به گزارش مشرق، شنبه‌شب گذشته نوای موسیقی اقوام ایرانی در سنندج طنین‌انداز شد و نخستین دوره از جشنواره شعر و موسیقی سنتی ویژه اقوام در مرکز کردستان با برگزاری مراسم افتتاحیه آغاز به کار کرد.
در این جشنواره که با همت صداوسیما و همکاری مسئولان این استان برگزار می‌شود چهره‌های هنری بسیاری از سراسر ایران حضور دارند و گفته می‌شود قرار است از فضای بین‌المللی هم شاعرانی به جشنواره بیایند.
درباره چگونگی برگزاری این جشنواره و تاثیرات آن در حفظ حیات شعر و موسیقی نواحی، ترویج آن و آشنایی بیشتر نسل جوان با این سبک با علیرضا قزوه (رئیس دفتر شعر، موسیقی و سرود سازمان صداوسیما)، مهدی گروسی (مدیر هماهنگی موسیقی استان‌های رسانه‌ملی)، حمیدرضا حسینی (مشاور رئیس دفتر شعر و موسیقی و سرود و عضو هیات داوران)، محمدباقر معلم (عضو هیات داوران جشنواره) و مهرداد پشابادی (مدیر اتاق خبر صداوسیمای کردستان) گفت‌وگو کردیم و گزارشی از مراسم افتتاحیه را آوردیم.
نخستین جشنواره موسیقی ویژه اقوام ایرانی با حضور ۲۴گروه از ۱۸قوم در سینما بهمن سنندج آغاز شد. گروه‌های شرکت‌کننده در این جشنواره تا یازدهم ماه جاری در خانه کرد، عمارت خسروآباد، پارک دیدگاه و سینما بهمن اجرا خواهند داشت.
اجراهای گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره هر روز از ساعت ۱۷تا۲۲ برگزار می‌شود. این جشنواره با مشارکت معاونت استان‌های صداوسیما، صداوسیمای مرکز کردستان، استانداری کردستان و شهرداری سنندج برگزار می‌شود.
حرکت در مسیر سند تحول
حسن عابدینی، معاون امور استان‌های صداوسیما در آیین افتتاحیه اولین جشنواره موسیقی اقوام ایران ضمن قدردانی از استاندار کردستان و برگزارکنندگان این مراسم گفت: موسیقی تنها هنری است که بسیار نیاز به محاسبه دارد، چون زمانی که یک نفر موسیقی می‌نوازد از ابزار بی‌جان صدایی حاصل می‌کند که روی انسان تاثیر می‌گذارد و چون با کلمات عجین می‌شود آن را متعالی می‌کند.
وی افزود: صداوسیمای جمهوری اسلامی در چارچوب سند تحول خود دو بخش هویت‌محوری و عدالت‌گستری را اولویت قرار داده و فرهنگ این مرز و بوم در زمینه‌های مختلف فرهنگ، آداب، سنن، شعر و موسیقی با آن عجین شده و نمادی از دو مؤلفه سند تحول صداوسیماست.
عابدینی تاکید کرد: سعی ما بر این است همه اقوام، کارآفرینان، اندیشمندان و هر آن کسی که برای پیشرفت این مرز و بوم تلاش می‌کند در قاب رسانه دیده شود و این یعنی عدالت‌محوری‌ای که دنبال آن هستیم. وی ادامه داد: هویت اقوام ایرانی با آداب و رسوم و سنن آنها گره‌خورده و موسیقی‌ای که در جای‌جای این میهن پرافتخار داریم با زندگی روزمره مردم عجین شده است.
رنگین‌کمان موسیقی ایرانی
علی مرادی، مدیرکل صداوسیمای مرکز کردستان و دبیر اجرایی نخستین جشنواره موسیقی اقوام ایرانی گفت: تاریخ هرکدام از اقوام ایران سرشار از اسطوره‌های بی‌بدیل است و هرکدام آواز بلندی همچون قله‌های سربه فلک کشیده استوار دارد.
