به گزارش مشرق به نقل از ایسنا، به جهت جلوگیری از فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال به کارهای سخت و زیان آور در افراد، قانون مشاغل سخت و زیانآور پیش‌بینی شده است که به موجب آن متقاضیان می‌توانند با داشتن شرایطی خود را بازنشسته کنند.
شرایط قانونی برای بازنشستگی در مشاغل سخت و زیانآور چیست؟ این سوالی است که بسیاری از بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی همواره درصدد یافتن پاسخ آن هستند، بر این اساس ابتدا باید تعریف مشاغل سخت و زیان آور را دانست.
منظور از مشاغل سخت و زیان آور آن دسته کارهایی است که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده، تنش ها و صدمات جسمی و روانی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی در فرد ایجاد می شود که نتیجه آن بروز بیماری های شغلی و عوارض ناشی از چنین کارهایی است.
به موجب آیین نامه اجرایی این قانون، مشاغل سخت و زیان آور به دو گروه تقسیم می شوند:
الف مشاغلی که صفت سخت و زیان آوری با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما می توان با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آنها را حذف کرد.
ب مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان آوری آنها کاهش یافته ولی کماکان سخت و زیان‌آوری آنها حفظ می‌شود.
اما بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور چه شرایطی دارد؟
بر اساس تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب سال 1354 مجلس، افرادی که در کارهای سخت و زیان آور مشغول به کار هستند می توانند با 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور به صورت متوالی یا 25 سال به صورت متناوب، تا سقف 35 روز حقوق بازنشسته شوند؛ یعنی به ازای هر سال، 1.5 سال برای بیمه شده به عنوان سابقه محسوب و به همان میزان هم از خدمات تامین اجتماعی بهره‌مند می‌شود، ضمن آنکه چهار درصد حق بیمه و مستمری هنگام تقاضای بازنشستگی برای مدت مزبور محاسبه و از کارفرما مطالبه و وصول می‌شود.
چنانچه بیمه شده کمتر از سابقه مذکور، سابقه پرداخت حق بیمه داشته که مقداری از آن سابقه مربوط به اشتغال وی در مشاغل سخت و زیان آور است، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه فرد موصوف 1.5 سال محاسبه شده و در شرط سابقه مقرر در ماده 76 قانون و تبصره‌های ذیل آن ملاک محاسبه قرار می‌گیرد.
بنابراین همه بیمه شدگانی که حداقل 20 سال سابقه کار متوالی یا 25 سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور را دارا باشند، بدون شرط سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تامین اجتماعی داشته باشند.
مشاغل سخت و زیانآور شناخته شده در قانون کار
عمده ترین کارهای سخت و زیان آور شناخته شده در قانون کار شامل کار در معادن که ایجاب می کند کارگران در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج بپردازند، کار استخراج شامل جدا کردن و منفجر کردن مواد از سطح کار ، حمل مواد و عملیات مربوط به انفجار و انجام امور تأسیسات داخل معدن، حفر قنات، چاه فاضلاب و کار در مخازن سربسته، تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره به نحوی که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخار زیان آور کوره باشد، حمل و دفن زباله شهری، کار در کارگاههای دباغی و گندآبروها، کار مستمر در طویله، اصطبل و سالنهای پرورش طیور، کار مستمر در فضای باز و ارتفاع بیش از 5 متر بر روی دکل، اتاقکهای متحرک، داربست و اسکلتها، کار مستمر بر روی خطوط و پستهای انتقال برق با فشار 63 کیلو وات به بالا، مشاغل شن پاشی، پخت آسفالت دستی، قیر پاشی، جوشکاری در داخل مخزن، کار مستمر با اشعه‌های زیان آور مانند رادیو اکتیو، کار در محل هایی با فشار محیط بیش از حد طبیعی مانند غواصی، کار مستمر در محیطهایی که با وجود رعایت ایمنی موجبات بروز بیماریهای گوشی را سبب می شود، سمپاشی باغها، مزارع، اماکن پرورش دام و طیور، تولید و ترکیب سموم و حشره کشها و کار با وسایل دارای ارتعاش زیان آور است.
همچنین بر اساس آیین نامه اجرایی قانون مذکور، علاوه بر کارهای سخت و زیانآور مشخص شده: کار در زندانها و ندامتگاه‌ها، کار در بیمارستانهای روانی و حرفه خبرنگاری جزو مشاغل سخت و زیان آور به شمار می روند.
شناسایی سخت و زیانآور بودن مشاغل برعهده چه مرجعی است؟
برای تعیین و شناسایی سخت و زیانآور بودن مشاغل، کمیته‌ای پنج نفره در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تشکیل می‌شود که این کمیته مرکب از معاون روابط کار سازمان کار و امور اجتماعی استان، معاون امور بیمه‌ای اداره کل تامین اجتماعی استان، کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای معاونت بهداشتی و نماینده کارگران و کارفرمایان است و بر این اساس بیمه شدگان تامین اجتماعی و همه متقاضیانی که حرفه خود را جزو مشاغل سخت و زیان آور به شمار می آورند می توانند فرم درخواست خود را برای استفاده از مزایای این قانون ارائه بدهند تا در کمیته مورد نظر مورد بررسی قرار بگیرد.
ذکر این نکته ضروری است که در قانون مذکور، برخی ایام چنانچه در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور واقع شوند به عنوان سابقه اشتغال فرد در کارهای سخت و زیان آور محسوب می شوند که از جمله آنها می توان به تعطیلات هفتگی، تعطیلات رسمی، ایام استفاده از مرخصی استحقاقی، ایام استفاده از مرخصی بابت ازدواج یا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان و ایام استفاده از مرخصی استعلاجی و استراحت پزشکی اشاره کرد.
اخیرا قانون تفسیر ماده (76) قانون تامین اجتماعی درباره مشاغل سخت و زیان آور به تایید شورای نگهبان رسیده و از سوی رییس جمهور ابلاغ شده است.
بر اساس موضوع این استفساریه، افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند باید حداقل 7300 روز اشتغال در یک یا چند شغل زیان آور در یک یا چند کارگاه داشته باشند و توالی اشتغال به قوت خود باقی است؛ همچنین افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیانآور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند.