به گزارش مشرق به نقل از ایرنا، بیست و دوم مردادماه خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه عرب اعلام کرد وزیران امورخارجه کشورهای عضو این اتحادیه نشست خود را درباره تحولات سوریه که قرار بود همان روز در قاهره برگزار شود، به تعویق انداخته اند.
مهمترین دستور این نشست، تعیین جانشینی برای "کوفی عنان" نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در امور سوریه، بود که اخیرا استعفای خود را از این سمت اعلام کرد و "بان کی مون" دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز گفته بود بزودی جانشینی برای او تعیین می شود.
گرچه "احمد بن حلی" معاون دبیرکل اتحادیه عرب، به خبرنگاران گفت "این نشست به فرصتی دیگر موکول شده است"، اما زمانی برای آن مشخص نکرد.
این، در حالی است که زمان رسمی ماموریت عنان کمتر از 20 روز دیگر به پایان می رسد اما اوضاع در سوریه همچنان ناآرام است.
گرچه گفته شده بود جانشین عنان اوایل این هفته و البته به گفته نماینده دایم فرانسه در سازمان ملل متحد "دوشنبه یا سه شنبه" مشخص می شود اما تعویق نشست اتحادیه عرب، احتمالا این زمان را نیز تغییر خواهد داد.
به نوشته بیست و یکم مردادماه خبرگزاری فرانسه، وی درباره محدودیت های انتخاب فرستاده جدید گفت: نخستین محدودیت این است که وی باید از سوی دو سازمان انتخاب شود و همچنین باید کسی را یافت که از شجاعت کافی برای انجام این کار دشوار برخوردار باشد.
هرچند تلاش های عنان برای اجرای طرح صلح 6 ماده ای بی نتیجه ماند ولی به گفته نماینده دایم فرانسه در سازمان ملل متحد "آنچه اهمیت دارد این است که کسی را باید پیدا کرد تا بتواند در صورت ایجاد فرصت، مذاکرات را از نو راه اندازی کند".
درباره جانشین عنان نیز به نظر می رسد نظرها روی "اخضر ابراهیمی" وزیر امورخارجه سابق الجزایر و نماینده پیشین سازمان ملل در افغانستان و عراق، مثبت بوده است.
همچنین قرار است نهم شهریورماه شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد سوریه نشستی داشته باشد که طی آن پس از بررسی آخرین تحولات از دیدگاه عنان، درباره راهبردهای ممکن بعدی تصمیم گیری شود.
** نشست اتحادیه عرب متاثر از اجلاس سران سازمان همکاری های اسلامی
نشست فوق العاده یکشنبه وزرای امورخارجه اتحادیه عرب در حالی به تعویق افتاده است که اجلاس اضطراری سران سازمان همکاری های اسلامی با عنوان "همبستگی اسلامی" در روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری در عربستان سعودی برگزار می شود.
با توجه به عضویت همه کشورهای عضو اتحادیه عرب در سازمان همکاری های اسلامی، به نظر می رسد مقام های این اتحادیه تصمیم گرفته اند گفت و گوهای خود را درباره سوریه، به بعد از روشن شدن نتایج نشست مکه موکول کنند.
از سوی دیگر، حضور نماینده سوریه در این اجلاس نیز در نوع خود جالب توجه خواهد بود.
اتحادیه عرب مدتهاست به دلیل تصمیم خود مبنی بر تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه، ارتباط خود را با دولت اسد فقط از طریق عنان به عنوان نماینده سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب حفظ کرده و از هر گونه تماس مستقیم با دمشق خودداری کرده است.
این موضوع بر پیچیدگی های اوضاع آن هم در شرایطی که جریان اطلاع رسانی و ارسال خبر از سوریه مختل شده است، می افزاید.
بنابراین امکان برقراری تماس مستقیم میان دمشق و کشورهای اسلامی و عربی، از دیگر ویژگی های مهم اجلاس مکه است.
به هر حال، تعویق این نشست و برگزاری اجلاس در سطحی عالی تر با موضوع سوریه را می توان از چند منظر بررسی کرد.
از یک سو، حضور کشورهای اسلامی در اجلاس مکه می تواند زمینه رسیدن به یک اجماع کلی را درباره سوریه فراهم آورد.