وی در سخنانی با بیان این‌که پیامبران هدایتگر و پیام‌آور مهر و مهربانی‌اند، افزود: پیامبران نام‌شان یادآور آزادی، ایمان، کمال و امام راحل، شهدای گرانقدر و رهبری فرزانه که پیامش روشنی است.
به گفته مرادی، شعر و موسیقی اقوام ایرانی، رنگین‌کمانی است که هررنگ نمی‌تواند به تنهایی زیبایی رابه کمال روایت کند.
اسماعیل زارعی‌کوشا، استاندار کردستان هم گفت: افتخار داریم در ایام هفته وحدت در شهر زیبای سنندج این رخداد بزرگ فرهنگی را با هم جشن بگیریم و ان‌شاءا... همه مردم عزیز از سراسر کشور از طریق رسانه‌ملی از هنر و موسیقی نواحی ایران‌زمین بهره‌مند شوند.
خوشحالم در سفر اردیبهشت ماه جناب جبلی، رئیس سازمان صداوسیما به کردستان ایده برگزاری این جشنواره مطرح شد و توفیق پیداکردیم در فاصله چند ماه میزبان شما عزیزان باشیم.
در بخش‌هایی از این مراسم گروه‌های موسیقی به اجرای برنامه پرداختند و همچنین ازخانواده تعدادی ازشهدای هنرمند تقدیر شد.
شهرهای خلاق یونسکو
اکبر یوسفی، معاون دفتر یونسکو در افتتاحیه نخستین جشنواره موسیقی اقوام ایران بیان کرد: شبکه شهرهای خلاق یونسکو از سال ۲۰۰۴ شروع شد و شهر سنندج به عنوان چهارمین شهر خلاق بعد از اصفهان، رشت و بندرعباس در سال ۹۸ عضو شهرهای خلاق در موسیقی شد.
یوسفی در ادامه با بیان این‌که احترام به آداب و فرهنگ ملل مختلف ازموضوعاتی است که دریونسکو پیگیری می‌شود، افزود: بسترهای هویت‌بخش تنوع فرهنگی درحوزه‌های فرهنگی درمناطق جغرافیایی کشور رواج دارد و قابل بهره‌برداری است.
ترویج سبکی باسابقه در موسیقی
علیرضا قزوه، رئیس دفتر شعر، موسیقی و سرود سازمان صداوسیما هم به جام‌جم درباره اثر این جشنواره با حمایت رسانه‌ای صداوسیما در زنده نگهداشتن موسیقی اقوام و ترویج‌اش میان نسل جوان تصریح کرد: این جشنواره مخصوص اقوام بوده و موسیقی اقوام هم بخش بسیار پررنگ و جدی از موسیقی ایران است و از همه موسیقی‌ها سابقه‌اش بیشتر است و در بسیاری از نواحی و اقوام مثل اقوام کرد، لر، ترک و... این موسیقی دوام دارد و تا الان حیات داشته اما کمتر مورد حمایت مرکزنشینان قرار گرفته است. این موسیقی در برابر موسیقی‌های سنتی و پاپ و مرکزنشین به حاشیه رانده است. موسیقی اقوام سابقه خوب و استادان بسیار بزرگی دارد و بسیار متنوع است؛ اما به مرکز و مرکزنشینان خوب معرفی نشده و از این جهت بسیار جای کار دارد که هر سال جشنواره اقوام را داشته باشیم. جشنواره امسال در سنندج برگزار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: موسیقی کردها از نظر سازها و گوشه‌های مختلف موسیقی بسیار غنی و متنوع است؛ البته از اقوام دیگر مثل موسیقی کرمانج‌ها، لرها و جنوبی‌ها دعوت شدند.
قزوه درباره نگاهش به این دوره از جشنواره گفت: هنوز خیلی بر جشنواره اقوام کار نکردیم و این اولین جشنواره جدی در موسیقی اقوام است. باید امسال را ببینیم و از تجربه‌های امسال برای سال آینده استفاده کرده و تلاش کنیم کار بهتر و پخته‌تری در سال‌های آینده داشته باشیم.
