابتدای کار یک وقفه‌ای هم وجود داشت؟

-زاکانی: این مسئله با بحث انتخابات ریاست جمهوری مصادف شده بود و به خاطر اینکه موضوع سیاسی نشود و ما بتوانیم با شرایط بهتری کار دقیق و گسترده‌ای انجام دهیم، در آن ایام حدود یک ماه و نیم کار را مسکوت گذاشتیم و بعد هم حدود دو ماه تلاش کردیم تا سازوکار انجام تحقیق و تفحص را به صورت علمی تبیین و تدوین کنیم. ما در کارمان هم از اساتید، دانشجویان و دانشگاه‌ها و هم از افراد خبره و کسانی که در خصوص تحقیق و تفحص‌ها تلاش داشتند، بهره بردیم و همچنین از بدنه فعال دانشگاه که دانشجویان هستند، بهره گرفتیم و عملاً به یک مدل رسیدیم و این مدل را از مرداد 84 آغاز کردیم.

کار جدی که صورت گرفت، این بود که ما 9 تیپ دانشگاه یاد شده را در 8 سرفصل مورد بررسی قرار دادیم و خود این سرفصل‌ها را به 50 بخش که پیرامون این سرفصل‌ها قابل بررسی است، خرد کردیم و نهایتاً 270 موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که این 270 موضوع ذیل همان 50 بخش بود. برای انجام کار 13 همایش با حضور 891 نفر از روسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی برگزار شد و در انجام کار علاوه بر جمع‌آوری اسناد و مصاحبه با افراد مختلف بیش از دو هزار مصاحبه کاملا روشمند با مسئولان دانشگاه و دانشکده‌ها و خوابگاه‌ها، متولیان فعالیت‌های دانشجویی و فرهنگی در نهادها و تشکل‌ها و موثرین مراکز آموزشی و پژوهشی توسط افراد آموزش دیده صورت گرفت که بطور مثال در یکی از این مصاحبه‌ها با رئیس وقت دانشگاه تهران در دو نوبت قریب به پنج ساعت مصاحبه در قالب موضوعات مورد نظر انجام شد که با توجه به مبنای علمی تحقیق و تفحص از آن استقبال می‌شد و یا در سیر انجام کار ما نظرسنجی کاملا علمی نیز انجام می دادیم.

ما تا اردیبهشت‌ماه سال 85 فعالیت داشتیم و کارمان را در وقت قانونی انجام دادیم؛ تحقیق و تفحصی که صورت گرفت، بدون شک بی‌نظیرترین تحقیق و تفحص در طول تاریخ صد ساله مجلس بود‌ چرا‌که در حین انجام تحقیق و تفحص علاوه بر اینکه ما از یک قسمت بسیار ظریف و حساسی مثل دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی تحقیق و تفحص می‌کردیم، اینکار را در قالب سیستمی منسجم و با سازماندهی و آموزش 1500 نفر در کشور انجام دادیم و این افراد در این تحقیق و تفحص فعال شدند و محصول کارشان جمع‌آوری و بررسی 480 هزار صفحه سند بود که در قالب 43 جلد گزارش به مجلس ارائه شد‌ البته یک چکیده و خلاصه‌ای از این تحقیق و تفحص آماده کرده بودیم که به مجلس ارائه کنیم تا چکیده آن را که مقدمه گزارش بود، در صحن قرائت شود.

** قرائت گزارش تفحص از دانشگاه آزاد با مقاومت عباسپور مواجه شد

* چرا قرائت نشد؟

زاکانی: ما درخواست در دستور کار قرار دادن گزارش برای بررسی در کمیسیون آموزش را داشتیم که با مقاومت مواجه شدیم.

* مقاومت چه کسی؟

-زاکانی: مقاومت رئیس کمیسیون آموزش آقای عباسپور.

* در آخر چه شد؟

-زاکانی: در نهایت آقای عباسپور بررسی گزارش تحقیق و تفحص را دستور کار پایانی کمیسیون در مجلس هفتم قرار دادند و برای آن هم آنطوری که در ذهنم است، 20 دقیقه یا نیم ساعت وقت اختصاص داد که همانجا ما نسبت به این رفتار اعتراض کردیم و در واقع از اینکه این گزارش بخواهد در صحن قرائت شود، عملاٌ ممانعت شد.

