نیروی دریایی آمریکا مدت‌هاست بر روی پروژه توپ لیزری خود کار می‌کند اما این اولین بار است که قصد دارد آن را به خارج از آب‌های منطقه‌ای خود بفرستد. مسئولین رده بالای نظامی آمریکا هدف از این اقدام را مقابله با تهدید قایق های تندرو و پرنده های بدون سرنشین عنوان کرده و با وجودی که به صورت مستقیم از کشور خاصی نام نبرده اند اما مشخص است که منظور از این حرکت فرستادن پیامی به تهران بوده است.
اما این که اصولا این فناوری جدید چیست و آیا واقعا می تواند برای ایران مشکل ساز باشد مسئله ای است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت. بهتر است در ابتدا نگاهی کوتاه به تاریخچه این سلاح ها داشته باشیم.
تاریخچه سلاح های لیزری
به زبانی ساده لیزر ابزاری است که نور را به صورت پرتوهای موازی بسیار باریکی که طول موج مشخصی دارند ساطع می‌کنند. این دستگاه از ماده‌ای جمع کننده یا فعال کنده نور تشکیل شده که درون محفظه تشدید نور قرار دارد. این ماده پرتو نور را که به وسیله یک منبع انرزی بیرونی (از نوع الکتریسیته یا نور) به وجود آمده، تقویت می‌کند. از همان ابتدای کشف این خواص در اوایل دهه 1950 دانشمندان به خواص گوناگون این فناوری جدید پی بردند و از آن تاریخ به بعد بخش های مختلف از علوم و صنایع تحت تاثیر این فناوری قرار گرفت.
در بخش های نظامی نیز با پی بردن به قدرت بالای لیزر برنامه هایی از اواخر دهه 1960 میلادی برای استفاده از این تکنولوژی مطرح شد.
در ابتدا نیروی هوایی آمریکا به دنبال استفاده از لیزر به عنوان یک سامانه پدافند هوایی بود ، نیروی زمینی و دریایی آمریکا نیز در ادامه دهه 1970 آزمایشاتی را به منظور طراحی و ساخت سلاح های پدافند لیزری انجام دادند که عمدتا در مرحله نمونه های آزمایشی باقی ماند. اما در دهه 1980 میلادی و با روی کار آمدن رونالد ریگان و بحث استراتژی "جنگ ستارگان" استفاده از سلاح های لیزری در دو نقش تدافعی و هم تهاجمی گسترده تر شده و با جدیت بسیار بیشتری از سوی آمریکا دنبال شد.
البته به دلیل موانع موجود در آن پروژه و البته پایان جنگ سرد پروژه های آن طرح نیز عمدتا در مرحله آزمایشی و پیش نمونه باقی ماندند.
به طور مثال یکی از آن طرح ها که از آن زمان مطرح شده و در سالهای بعد از جنگ در قالب برنامه سپر دفاع موشکی آمریکا مطرح شده و نهایتا به دلیل مسائل مالی و نبود توان واقعی عملیاتی کنسل شد پروژه "لیزر هوابرد ضد موشک بالستیک" بود که بر پایه نصب یک توپ لیزری بر روی دماغه یک فروند هواپیمای بوئینگ 747 برای ساقط کردن موشکهای بالستیک در مرحله شتاب گیری اولیه آنها بود.
در شوروی سابق نیز برنامه هایی در خصوص بهره گیری از اشعه لیزر برای مقاصد پدافندی به صورت زمین و هواپایه وجود داشت که به شکل عملیاتی در نیامده و آنچنان از وضعیت فعلی آنها خبری در دسترس نیست. کشور چین نیز در حال حاضر برنامه هایی را در این بخش در دست اجرا دارد که محرمانه باقی مانده است.
سامانه لیزر هوابرد ضد موشک بالستیک
لیزر هوابرد روسها موسوم به A60
اما پس از این توضیح اولیه در مورد این سامانه ها به سیستم مورد نظر نیروی دریایی آمریکا که با عنوان "سامانه تسلیحات لیزری" و یا به اختصار "LaWS " در حقیقت یک سامانه دفاع نزدیک است که قرار است به جای سیستم فالانکس که یک توپ گاتلینگ 20 میلی متری بوده و در حال حاضر لایه آخر دفاعی اکثر شناورهای نظامی آمریکا را تشکیل می دهد جایگزین شود.