در این صورت، می توان به یافتن راهکاری قابل اجرا برای برون رفت از اوضاع جاری سوریه امید داشت که مورد توافق 57 عضو این سازمان خواهد بود و در چنین حالتی مسلما با توجه به موافقت سوریه با چنین راهکاری و نیز همراهی کشورهایی که متهم به دخالت در امور این کشور هستند، امیدهای جدیدی به بازگشت آرامش به این کشور به وجود می آید.
همچنین حل موضوعی درون خانواده جهان اسلام از سوی اعضای این خانواده، پایه های همگرایی و انسجام درونی آن را تقویت خواهد کرد و وزن این سازمان را نیز در سطح بین المللی بالا می برد.
با این حال، چنانچه نظر نهایی سران سازمان همکاری های اسلامی با خواست اکثر اعضای اتحادیه عرب برای اعمال فشارهای بیشتر بر دولت "بشار اسد" رییس جمهوری سوریه، همراه باشد، آنان پشتوانه اجرایی و سیاسی بیشتری برای اقدام های خود خواهند یافت.
به نظر، این امر فقط در صورتی میسر است که اعمال فشار بر دمشق مواردی جز الزام اسد به کناره گیری از قدرت را در بر گیرد. در غیر این صورت، نمی توان برای رسیدن به چنین نتیجه ای امید داشت.
دلیل این امر را نیز می توان در وجود مواضع مخالف حتی میان اعضای اتحادیه عرب درباره موضوع سوریه دید.
حتی در زمانی که تصمیم نهایی این اتحادیه بر اساس رای اکثریت اعضا بر تعلیق عضویت و تحریم سوریه قرار گرفت باز هم مخالفت هایی از سوی عراق، الجزایر، لبنان و ... صورت گرفت.
اما روی دیگر سکه چندان به مذاق اعضای اتحادیه عرب خوش نخواهد آمد.
چنانچه تصمیم نهایی اجلاس مکه، بجای اصرار بر کناره گیری اسد، توام با محکوم کردن مخالفان سوری مسلحی باشد که برای نشان دادن اعتراض خود، دست به اقدام های تروریستی و کشتار انسان های بیگناه و حملات تروریستی می زنند، در اصل تمام بافته های اتحادیه عرب پنبه خواهد شد.
این امر بویژه با توجه به انتشار تصاویری از اقدام این گروه ها در کشتن و به پایین انداختن گروگان های غیرنظامی خود از بالای ساختمان ها محتمل تر می شود.
حتی چنانچه بدون محکومیت اقدام های تروریستی این گروه ها، تصمیم کلی مبتنی بر ممنوعیت ارسال کمک های خارجی و مداخله طرف های ثالث در امور سوریه و سپردن سرنوشت اسد به دست مردم این کشور باشد، باز هم خواست اتحادیه عرب تامین نمی شود.
در این میان باید به نقش عربستان سعودی برای حمایت از مخالفان سوری نیز توجه کرد.
عربستان که در اجلاس مکه، امتیاز میزبانی را نیز در اختیار دارد بارها در مواضعی رسمی اعلام کرده است از مخالفان دولت سوریه حمایت مالی و نظامی می کند.
حتی در آخرین نمونه آن، هفتم مردادماه خبرگزاری فرانسه گزارش کرد شاهزاده 'احمد بن عبدالعزیز ' وزیر کشور عربستان، خبر از جمع آوری 72.33 میلیون دلار در جنبشی داد که هدف از آن حمایت از مردم سوریه ادعا شده است.
بر پایه این گزارش، پادشاه عربستان 20 میلیون ریال سعودی (5.3 میلیون دلار) و ولیعهد این کشور که وزیر دفاع و معاون نخست وزیر نیز هست، 2.6 میلیون دلار کمک کرده اند.
بنابراین دور از ذهن نیست در صورت رسیدن به چنین نتیجه ای، شاهد کارشکنی های اعضای اتحادیه عرب در زمینه هر تصمیم اتخاذ شده باشیم.
این امر، در یک کلام به معنای بی نتیجه ماندن اجلاس مکه خواهد بود اما آنچه به جا می ماند و در تاریخ ثبت می شود، سازهای مخالف برخی اعضای این سازمان برای تداوم مداخله در امور سوریه و تجهیز تروریست هایی است که برای رسیدن به اهداف خود از هیچ اقدامی رویگردان نیستند.