البته کار جدی که انجام شد، این بود که این گزارش را در اختیار هیئت رئیسه مجلس هفتم و سایر مجموعه‌هایی مثل نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم  و سایر مجموعه‌های موثر در این حوزه دادیم و امیدواریم که حرکتی که از سال 85 در دانشگاه‌ها شکل گرفت، این گزارش تاثیری در این حرکت داشته باشد.

**اکثر اعضای کمیسیون آموزش از مرتبطین با دانشگاه آزاد بودند

* در مورد مقاومت‌هایی که آقای جاسبی در مسیر تحقیق و تفحص انجام داد، کمی توضیح دهید؟

-زاکانی: یکی از ویژگی‌های آقای جاسبی این بود که بخش زیادی از ظرفیت‌های مجلس را در خصوص دانشگاه آزاد بی‌اثر می‌کرد؛ آقای جاسبی کمیسیون آموزش را جوری تنظیم می‌کرد که معمولا اکثریت اعضای آن به کسانی تعلق پیدا کند که با دانشگاه آزاد ارتباط داشته باشند.

* یعنی این نمایندگان وام‌دار جاسبی بودند؟

-زاکانی: نه؛ به معنای وام‌دار بودن نیست ولی ارتباط و تعاملی که برقرار می‌کردند نوع این تعامل و ارتباط طوری بود که به نفع دانشگاه آزاد رقم می‌خورد.

**مرتبطین با جاسبی چطور به کمیسیون آموزش می‌رفتند؟

* نحوه این ارتباط و تعامل چه گونه بود؟

-زاکانی: اولاً اینکه قبل از انتخابات برای این افراد کار می‌کردند.

* یعنی خود دانشگاه آزاد کار می‌کرد؟

-زاکانی: بله. ولی نه به اسم دانشگاه آزاد بلکه به عنوان مجموعه‌های مختلفی که به صورت حزب یا گروه فعال بودند، به طور نامحسوس از برخی نمایندگان حمایت می‌کردند و بعد از اینکه تلاش می‌کردند تا عده‌ای از نمایندگان برای ورود به مجلس انتخاب شوند، سعی می‌کردند محصول انتخاب‌شان و خروجی آن طوری هدایت شود که به کمیسیون آموزش و تحقیقات بیایند تا در آنجا یک اکثریتی حضور داشته باشند.

**جاسبی گفت 18 نفر را در کمیسیون دارم/عباسپور هم با 18 رای رئیس شد

به یاد دارم آقای دکتر احمدی که عضو کمیسیون آموزش مجلس هفتم بود، خودش به بنده گفت که آقای جاسی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به من گفته که 18 نفر را در کمیسیون آموزش دارم و نکته جالب این بود که آقای عباسپور با 18رای رئیس شد و این جزء نکات خاصی بود که آقای احمدی روی آن تاکید می‌کرد چراکه معتقد بود تکلیف ما از قبل معلوم شده است و نسبت به این موضوع اعتراض داشت.

در این مسیر علاوه بر چینشی که در بحث دانشگاه آزاد و کمیسیون آموزش وجود داشت، طی این 4 سال دانشگاه آزاد سعی می‌کرد نوع تعاملش را طوری برقرار کند که نتیجه آن یک پیوستگی بین خودش و نمایندگان باشد و از این طریق قصد داشت حریمی ایجاد کند تا کسی به او رجوع نکند و نظارتی بر آن نباشد.