پشتیبانی بیشتر شود
سیدحمیدرضا حسینی، مشاور رئیس دفتر شعر و موسیقی و سرود و از داوران این جشنواره در گفت‌وگو با جام‌جم درباره نقش این جشنواره در ترویج و حفظ حیات موسیقی نواحی ایران عنوان کرد: دو رویکرد ملی و فرهنگی - هنری وجود دارد.
موسیقی بومی و محلی چون میراث فرهنگی و یکی از نشانه‌های بارز و شاخص هویت ماست و صرفا به موسیقی یعنی ساز ختم نمی‌شود. منظومه‌ای از ساز به اضافه آواز است که پشتیبان کلام، پیام، پند و محتوا است.
همچنین سنت‌هایی که بخشی از آن در لباس و پوشش مردم ایران، بخشی در آیین‌ها و سنت‌ها و بخشی در گویش‌ها و زبان‌های مختلف است و همه اینها در کنار هم یک موسیقی تشکیل می‌دهند که می‌شود هویت فرهنگی ما و باید از آن برای مقابله با هجمه فرهنگی غرب و شرق پاسداری کنیم تا ملت بتواند هویت خود را را حفظ کند.
این موسیقی یکی از ارکان اصلی هویتی است؛ هر چند در دوره‌های اخیر برخی سازمان‌ها و نهادها به شکلی به آن توجه کردند، ولی به نظر می‌رسد کافی نبوده؛ هر چند جای خوشحالی است که علی‌رغم هجوم فرهنگ شهری و تمدنی و فرهنگ ارتباطات و تکنولوژی کماکان حداقل در شهرستان ها، استان‌ها و روستاها موسیقی محلی طرفداران خود را دارد.
خیلی‌ها تصور می‌کردند فرهنگ بومی و ساز و آواز محلی از دهه۶۰ و۷۰ دیگر بیشتر عبور نکند و با ورود پاپ در دهه۸۰ از بین برود و در دهه۹۰ که تحولات دیگری در رفتار و منش جامعه شکل گرفت.
خوشبختانه علاوه بر این که سازهای گذشته هستند که برخی‌ها وضع‌شان خوب است و برخی‌ها وضع‌شان خوب نیست، جای امید است که نسل جدید هم دارند به این کار می‌پردازند؛ هرچند خیلی بیشتر از اینها باید برنامه‌ریزی، رسیدگی، پشتیبانی و حمایت مثل یک تیم ملی نسبت به اینها باشد تا بتوانند هم در عرصه بومی و هم در عرصه ملی و فراملی خود رانشان دهند.
حسینی ادامه داد: در این خصوص نقش صداوسیما پررنگ‌تر می‌شود چون پرداخت رسانه‌ای که صداوسیما در این مقوله چه در سطح استان و چه در سطح سایر استان‌ها و شبکه‌های سراسری یا شاید برون‌مرزی دارد ظرفیت فرهنگ بومی را نشان می‌دهد.
وی نگاهش به این دوره از جشنواره و آثار ارزیابی شده را چنین توصیف می‌کند: وزارت ارشاد جشنواره موسیقی نواحی دارد که صرفا یک سری از اساتید و چهره‌های شناخته شده و نه جدید هر سال در آنجا برنامه اجرا می‌کنند که در نوع خودش خوب است ولی جایی که آثار را ضبط و ثبت و برای نسل امروز و آینده نگهداری می‌کند صداوسیماست.
پس این یک اقدام مهم است. این ثبت و ضبط‌ها داوری می‌شود و به تناسب سرمایه‌گذاری یا هزینه‌ای که به لحاظ ریالی و امکانات می‌شود، آثار فوق‌العاده است.
به‌ویژه توجه نسل جدید به این نوع موسیقی و به‌روز کردن آن جذابیت دارد. با توجه به سواد آکادمیک این نسل، موسیقی قومی علمی شده است.