بنا بر اعلام رسمی مقامات نیروی دریایی آمریکا این لیزر در حال حاضر تنها توان از بین بردن پرنده های بی سرنشین و قایق های سبک را داشته و در برابر جنگنده ها و موشکهای ضد کشتی ناتوان است. این سیستم از لیزر با ریشه جامد که از ریشه کریستال بدست می آید بهره برده و بر اساس اخبار موجود توانای در حدود 20 کیلو وات دارد.
نقاط ضعف و راه های مقابله با سامانه های لیزری
اولین و یکی از بزرگترین دشمنان سامانه های لیزری، شرایط بد جوی است. هرگونه مه غلیظ، شرجی، پوشش ابری، طوفان شن و یا دود مصنوعی به راحتی می تواند توان این پرتوی لیزری پرتاب شده را کاهش داده یا آن را منحرف و یا حتی به طور کامل در شرایط مطلوب از بین ببرد. حال تصور کنید در منطقه ای مثل خلیج فارس که پدیده هایی این چنینی بسیار رخ می دهد سامانه لیزری مثل این تا چه حد قابل اطمینان خواهند بود؟
در مثالی ساده و پیش پا افتاده، پهپادهای ایرانی به راحتی می توانند با پخش کننده های دود مصنوعی مجهز شده و دیواری از دود را در برابر این سامانه ایجاد کرده و به طور کلی آن را بی اثر کنند.
سیستم لیزری LaWS
بحث بعدی استفاده از پوشش های منعکس کننده بر روی سامانه های مورد نظر است. به راحتی می توان بر روی قایق ها و پهپادهای ایرانی پوشش های منعکس کننده را نصب کرد.
فراموش نکنید که لیزر اصولا یک پرتوی نور است و از قوانین مربوط به تابش و بازتابش پیروی می کند. بسیاری از کارشناسان با طرح این مسئله اعلام کردند که در صورت استفاده از یک پوشش منعکس کنده مهاجمین می توانند با بازتابش نور لیزر به سمت منبع آن سامانه مورد نظر را از بین ببرند.
نکته دیگر در این خصوص بحث افزایش روز افزون توان تسلیحات دورایستای جمهوری اسلامی ایران است. انواع و اقسام بمب ها و موشکهای هدایت شونده ای که دور از برد این سامانه لیزری پرتاب شده و پهپاد یا قایق پرتاب کننده بدون قرار دادن خود در معرض خطر توان خروج از منطقه را دارد.
البته در این میان اژدرها نیز سلاح هایی هستند که به دلیل حرکت در زیر آب کلا از خطر این گونه سلاح ها در امان هستند و در صورت استفاده سیستم های تدافعی لیزری کلا بی اثر خواهند شد. البته ذکر این نکته نیز مهم است که مقامات آمریکایی از اعلام برد این سامانه خودداری کرده اما با توجه به اعلام آن به عنوان یک سیستم دفاع نزدیک نباید از برد بالایی برخوردار باشد.
اما نکته ای که بیش از همه اینها در این بحث جالب و در عین حال مهم است مسئله ای غیر از سامانه لیزری مورد نظر است. این سیستم هم به مانند تمام نمونه های دیگر از سامانه های تدافعی نیاز دارد که قبل از هر چیز هدف خود را شناسایی کند.
تصاویر منتشر شده از پهپاد های ایرانی که بدون شناسایی شدن بر فراز اکثر ناوهای آمریکایی پرواز می کنند نشان از توان نفوذ پهپادهای ایرانی به درون حلقه حفاظتی این شناورها بدون شناسایی شدن دارد و زمانی که شما نمی توانید دشمنی را ببینید مسلما نخواهید توانست از تسلیحات خود چه به شکل توپ ، موشک و یا لیزر بر علیه آن استفاده کنید.
کشتی آمریکایی در حال شلیک لیزر و پهپاد هدف قرار گرفته
در پایان باید این مسئله را مطرح کرد که مسلما در آینده دورتر و در دهه های بعد شاهد استفاده از تسلیحات لیزری به شکل گسترده در بخش های تهاجمی و تدافعی خواهیم بود اما یک نکته مسلم است و آن هم این است که سامانه آمریکایی " LaWS " بیش از اینکه جای هرگونه تهدید برای ایران باشند بیشتر ابزاری در راستای جنگهای تبلیغاتی و ای بسا سلاحی جدید برای بازار سیری ناپذیر شیوخ خلیج فارس باشد.
به نظر می رسد این سامانه از ارزش واقعی عملیاتی واقعی برخوردار نبوده و راه بسیار طولانی را تا تبدیل شدن به یک سیستم واقعی جنگی در میدان نبرد در پیش دارد و تا آن روز نیز قطعا متخصصان ایرانی دست از تحقیق و تلاش برنخواهند داشت.