**دانشگاه آزاد بدون سیر مراحل قانونی رشد کرد

* از زمان تشکیل این دانشگاه این موضوع وجود داشته یا بعدا این جور شد؟

زاکانی:  دانشگاه آزاد در سال 61 تاسیس شد و در اردیبهشت همان سال آقای هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه موضوعی را مطرح کرد و سه ماه بعد در سربرگ مجلس حکمی را برای آقای جاسبی تنظیم کرد تا این مجموعه را راه‌اندازی کند و از همان سال 61 که این موضوع دنبال شد، دانشگاه آزاد با سرمایه اولیه 2.5 میلیون تومان که 1.5 میلیون آن را نخست‌وزیری و یک میلیون آن را امام (ره) داده بود، توسعه پیدا کرد. دانشگاه آزاد خیلی سریع رشد پیدا می‌کند بدون اینکه سیر قانونی خودش را که دریافت مجوز از مجاری ذیصلاح است، داشته باشد و فقط در ثبت شرکت‌ها یک شماره تجاری می‌گیرند و با آن دانشگاه آزاد را راه‌اندازی می‌کنند.

در سال 66 که شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه دانشگاه آزاد را مصوب می‌کند، بیش از یک سال بعد هیئت مؤسس آن تشکیل می‌شود و جالب آنجاست که از سال 68 و 69 که دو نوبت هیئت موسس دانشگاه تشکیل جلسه می‌دهند، دیگر هیئت موسس که وظیفه جدی آن تعیین هیئت امنا و وظیفه بعدی آن نظارت بر دانشگاه آزاد است، تا سال 85 تشکیل نمی‌شود یعنی از سال 69 تا 85 جلسه‌ی هیات امناء تشکیل نشده است.

**جاسبی هیچگاه برای گرفتن حکم به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی نشد

هیئت امنا هم بعد از سه سال تاخیر توسط هیئت موسس انتخاب شد در حالی که باید طبق روالش و مصوبات موجود به صورت نوبه‌ای و معین جلسه برگزار می‌کرد؛ ما سال 85 که حساب کردیم، حدود 224 جلسه باید تشکیل می‌شد ولی 41 جلسه بیشتر تشکیل نداده بودند. همچنین هیئت امنا باید رئیس دانشگاه را برای گرفتن حکم به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی می‌کرد که در طول تاریخ دانشگاه آزاد هیچ گاه هیئت امنا آقای جاسبی را برای گرفتن حکم به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی نکرد یعنی عملا نزدیک به 2 دهه و نیم کسی که همه کار و تصمیم گیرنده دانشگاه بود، خود آقای جاسبی بود و حلقه نزدیک وی که عمدتا هم از اقوام و نزدیکان وی بودند و برای آن یک برنامه‌ریزی جدی هم انجام می‌دادند.

در ارتباط با مسئولان کشور هم، مجموعه دانشگاه آزاد هم قبل از ورود نمایندگان به مجلس تلاش می‌کرد و هم اینکه داخل مجلس کار ویژه‌ای را انجام می‌داد و همین کار و ارتباط نادرست راجع به قوه قضائیه و قوه مجریه هم اتفاق می‌افتاد و یکی از نکات بسیار زشت دانشگاه آزاد این بود که یک سطوحی از آلودگی را در بین مسئولین کشور رواج می‌داد و به طرق مختلف کار را طوری دنبال می‌کرد که خروجی آن این باشد که امکان و میدان تاخت و تاز بدون نظارت را فراهم کند.

* آیا برای خود شما هم از آن اتفاقاتی که گفتید؛ افتاد؟

-زاکانی: به یاد دارم وقتی من وارد مجلس هفتم شدم قبل از مجلس هفتم یکی از مجموعه‌های سیاسی مرتبط با دانشگاه آزاد دعوتی داشتند و از ما هم دعوت کردند تا در یکی از هتل‌های مشهور تهران مهمان آنها باشیم که ما آن جلسه را نرفتیم.

بعد از اینکه وارد مجلس شدیم، تقریبا از همان روزهای اول به طور مکرر به ما مراجعه می‌کردند و می‌گفتند که آقای جاسبی می‌خواهد با شما صحبت کند؛ زمانی که ما وارد مجلس شدیم، به سرعت درگیر کار تحقیق و تفحص از آزمون دستیاری سال 82 شدیم و فرصت بسیار زیادی در آن موضوع از ما گرفته شد و از طرفی دلیل نمی‌دیدیم که بخواهیم جلسه خاصی در ابتدای مجلس با آقای جاسبی داشته باشیم.