این افراد مخاطب را می‌شناسند و افزون بر منطقه و ناحیه خودشان، به جاهای مختلف می‌روند و اجرا می‌کنند که همه اینها در کارشان تاثیر می‌گذارد.
ایران یعنی همه اقوام
محمدباقر معلم، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات وهنر است که درسال‌های گذشته ریاست مرکز شعر وموسیقی و سرود رسانه‌ملی را برعهده داشت. معلم از شمار داوران بخش نهایی و اصلی نخستین جشنواره موسیقی اقوام است.
وی به جام‌جم گفت: در ابتدا از همه اصحاب رسانه که به انعکاس رویدادهای فرهنگی مدد می‌رسانند تشکر و قدردانی می‌کنم؛ بدون تردید توفیق هر اتفاق فرهنگی حاصل همدستی همه اهالی رسانه است.
رخدادی مثل همین جشنواره موسیقی اقوام، تاثیر و تاثرش به همکاری و هماهنگی همه اجزا در سپهر رسانه‌ای کشور برمی‌گردد. فرهنگ ملی، متشکل از خرده‌فرهنگ‌هایی است که ما آن را به نام فرهنگ اقوام می‌شناسیم.
غنای فرهنگ ملی، ربطی مستقیم و بی‌واسطه با شناخت و پویایی این خرده‌فرهنگ‌ها دارد. به‌عبارت بهتر هویت دینی و ملی ما از بخش‌ها و اجزایی شکل گرفته که ما آنها را با عنوان فرهنگ نواحی و منطقه‌ای اقوام ایرانی می‌شناسیم، لذا رشد و غنای هویت فرهنگی ما و بالندگی فرهنگ ملی ما در گرو معرفی و شناخت هویت قومی و منطقه‌ای است.
من به‌عنوان یک ایرانی کردم، لرم، ترکم، عربم، گیلکم و همه اقوام دیگرم. ایران همه این اقوام است و همه این اقوام ایرانند.
این نسبت دوسویه، هویت دینی، ملی و فرهنگی ما را سامان می‌بخشد. ما با این پیوست‌ها کامل می‌شویم و بدون آنها، جامعیت خود را از دست می‌دهیم. به همین خاطر کوششی که در معرفی و شناخت قومیت‌ها و فرهنگ قومی انجام می‌شود امری ضروری و لازم، بلکه حیاتی است که با هویت ملی ما گره می‌خورد.
معلم ادامه داد: دریا هویت وجودی خود را مدیون رودها و چشمه‌هایی است که از دور و نزدیک به آن سرازیر می‌شوند.
هر قطره‌ای در جریان رودخانه، جزئی از هویت دریا را شکل می‌دهد، حیات و ممات دریا در گرو حرکت و سیر این رودهاست. به‌قول شاعر: «اگر باران به کوهستان نبارد / به سالی دجله گردد خشک رودی» همین نسبت میان فرهنگ قومی و هویت ملی برقرار است.
بی‌توجهی به این سرمایه عظیم به مرور فاجعه ضعیف و نحیف شدن فرهنگ ملی را درپی خواهد داشت و همان‌طور که توجه به آن، بالندگی و رشد و پویایی فرهنگ ملی را همراه خواهد داشت، لذا حسب مقدمه‌ای که عرض شد، با توجه به اهمیت فوق‌العاده موضوع، هرتلاشی در معرفی و شناخت این اجزا مستحسن، قابل تقدیر و ستایش است.
جشنواره موسیقی اقوام به این دلیل امری دلخواه و دلپسند است؛کاری کارستان که ارجمند است و ستودنی.
معلم ارزیابی‌اش از این دوره جشنواره را چنین شرح داد: گرچه این جشنواره نوپاست و نخستین دوره آن برگزار می‌شود اما از آنجا که موضوع اهمیت فوق العاده‌ای دارد، این تشنگی و طلب و نیاز وجود داشته لذا می‌بینیم که درآغاز بیش از ۴۵۰۰ اثر به دفتر جشنواره ارسال می‌شود.
