مراحل رشد جنین در شکم مادر
به طور کلی مراحل رشد جنین را در سه مرحله‌ی سه ماهه تقسیم می‌کنند که به شرح زیر است:
مرحله ژرمینال یا پیش رویانی
مرحله ژرمینال از پایان مراحل لقاح –یعنی ترکیب اسپرم و سلول تخمک در یکی از دو لوله فالوپ- آغاز می‌شود. از زمانی که تخمک بارور شود، به آن در اصطلاح زیگوت می‌گویند. درست چند ساعت پس از پایان یک لقاح موفقیت آمیز، اولین مرحله از مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادر یعنی مرحله جنینی آغاز شده و زیگوت تک سلولی در طول لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند.
از 24 تا 36 ساعت بعد از لقاح، تقسیم سلولی زیگوت آغاز می‌شود. در این فرایند زیگوت به ترتیب به دو، چهار، هشت، شانزده و ... سلول تقسیم می‌شود. این مرحله همیشه موفقیت آمیز نیست و بسیاری از زیگوت‌ها در این مرحله از بین رفته و اصلاً به جنین تبدیل نمی‌شوند. وقتی زیگوت هشت سلولی ست، تمایز پیدا کرده و ویژگی‌های خاصی پیدا می‌کند. در نهایت این سلول تمایز یافته به دو گروه توده‌ی جدا از هم تبدیل می‌شود که یکی جفت و دیگری جنین را تشکیل می‌دهد.
تقسیم سلولی زیگوت اولیه تا حدود یک هفته در لوله‌ی فالوپ ادامه دارد و در نهایت این سلول‌ها به بلاستوسیت تبدیل می‌شود که ساختاری سه لایه است. هر کدام از این لایه‌ها یک بخش از بدن جنین را تشکیل می‌دهند و عبارتند از:
- اکتودرم: پوست و سیستم عصبی
- اندودرم: دستگاه گوارش و تنفس
- مزودرم: ماهیچه‌ها و سیستم‌های اسکلتی
در پایان مرحله‌ی ژرمینال، بلاستوسیت نهایتاً به رحم رسیده و در دیواره‌ی آن جایگذاری می‌شود که به این اتفاق لانه گزینی می‌گویند. وقتی بلاستوسیت به رحم می‌چسبد، تعدادی رگ خونی را پاره می‌کند که منجر به خونریزی خفیفی می‌شود که از اولین علائم بارداری ست. کاشت موفق در رحم مساوی ست با تغییرات هورمونی که روند قاعدگی را متوقف کرده و منجر به بروز تغییراتی جدید در روند زندگی مادر مانند تهوع می‌شوند.
مرحله رویانی
دومین بخش از مراحل رشد و تکامل جنین در رحم مادر تا زمان تولد، مرحله‌ی رویانی نام دارد. توده‌ی سلولی اکنون رویان نام دارد و شما در سه هفتگی بعد از لقاح هستید. توده‌ی سلولی اکنون فرایند جدیدی را آغاز کرده و به یک انسان جدید تمایز پیدا می‌کند. مهمترین اتفاقی که در این مرحله رخ می‌دهد، رشد مغزی ست.
در چهار هفتگی، لوله‌های عصبی تشکیل می‌شوند که بعدها سیستم عصبی مغز و نخاع را ایجاد می‌کنند. این لوله رشد و تمایز پیدا کرده و زمانی که رشدش کامل شد؛ سلول‌های جدیدی تشکیل می‌شوند که دیگر بخش‌های مغز را تشکیل می‌دهند. در پایان هفته‌ی چهارم، سر جنین تشکیل می‌شود و محل قرار گیری چشم و بینی و گوش و دهان مشخص می‌شود. همین مرحله است که قلب ایجاد شده و اولین تپش‌ها رخ می‌دهد با این حال به ندرت در این زمان در سونوگرافی شنیده می‌شود.
از هفته‌ی پنجم، جوانه‌های دست و پا شکل می‌گیرند. رشد همچنان ادامه می‌یابد به طوری که در هفته‌ی هشتم از مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادر همه‌ی اندام‌های اصلی جز اندام جنسی تشکیل شده‌اند. در این زمان رویان تنها یک گرم وزن دارد! در بیشتر بارداری‌ها از هفته‌ی هفتم به بعد شما می‌توانید ضربان قلب را در سونوگرافی تشخیص دهید. نورون‌ها یا همان ناقل‌های عصبی از 42 روز پس از لقاح شروع به تشکیل شده و تا اواسط بارداری ادامه می‌یابند.
