وی با بیان اینکه آذری‌ها اقلیت نیستند، اظهارداشت: رسیدن به مطالبات قومیت‌ها را یک حق می دانیم و برخی کج فهمی‌ها و کج سلیقگی‌ها را نباید به حساب نظام بگذاریم.
معاون اول دولت خاتمی در خصوص خرده فرهنگها در کشور نیز تاکید کرد: اعتقاد دارم باید زمینه را برای رشد خرده فرهنگها فراهم کنیم. امیدواریم کشور به سمتی برود که مطالبات به حق خرده فرهنگها حاصل شود. من وجود قومیت‌ها را عین امنیت ملی و نه تهدید برای امنیت ملی می‌دانم.
عارف همچنین با اشاره به اصل 15 قانون اساسی، تصریح کرد: من با تدریس زبان ترکی در مدارس کاملا موافق هستم. اما تنگ نظری‌هایی وجود دارد که البته جز سیاست‌های نظام نیست. معتقدم تمام گویش‌های ملی باید در مدارس مورد توجه قرار گیرند و آموزش داده شوند. اینکه باید اصل را بر زبان ملی بگذاریم تردیدی نیست اما باید به لهجه‌ها و زبان‌های محلی بها داد.
وی در خصوص تاثیر تحریم‌ها بر شرایط فعلی کشور یادآور شد: بخشی از شرایط فعلی مربوط به تحریم‌های خارجی است اما اینکه رئیس بانک مرکزی صحبتی می‌کند و روز بعد دلار 15 الی 20 درصد گران می‌شود چه ربطی به تحریم ها دارد؟ این موارد نتیجه بی تدبیری، بی برنامگی و ناواردی است.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: اگر عقلانیت به خرج می‌دادیم شعار مدیریت بر دنیا را مطرح نمی‌کردیم؛ بعضی از صحبت‌ها و دیدگاه‌ها هزینه کردن از آینده است، چه کسی گفته است که ما رهبری دنیا را داریم در حالی که ما پاسخگوی نیاز اولیه مردم خود نیستیم؟
عارف تاکید کرد: بخشی از مشکلات ناشی از فشار خارجی است که معتقدم باید با تعامل و مذاکره به گونه‌ای عمل می‌کردیم که تحریم‌های گسترده اتفاق نمی‌افتاد اما مذاکره هم باید در موضع قدرت صورت گیرد. علی‌رغم اینکه تحریم ها تاثیر دارد اما تمام مشکلات موجود بخاطر تحریم‌ها نیست و بیشتر ناشی از سوء تدبیرها و اقدامات صرفا سلیقه‌ای است.
«بعضی از سخنانی که در طی این چند سال مسئولین مطرح کردند، ضد امنیت ملی بود. معتقدم اگر نمی‌توانیم درآمد تولید کنیم حداقل هزینه جدید ایجاد نکنیم».
وی همچنین طایفه‌گرایی را آفت مدیریت کشور دانست و گفت: مشکل ما این است که دایره‌ای به شعاع دو سه کیلومتر ایجاد کرده‌ایم که اگر در عرصه انتخابات پیروز شدم دایره‌ای به شعاع کشور می‌زنم یعنی اگر نیروی نخبه‌ای در دور افتاده‌ترین نقطه کشور است را هم ببینم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با اشاره به اولویت‌های خود برای اداره کشور گفت: فناوری اطلاعات و ارتباطات، گردشگری و بهره بردن از موقعیت منطقه‌ای ایران می‌تواند سالیانه درآمدهای قابل ملاحظه ای را به دست آورد، از جمله اولویت‌هایم است.
عارف در ادامه به تشریح وضعیت کشور مبنی بر وجود برخی تنگ نظری‌ها، بداخلاقی‌های سیاسی و چند دستگی میان جناح‌ها پرداخت و افزود: با وجود درآمد بالای اقتصادی طی هشت سال اخیر اما مردم فشارهای اقتصادی را به صورت واقعی درک می‌کنند.
وی علت این امر را ساختار شکنی و نادیده گرفتن قانون و نگاه هیاتی داشتن به اداره کشور دانست و ادامه داد: وضعیت به جایی رسیده که نسل سوم امیدی به آینده خودش ندارد و فضای حاکم نیز امنیتی شده است.
به اعتقاد عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با توجه به ظرفیت بالای مردم، داشتن امید و نگاه به آینده می‌تواند مسایل را سامان داده به شرط آنکه دولت آینده، دولت توانا، با تدبیر و با اخلاق باشد. از این رو اولویت نخست دولت آینده باید توقف روند فعلی باشد. وضعیت فعلی به گونه‌ای است که هیچ راهی جز حضور اصلاح‌طلبان در آن نیست. علت این امر نیز تجربه موفق اصلا طلبان در اداره کشور است.
عارف علت مخالفت برخی برای حضور در انتخابات را هزینه‌هایی که در سال 88 دادند دانست و اظهار داشت: برای مثال،دانشجویی در ستاد انتخاباتی نامزدی که از توسط شورای نگهبان مورد تایید قرار گرفته، فعالیت کرده است، حالا می‌خواهد ادامه تحصیل بدهد، ستاره‌دارش می کنند، می‌خواهد استخدام شود، می‌گویند سال 88 به چه کسی رای داده است.
وی مهمترین دلیل حضور خود را شکستن فضا امنیتی، یاس و رکودی که بر دانشگاه ها حاکم است اعلام کرد.
این کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: اصلاح‌طلبان ضربه‌های زیادی را در سال های اخیر به خاطر عدم تفاهم و اجماع خورده‌اند. البته نباید در گذشته متوقف شویم. تحلیل گذشته واجب است اما ماندن در گذشته به ضرر است و باید نگاه به آینده داشته باشیم.
به اعتقاد عارف اصلاح طلبان لازم است برای ادامه حیات سیاسی خود اجماع کنند چرا که در این صورت پیروز می‌شوند.
وی با ابراز تاسف از اینکه نتوانستیم به نتیجه قطعی در یک زمان خوب برسیم، ادامه داد: ما زمان طلایی را از دست دادیم، اکنون نزدیک به 40 روز تا انتخابات مانده و هنوز جبهه اصلاحات تکلیفش مبنی بر اینکه نامزد انتخاباتی‌اش چه کسی است، مشخص نیست.
معاون اول دولت اصلاحات در پاسخ به پرسشی مبنی بر آفت به اجماع نرسیدن گفت: بخشی از این آفت فرهنگی است؛ چرا که ما شعار خوب می‌دهیم و می‌گوییم اجماع را قبول داریم اما اگر به ما ختم شود، اگر به دیگری ختم شود قبول نداریم. بخشی دیگر ناشی از خود بزرگ بینی است و بخشی نیز ناشی از عدم تحمل دیگران است.
وی یکی دیگر از ضعف های موجود را عدم وجود مرام نامه و اساسنامه مشخصی برای جریانات سیاسی در کشور دانست.