این حجم کمی فوق‌العاده، دلالت بر این تشنگی و نیاز دارد.
یعنی ظرفیت‌ها موجود بوده و بستری برای عرضه نداشته و شناخت نیازها در طراحی و تدارک کار اهمیت بسیاری دارد.
وقتی کاری هنگام بی‌نیازی و استغنا شکل بگیرد، اساسا بازخوردی به‌دنبال نخواهد داشت.
درست مثل آدمی که تا تشنه نباشد و تا تشنگی نباشد، سراغ آب نخواهد رفت. طلب و نیاز، اولین اصل و مهم‌ترین رکن است. در حوزه فرهنگ بومی و منطقه‌ای، این ضرورت و این نیاز موجود بوده و خلأ آن احساس می‌شده لذا به‌محض راه‌اندازی و طراحی کار، حجم کثیری از آثار سمت آن سرازیر شده و کمتر جشنواره‌ای را می‌بینید که در نخستین دوره این استقبال شورانگیز را همراه خود داشته باشد.
اینها همه متر و معیار درستی مسیر و سلامت و صحت کار است.
همگرایی ملی با آشنایی اقوام
مهدی گروسی، مدیر هماهنگی موسیقی استان‌های رسانه‌ملی در مصاحبه در مورد جشنواره گفت: این جشنواره براساس سند تحول سازمان صداوسیما برنامه‌ریزی شده است تا بتوانیم از تمام ظرفیت‌های استانی در حوزه موسیقی استفاده کنیم.
حوزه موسیقی در رسانه و مقوله انتقال پیام بسیار تاثیرگذار است. برای این‌که اقوام مختلف موسیقی را دور هم جمع کنیم با دستور دکتر جبلی این جشنواره راه‌اندازی شد تا هم‌افزایی فرهنگی میان تمام اقوام ایجاد شود.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که یونسکو، سنندج را به‌عنوان شهر خلاق موسیقی ایرانی انتخاب کرده است، این شهر میزبان گروه‌های موسیقی مختلف ایران شد. از گروه‌هایی از اقوام مختلف دعوت کردیم تا در این جشنواره اجرا داشته باشند.
انعکاس این جشنواره در رسانه بازخوردهای خوبی برای رسانه‌ملی خواهد داشت تا مخاطبان با موسیقی محلی آشتی کنند.
گروسی درباره برنامه‌هایی برای برقراری ارتباط بیشتر جوانان با این سبک موسیقی در جشنواره بیان کرد: یکی از بخش‌های اصلی جشنواره شناسایی استعدادهای خلاق موسیقی محلی است و برایش جایزه تهیه کردیم.
جوانان و نوجوانانی از اقوام مختلف برای‌مان کار ارسال کردند و نشان دادند استقبال خوبی از جشنواره دارند.
مدیر هماهنگی موسیقی استان‌های رسانه‌ملی درخصوص بخش‌های دیگر جشنواره گفت: در بخش شعر از شاعران بومی و محلی و شاعرانی از هند، پاکستان و ترکمنستان دعوت کردیم تا شعرخوانی انجام دهند.
همچنین کارگاه تحلیل و بررسی شعر محلی را داریم که توسط دکتر اکرامی برگزار می‌شود. یک بخش جنبی مربوط به لباس و ساز محلی است.
در نگارخانه جشنواره از هر قومی یک لباس و ساز ارائه می‌کنیم و درباره‌اش توضیحاتی داده می‌شود. بخش نماآهنگ هم در این جشنواره وجود دارد که جاذبه‌های گردشگری مناطق مختلف کشور را نشان می‌دهد.
در جشنواره چندان به رقابت اهمیت ندادیم؛ تاکیدمان بر همگرایی ملی است.
به گفته گروسی، محسن نفر، جلیل عندلیبی، احمد صدری، محمدسعید میرزایی، حمیدرضا حسینی، شهرام منظمی، محمدباقر معلم، حمید اکبرزاده و... از داوران این جشنواره هستند.