مرحله‌ی پیش رویانی و رویانی، مراحل بسیار حساسی هستند. جدا از اینکه اصلی‌ترین اندام‌ها در حال شکل‌گیری هستند، بسیاری از سقط جنین‌ها در همین دوران رخ می‌دهد. در بعضی زنان حتی قبل از آنکه بفهمند باردارند، جنین از بین می‌رود بنابراین باید بسیار مراقب باشید و در صورت مشاهده‌ی اولین علائم بارداری یا تست بارداری موفق زیر نظر پزشک قرار بگیرید به ویژه اگر در گذشته سابقه‌ی سقط جنین داشته‌اید.
مرحله‌ی نهایی و جنینی
پس از پایان بخش تمایز سلولی، مرحله‌ی سوم یعنی مرحله‌ی جنینی آغاز می‌شود. آغاز این دوره از هفته‌ی نهم است و تا زایمان ادامه دارد. رشد و تغییرات شگفت انگیزی در این زمان رخ می‌دهد. سیستم و اندام‌هایی که در مرحله‌ی قبلی تشکیل شده‌اند در آخرین مرحله از مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادربه رشد و تکمیل خود ادامه می‌دهند. نورون‌ها در جایگاه اصلی خود قرار گرفته و سیستم عصبی رفته رفته تکمیل شده و توسعه می‌یابد.
از هفته نهم تا دوازدهم اولین رفلاکس‌های عصبی جنین شروع می‌شود و بازتابی در دست و پای او رخ می‌دهد که برای مادر قابل حس نیستند. در ابتدای ماه سوم بارداری، تمایز اندام‌های جنسی آغاز شده و تا پایان ماه پهارم تکمیل می‌شوند. از هفته‌ی 18 تا 20 بارداری بهترین زمان برای انجام سونوگرافی تعیین جنسیت است. رشد وزن و طول جنین در این مرحله ادامه دارد اما سرعت آن نسبت به ماه‌های آخر هنوز کُند است.
در سه ماهه‌ی دوم، ضربان قلب قدرت می‌گیرد و سایر بخش‌های بندی توسعه می‌یابند که شامل بخش‌های ریزتر و جزئی‌تری مانند ناخن، مو، مژه و ... است. در این سه ماهه اندازه جنین شش برابر می‌شود. بلوغ مغزی در این دوره سرعت می‌گیرد. در پایان سه ماهه‌ی دوم بیشتر مادران حرکات جنین خود را حس خواهند کرد.
از هفت ماهگی تا تولد جنین روی افزایش وزن تمرکز دارد. رشد ریه‌ها کامل می‌شود و جنین حرکات تنفسی را را در این مرحله از مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادر تمرین می‌کند. یک بارداری کامل باید تا 40 هفته طول بکشد اما در سه ماهه‌ی سوم ممکن است به دلیل بروز بعضی شرایط خاص، زایمان زودرس رخ دهد. زایمان قبل از 34 هفته را زایمان زودرس می‌گویند.
سخن پایانی
برای درک بهتر از این مراحل می‌توانید انیمیشن یا فیلم مراحل رشد جنین در شکم مادر را در اینترنت مشاهده کنید. با این حال مراحل رشد جنین هفته به هفته با تصویر نمی‌تواند به طور کامل گویای اتفاقاتی باشد که برای جنین شما در حال رخ دادن است. بارداری یک دوران جادویی ست. خلقت شگفت انگیز انسان از کوچکترین سلول رخ می‌دهد. سیر پیشرفت و مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادر خارق العاده است.
هر کدام از این مراحل دوران بارداری اهمیت بسیار زیادی در زندگی نوزاد دارند به طوری که نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند با دشواری‌های زیادی بعد از تولد همراه خواهند بود. بهترین کار این است که زیر نظر پزشک متخصص این دوران را طی کنید به ویژه اگر در گذشته بارداری‌های پرخطری داشته‌اید.
** این محتوا صرفا جنبه تبلیغاتی دارد و توسط سفارش دهنده آن تهیه و تنظیم شده است