با توجه به احتمال های موجود مبنی بر رسیدن به تصمیم برای "ماندن اسد بر سر قدرت و ادامه اصلاحات و ورود به مرحله گفت و گوهای صلح" یا "الزام او به کناره گیری از قدرت و تشکیل دولت انتقالی"، به نظر می رسد هیچ کدام از این دو گزینه با استقبال اکثر کشورهای عضو و اجماع مورد نظر برای ورود به مرحله اجرایی همراه نباشد.
در چنین شرایطی، شاهد بروز اختلاف ها میان اعضا و دودستگی حتی چنددستگی در مواضع اعلام شده خواهیم بود که در صورت نبود حصول نتیجه ای واحد، به وجهه این سازمان در سطح منطقه ای و بین المللی آسیب می رسد.
بنابراین آنچه در چنین شرایطی بیشتر محتمل است، اجلاس مکه بدون رسیدن به نتیجه ای واحد و حتی بیانیه ای مشترک پایان خواهد یافت.
به این ترتیب، اعضای شرکت کننده در این اجلاس راه کشورهای خود را در پیش خواهند گرفت و اوضاع سوریه نیز همچون گذشته باقی می ماند؛ البته چنانچه کشورهای منطقه ای و غربی حامی مخالفان اسد بر موج کمک های خود به این افراد نیفزایند.
بنابراین تصمیم های بعدی اتحادیه عرب برای توافق بر سر نماینده خود- هر فردی که باشد- فقط نوعی بازی خواهد بود تا نزد افکار عمومی این چنین جا بیفتد که هنوز راهی دیپلماتیک برای حل موضوع سوریه باقی مانده است؛ غافل از آنکه در صورت نبود اختیار عمل و همراهی نکردن با خواسته های نماینده جدید، سرنوشتی بهتر از عنان برای او نمی توان متصور شد.
در این صورت، ممکن است همانگونه که در مورد لبنان، اردن، عراق، ترکیه و... شاهد بودیم، آتش سوریه از مرزهای این کشور فراتر رفته و دیگر سرزمین های اسلامی را نیز درگیر خود کند.
در چنین حالتی، دیگر کاری از دست حامیان منطقه ای و غربی مخالفان اسد برای جمع کردن حاشیه های چنین اتفاقی بر نمی آید؛ البته اگر تمام حمایت های آنان از مخالفان مسلح سوری به منظور رسیدن به همین هدف و ضربه زدن به پایه های اصلی مقاومت در منطقه علیه رژیم صهیونیستی برنامه ریزی نشده باشد.
مهمترین دستور این نشست، تعیین جانشینی برای "کوفی عنان" نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در امور سوریه، بود که اخیرا استعفای خود را از این سمت اعلام کرد و "بان کی مون" دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز گفته بود بزودی جانشینی برای او تعیین می شود.
گرچه "احمد بن حلی" معاون دبیرکل اتحادیه عرب، به خبرنگاران گفت "این نشست به فرصتی دیگر موکول شده است"، اما زمانی برای آن مشخص نکرد.
این، در حالی است که زمان رسمی ماموریت عنان کمتر از 20 روز دیگر به پایان می رسد اما اوضاع در سوریه همچنان ناآرام است.
گرچه گفته شده بود جانشین عنان اوایل این هفته و البته به گفته نماینده دایم فرانسه در سازمان ملل متحد "دوشنبه یا سه شنبه" مشخص می شود اما تعویق نشست اتحادیه عرب، احتمالا این زمان را نیز تغییر خواهد داد.
به نوشته بیست و یکم مردادماه خبرگزاری فرانسه، وی درباره محدودیت های انتخاب فرستاده جدید گفت: نخستین محدودیت این است که وی باید از سوی دو سازمان انتخاب شود و همچنین باید کسی را یافت که از شجاعت کافی برای انجام این کار دشوار برخوردار باشد.
هرچند تلاش های عنان برای اجرای طرح صلح 6 ماده ای بی نتیجه ماند ولی به گفته نماینده دایم فرانسه در سازمان ملل متحد "آنچه اهمیت دارد این است که کسی را باید پیدا کرد تا بتواند در صورت ایجاد فرصت، مذاکرات را از نو راه اندازی کند".
درباره جانشین عنان نیز به نظر می رسد نظرها روی "اخضر ابراهیمی" وزیر امورخارجه سابق الجزایر و نماینده پیشین سازمان ملل در افغانستان و عراق، مثبت بوده است.
همچنین قرار است نهم شهریورماه شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد سوریه نشستی داشته باشد که طی آن پس از بررسی آخرین تحولات از دیدگاه عنان، درباره راهبردهای ممکن بعدی تصمیم گیری شود.