نشاط‌آفرینی اجتماعی
مهرداد پشابادی، مدیر اتاق خبر صداوسیمای کردستان در گفت‌وگو با جام‌جم درباره تاثیر این جشنواره بر عملیاتی کردن شعار هویت‌محوری و عدالت‌گستری سازمان صداوسیما بیان کرد: این مباحث جزو سیاست‌های اصلی سازمان صداوسیماست و در دوره جدید تاکید زیادی روی موضوعات عدالت‌گستری و هویت‌محوری شده‌است. یکی از شاخص‌های اصلی این شعارها این است که استان‌ها بتوانند سهم بیشتر یا مساوی با پایتخت داشته‌باشند.
جشنواره موسیقی سنتی اقوام ایرانی امسال به میزبانی کردستان برگزار می‌شود. موسیقی نقش مهمی در همبستگی قومی و فرهنگی ایران دارد.
بازتاب رسانه‌ای این رویداد در رسانه‌ملی و رسانه‌های مکتوب هم در مسیر عملیاتی شدن دو محور مهم سیاست رسانه‌ملی یعنی هویت‌محوری و عدالت‌گستری دارد. چون گروه‌های موسیقی حضور خود در این جشنواره را در رسانه‌های مختلف میبینند.
از جایی که موسیقی اقوام در سپهر موسیقی کشور نسبت به گذشته کمرنگ‌تر شده‌است، شاید نسل جوان کمتر با آن آشنا باشند. از پشابادی در مورد تاثیر رسانه‌ای جشنواره بر ترویج این نوع موسیقی و آشنایی جوانان با آن می‌پرسیم.
وی پاسخ داد: سنندج دو سال است از نگاه یونسکو به عنوان شهر خلاق موسیقی معرفی شده‌است. معیارهایی برای این انتخاب وجود دارد که یکی از آنها وجود آواهای موسیقی و ملودی خاص موسیقی کردستان درهمه اقوام است.
البته به دلیل گسترش شبکه‌های اجتماعی نگاه نسل جوان بیشتر به سوی موسیقی‌های پاپ، رپ، متال و... است و به همین دلیل چنین جشنواره‌هایی می‌تواند در شناساندن موسیقی سنتی به این نسل نقش موثری داشته‌باشد؛ به نوعی بازتولید موسیقی سنتی ایرانی برای نسل جوان است به شرطی که بتوانیم سلایق این نسل را پوشش دهیم.
پشابادی درباره ایجاد فضای سرگرم‌کننده برای مردم در بخش جانبی این جشنواره عنوان کرد: به همت دبیر اجرایی جشنواره، دکتر مرادی و دیگر همکاران تبلیغات شهری و رسانه‌ای خوبی انجام شده‌است و چون اجراها در مکان‌های مهم و شلوغ شهر سنندج مثل سینما بهمن و... صورت می‌گیرد، پیش‌بینی‌ام این است که استقبال خوبی شود.
سال قبل در دهگلان و کامیاران جشنواره دیگری برای موسیقی نواحی داشتیم که استقبال خوبی از سوی جوانان و خانواده‌ها شد.
به طور کلی موسیقی نقش مهمی در شادی و نشاط اجتماعی دارد.
برنامه‌ریزی دقیقی شده است و ۱۸قوم در قالب ۲۵موسیقی در پنج نقطه مختلف اجرا خواهندداشت.
۱- ۴۵۲۱ اثر به دبیرخانه ارسال شد
۲- انتخاب ۱۸۱ اثر در مرحله اولیه و ۵۰ اثر برای مرحله داوری
۳- روز دوم و سوم، اجرای موسیقی اقوام ایرانی در ۴ نقطه شهر سنندج
۴- مراسم شعرخوانی شاعران داخلی و خارجی ۱۱ مهر ۱۴۰۲
۵- تقدیر از خانواده شهدا و استادان و پیشکسوتان حوزه شعر و موسیقی برگزاری مراسم اختتامیه ۱۱ مهر ۱۴۰۲