**جاسبی سر میز غذا پاسخ نمایندگان را می‌داد

بعد از حدود چند ماهی آقای فرهنگی نماینده تبریز به من گفت که آقای جاسبی خیلی سراغ شما را می‌گیرد و اصرار دارد جلسه‌ای با شما داشته باشد که من گفتم مشکلی نیست؛ بعد از اینکه این جلسه برگزار شد، اولین جمله‌ای که آقای جاسبی بعد از تعارفات اولیه ذکر کرد، این بود که شما صد و شصت و هفتمین یا صد و هفتاد و ششمین نماینده هستید که من تا الان با آنها ملاقات داشتم و بعد هم راجع به این موضوع که مجلس هفتم چه طور می‌تواند موفق باشد، نکاتی را ذکر کرد. من هم به آقای جاسبی گفتم که من نسبت به مسائل دانشگاه‌ها حساسم چراکه دانشگاه را یک ظرفیت فوق‌العاده بالایی برای ساختن کشور می‌دانم و بخشی از این ظرفیت هم در دانشگاه آزاد نهفته است و بعد گفتم که من برادر و خواهری برای جابجایی در دانشگاه آزاد ندارم یا قصد ندارم مسئول دانشگاهی را عوض کنم و قوم و خویش و آشنای خودم را روی کار بیاورم و مدرک تحصیلی من هم مدرکی است که با دانشگاه آزاد هیچ نسبتی ندارد لذا آن چیزی که برای من دغدغه است، اصلاح دانشگاه آزاد است.

بعد هم گفتم که به نظر من بهترین کسی که می‌تواند این اصلاح را در دستور کار بگذارد، خود شما هستید و همچنین گفتم که متوجه این موضوع هستم که شما برای تاسیس و توسعه زحمت کشیده‌اید لذا بهتر است اصلاح آن را خود شما انجام دهید و در آنجا آقای جاسبی خیلی از این موضوع استقبال کرد و گفتم که اگر بناست این کار انجام شود، یک بیلان از مسائل آموزشی، فرهنگی و مالی به من ارائه دهید تا بررسی داشته باشم و بتوانم از این طریق به شما کمک کنم. بعد از دو ماه از طرح این موضوع که چیزی دست ما را نگرفت در حالی که قرار بود آقای جاسبی ظرف یک هفته این بیلان را به ما بدهد، ما 13 سؤال نوشتیم و گفتم که ما این اطلاعات را می‌خواهیم و از طریق معاون پارلمانی دانشگاه آزاد به دست آقای جاسبی رساندیم. بعد از چند هفته که خبری نشد، یک روز دیدم که خود آقای جاسبی زنگ زد و گفت که سؤالات شما را پاسخ دادم؛ قراری بگذارید تا به شما بدهم و من هم گفتم که نیازی به قرار نیست؛ من در مجلس خدمت شما هستم؛ یک روز در دفتر کارم بودم که مسئول مراجعات هیئت رئیسه به من گفت که آقای جاسبی می‌گوید در غذاخوری هستم و مطالبی که آقای زاکانی خواسته بود را آورده‌ام؛ آقای جاسبی روزهای یکشنبه موقع ناهار همیشه در غذاخوری نمایندگان حضور پیدا می‌کرد و در میز خاصی که بود، نمایندگان به وی مراجعه می‌کردند و بنده این موضوع را همیشه توهین به مجلس و نمایندگان می‌دانستم که با وضع نادرستی سر میز غذا پاسخ نمایندگان داده شود. خلاصه اینکه بنده گفتم من در دفتر کارم هستم و آقای جاسبی به دفتر مراجعه کند که آقای جاسبی مراجعه کرد و مطالبش را به من ارائه داد، اتفاقا آن روز آقای علیخانی نماینده قزوین همراه آقای جاسبی بود.