** نشست اتحادیه عرب متاثر از اجلاس سران سازمان همکاری های اسلامی
نشست فوق العاده یکشنبه وزرای امورخارجه اتحادیه عرب در حالی به تعویق افتاده است که اجلاس اضطراری سران سازمان همکاری های اسلامی با عنوان "همبستگی اسلامی" در روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری در عربستان سعودی برگزار می شود.
با توجه به عضویت همه کشورهای عضو اتحادیه عرب در سازمان همکاری های اسلامی، به نظر می رسد مقام های این اتحادیه تصمیم گرفته اند گفت و گوهای خود را درباره سوریه، به بعد از روشن شدن نتایج نشست مکه موکول کنند.
از سوی دیگر، حضور نماینده سوریه در این اجلاس نیز در نوع خود جالب توجه خواهد بود.
اتحادیه عرب مدتهاست به دلیل تصمیم خود مبنی بر تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه، ارتباط خود را با دولت اسد فقط از طریق عنان به عنوان نماینده سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب حفظ کرده و از هر گونه تماس مستقیم با دمشق خودداری کرده است.
این موضوع بر پیچیدگی های اوضاع آن هم در شرایطی که جریان اطلاع رسانی و ارسال خبر از سوریه مختل شده است، می افزاید.
بنابراین امکان برقراری تماس مستقیم میان دمشق و کشورهای اسلامی و عربی، از دیگر ویژگی های مهم اجلاس مکه است.
به هر حال، تعویق این نشست و برگزاری اجلاس در سطحی عالی تر با موضوع سوریه را می توان از چند منظر بررسی کرد.
از یک سو، حضور کشورهای اسلامی در اجلاس مکه می تواند زمینه رسیدن به یک اجماع کلی را درباره سوریه فراهم آورد.
در این صورت، می توان به یافتن راهکاری قابل اجرا برای برون رفت از اوضاع جاری سوریه امید داشت که مورد توافق 57 عضو این سازمان خواهد بود و در چنین حالتی مسلما با توجه به موافقت سوریه با چنین راهکاری و نیز همراهی کشورهایی که متهم به دخالت در امور این کشور هستند، امیدهای جدیدی به بازگشت آرامش به این کشور به وجود می آید.
همچنین حل موضوعی درون خانواده جهان اسلام از سوی اعضای این خانواده، پایه های همگرایی و انسجام درونی آن را تقویت خواهد کرد و وزن این سازمان را نیز در سطح بین المللی بالا می برد.
با این حال، چنانچه نظر نهایی سران سازمان همکاری های اسلامی با خواست اکثر اعضای اتحادیه عرب برای اعمال فشارهای بیشتر بر دولت "بشار اسد" رییس جمهوری سوریه، همراه باشد، آنان پشتوانه اجرایی و سیاسی بیشتری برای اقدام های خود خواهند یافت.
به نظر، این امر فقط در صورتی میسر است که اعمال فشار بر دمشق مواردی جز الزام اسد به کناره گیری از قدرت را در بر گیرد. در غیر این صورت، نمی توان برای رسیدن به چنین نتیجه ای امید داشت.
دلیل این امر را نیز می توان در وجود مواضع مخالف حتی میان اعضای اتحادیه عرب درباره موضوع سوریه دید.
حتی در زمانی که تصمیم نهایی این اتحادیه بر اساس رای اکثریت اعضا بر تعلیق عضویت و تحریم سوریه قرار گرفت باز هم مخالفت هایی از سوی عراق، الجزایر، لبنان و ... صورت گرفت.
اما روی دیگر سکه چندان به مذاق اعضای اتحادیه عرب خوش نخواهد آمد.
چنانچه تصمیم نهایی اجلاس مکه، بجای اصرار بر کناره گیری اسد، توام با محکوم کردن مخالفان سوری مسلحی باشد که برای نشان دادن اعتراض خود، دست به اقدام های تروریستی و کشتار انسان های بیگناه و حملات تروریستی می زنند، در اصل تمام بافته های اتحادیه عرب پنبه خواهد شد.
این امر بویژه با توجه به انتشار تصاویری از اقدام این گروه ها در کشتن و به پایین انداختن گروگان های غیرنظامی خود از بالای ساختمان ها محتمل تر می شود.
حتی چنانچه بدون محکومیت اقدام های تروریستی این گروه ها، تصمیم کلی مبتنی بر ممنوعیت ارسال کمک های خارجی و مداخله طرف های ثالث در امور سوریه و سپردن سرنوشت اسد به دست مردم این کشور باشد، باز هم خواست اتحادیه عرب تامین نمی شود.
در این میان باید به نقش عربستان سعودی برای حمایت از مخالفان سوری نیز توجه کرد.
عربستان که در اجلاس مکه، امتیاز میزبانی را نیز در اختیار دارد بارها در مواضعی رسمی اعلام کرده است از مخالفان دولت سوریه حمایت مالی و نظامی می کند.
حتی در آخرین نمونه آن، هفتم مردادماه خبرگزاری فرانسه گزارش کرد شاهزاده 'احمد بن عبدالعزیز ' وزیر کشور عربستان، خبر از جمع آوری 72.33 میلیون دلار در جنبشی داد که هدف از آن حمایت از مردم سوریه ادعا شده است.
بر پایه این گزارش، پادشاه عربستان 20 میلیون ریال سعودی (5.3 میلیون دلار) و ولیعهد این کشور که وزیر دفاع و معاون نخست وزیر نیز هست، 2.6 میلیون دلار کمک کرده اند.
بنابراین دور از ذهن نیست در صورت رسیدن به چنین نتیجه ای، شاهد کارشکنی های اعضای اتحادیه عرب در زمینه هر تصمیم اتخاذ شده باشیم.
این امر، در یک کلام به معنای بی نتیجه ماندن اجلاس مکه خواهد بود اما آنچه به جا می ماند و در تاریخ ثبت می شود، سازهای مخالف برخی اعضای این سازمان برای تداوم مداخله در امور سوریه و تجهیز تروریست هایی است که برای رسیدن به اهداف خود از هیچ اقدامی رویگردان نیستند.
با توجه به احتمال های موجود مبنی بر رسیدن به تصمیم برای "ماندن اسد بر سر قدرت و ادامه اصلاحات و ورود به مرحله گفت و گوهای صلح" یا "الزام او به کناره گیری از قدرت و تشکیل دولت انتقالی"، به نظر می رسد هیچ کدام از این دو گزینه با استقبال اکثر کشورهای عضو و اجماع مورد نظر برای ورود به مرحله اجرایی همراه نباشد.
در چنین شرایطی، شاهد بروز اختلاف ها میان اعضا و دودستگی حتی چنددستگی در مواضع اعلام شده خواهیم بود که در صورت نبود حصول نتیجه ای واحد، به وجهه این سازمان در سطح منطقه ای و بین المللی آسیب می رسد.
بنابراین آنچه در چنین شرایطی بیشتر محتمل است، اجلاس مکه بدون رسیدن به نتیجه ای واحد و حتی بیانیه ای مشترک پایان خواهد یافت.
به این ترتیب، اعضای شرکت کننده در این اجلاس راه کشورهای خود را در پیش خواهند گرفت و اوضاع سوریه نیز همچون گذشته باقی می ماند؛ البته چنانچه کشورهای منطقه ای و غربی حامی مخالفان اسد بر موج کمک های خود به این افراد نیفزایند.
بنابراین تصمیم های بعدی اتحادیه عرب برای توافق بر سر نماینده خود- هر فردی که باشد- فقط نوعی بازی خواهد بود تا نزد افکار عمومی این چنین جا بیفتد که هنوز راهی دیپلماتیک برای حل موضوع سوریه باقی مانده است؛ غافل از آنکه در صورت نبود اختیار عمل و همراهی نکردن با خواسته های نماینده جدید، سرنوشتی بهتر از عنان برای او نمی توان متصور شد.
در این صورت، ممکن است همانگونه که در مورد لبنان، اردن، عراق، ترکیه و... شاهد بودیم، آتش سوریه از مرزهای این کشور فراتر رفته و دیگر سرزمین های اسلامی را نیز درگیر خود کند.
در چنین حالتی، دیگر کاری از دست حامیان منطقه ای و غربی مخالفان اسد برای جمع کردن حاشیه های چنین اتفاقی بر نمی آید؛ البته اگر تمام حمایت های آنان از مخالفان مسلح سوری به منظور رسیدن به همین هدف و ضربه زدن به پایه های اصلی مقاومت در منطقه علیه رژیم صهیونیستی برنامه ریزی نشده باشد.