بعد از اینکه مطالب را خواندم، مشاهده کردم که این مطالب هیچ سر و تهی ندارد یعنی چیزی تنظیم شده بود که از آن چیزی بیرون نمی‌آمد و همین منشا دقت بیشتر ما نسبت به دانشگاه آزاد شد البته بنده پیش از این به واسطه مسئولیتی که در بسیج دانشجویی داشتم، آشنایی‌هایی را با سیستم داشتم و در کل شرایطی پیش آمد که ما در کنار دانشگاه‌های دیگر در بحث دانشگاه آزاد ورود پیدا کردیم. سه ماه تمام آقای جاسبی در پاسخ به نامه‌های ما می‌گفت که تحقیق و تفحص مربوط به دانشگاه آزاد نیست و مربوط به دانشگاه‌های دولتی است؛ از طرفی هم فشاری به صورت جدی در داخل مجلس از طریق کمیسیون آموزش و شخص آقای عباسپور برای ما ایجاد شده بود.

**عباسپور گفت اجازه تحقیق‌ و تفحص نمی‌دهم

به یاد دارم در جلسه‌ای که آقایان دکتر دوگانی، دکتر سعادت و خانم دکتر نیک صفت نماینده رشت و چندین نماینده دیگر که عضو کمیته تحقیق و تفحص بودند،‌ حضور داشتند، آقای عباسپور گفتند که دیگر من اجازه نمی‌دهم این کار را بکنید زمانی که علت را جویا شدیم گفت که دانشگاه‌ها در حال به هم ریختن است و ما گفتیم که کاری نکردیم که دانشگاه به هم بریزد و فقط یک نامه‌نگاری کردیم و بعد هم با استناد به مواد 198 تا 201 آئین‌نامه داخلی مجلس به آقای عباسپور گفتم که شما در حال حاضر نقشی ندارید و فقط می‌توانید بعد از اینکه گزارش تنظیم شد، در کمیسیون نظرتان را بگویید.

بعد از اینکه استدلال‌هایمان را بیان کردیم، آقای عباسپور راهی جز پذیرش این موضوع نداشت و بر همین اساس فشارها و موانعی که از داخل و بیرون مجلس به ما وارد می‌شد، نتوانست جلوی کار ما را بگیرد‌ لذا بالاجبار به ما زنگ زدند و گفتند که آقای جاسبی گفته که از نظر من مشکلی ندارد‌ چرا‌که ما در استدلال‌هایمان گفته بودیم همانطور که ما در بررسی خود دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم را بررسی می‌کنیم، دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد، فنی حرفه‌ای،‌ تربیت معلم و دانشکده‌های وابسته به وزارتخانه‌های خاص مثل صنعت آب و برق و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی رانیز بررسی می‌کنیم.

بعد از مقاومت اولیه اولین جلسه‌ای که با حضور آقای دوگانی و آقای استکی و بنده با آقای جاسبی برگزار شد‌، در این جلسه آقای جاسبی بعد از سه ماه مقاومت در مقابل تحقیق و تفحص مجلس با روی باز گفت که ما مشکلی نداریم و بعد از آن هم در کنار حراست مجموعه خودشان اتاقی را به عنوان اتاق تحقیق و تفحص به ما دادند. چون ما از قبل برنامه‌ریزی و سازماندهی جدی را انجام داده بودیم، نیروهایمان را مستقر کردیم.

**بعضی از اعضای کمیته تحقیق و تفحص از همراهان دانشگاه آزاد بودند

* در ساختمان‌های خیابان پاسداران‌؟

-زاکانی: بله. بعد از اینکه تیم ما در آنجا مستقر شد، 45 نفر را در هفته اول مستقر کردیم و برای تک تک واحدها تیم اختصاص دادیم که خود این تیم‌ها چک لیست داشتند و دستورالعمل تحقیق و تفحص هم به آنها داده شده بود و در کل یک کار جدی و ویژه انجام شد و در پایان هفته هم تعداد افراد را به 75 نفر رساندیم.

این اتفاق که افتاد، برای آنها خیلی سنگین تمام شد چراکه محیط برای ارائه اطلاعات به ما فراهم بود. ما در تهران 3 ساختمان رسمی داشتیم که تلفن‌های آن را رسما به همراه آدرس اعلام کرده بودیم و این ساختمان‌ها دفاتر کار ما محسوب می‌شد و این ساختمان‌ها محلی شده بود که افراد مختلفی به آن رجوع می‌کردند و اطلاعاتی را به ما می‌دادند لذا ما علاوه بر اینکه از دستگاه مربوطه اطلاعات‌مان را می‌گرفتیم، گزارشات مردمی هم به ما می‌رسید و علاوه بر آن وقتی به دستگاه‌های مربوطه می‌رفتیم، افرادی بودند که می‌گفتند ما نمی‌توانیم اینجا به شما اطلاعات بدهیم و ما با آنها در خارج از مجموعه قرار می‌گذاشتیم و آنها اطلاعات‌شان را به ما می‌دادند.

دانشگاه‌ آزاد که این مسیر را دید و مشاهده کرد که ما مستقیما با دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور که بیش از 100 دانشگاه بود، مکاتبه می‌کردیم دو کار انجام داد؛ اول اینکه ما را در خود دانشگاه آزاد محدود کرد یعنی 75 نفری را که ما در دانشگاه مستقر کرده بودیم، محدود کرد و یا اخراج‌شان کرد و بعد هم به دانشگاه‌های سراسر کشور اعلام کرد که هیچ کس به ما اطلاعات ندهد و از آنها خواست اطلاعاتی به دفتر مرکزی بدهند و دفتر مرکزی اطلاعات را به ما بدهد و در واقع با این کار یک فیلترگذاری انجام دادند تا اطلاعاتی خاص به صورت کانالیزه شده به ما برسد‌ اما چون ما مسیرهای دیگری هم برای دریافت اطلاعات داشتیم، توانستیم اطلاعات نسبتا جامعی را داشته باشیم و در نهایت در 13 جلد گزارش اطلاعات‌مان را ارائه دهیم گرچه در ماه‌های آخر هم دانشگاه آزاد مجددا فعالیت خود را قطع کرد و همچنین از طریق بعضی نمایندگان مجلس فشارهایی به ما وارد شد چراکه بعضی از اعضای کمیته تحقیق و تفحص از همراهان دانشگاه آزاد بودند و فشارهایی از این طریق به ما وارد می‌شد تا کار پیگیری نشود. ما کار را از طریق هیئت رئیسه مجلس دنبال کردیم و در نهایت جلساتی با آقای جاسبی و دوستان گذاشته شد و ما مجددا داخل دانشگاه فعال شدیم و در نهایت هم منجر به قطع فعالیت از این باب شد چراکه با ما همکاری صورت نگرفت و ما هم در هیئت تحقیق و تفحص تصویب کردیم که رابطه خودمان را قطع کنیم و در این مسیر هم انواع و اقسام موارد اتفاق می‌افتد.

**جاسبی دو معاونت را در اختیارم گذاشت تا با آن‌ها کاری نداشته باشیم

* چه اتفاقاتی؟

زاکانی: به یاد دارم یک روز دو نفر از افرادی که با آقای جاسبی مرتبط بودند، پیش من آمدند و گفتند که آقای جاسبی حاضر است دو معاونتش را در اختیار بگذارد تا هر کسی که من گفتم معرفی کنم تا در آنجا بگذارد اما با من کاری نداشته باشید که من هم گفتم دنبال تعویض افراد نیستم بلکه به دنبال اصلاح هستم. ممکن است این اصلاح به تعویض هم بینجامد ولی چرا تعویض دو نفر؟ چرا تعویض 20 نفر نباشد؟

می‌خواهم بگویم نوع مراوده آنها با ما به شکلی بود که در ابتدا مسیری که آنها دنبال می‌کردند این کار بود که به نوعی در مسیر کار انحراف ایجاد کنند و در نهایت امر که ناموفق شدند، ما 13 جلد گزارش استخراج کردیم.

بنده وقتی راجع به کسی گزارش تهیه می‌کنم، به اولین کسی که آن گزارش را می‌دهم، خود آن فرد است لذا من این 13 جلد گزارش را برای آقای جاسبی فرستادم و گفتم که ما این مسائل را با مستندات استخراج کردیم و اگر پاسخی دارید، بدهید که آقای جاسبی راجع به یکی از مسائل پاسخی داد که همان پاسخ هزار و یک اشکال داشت.