آقای راهداری، خیلی‌ها گمان می‌کنند فضای سایبر همان اینترنت است، این تصور درست است؟ اصلا معنای فضای سایبر چیست؟
اغلب به اشتباه فضای سایبر را معادل فضای اینترنت می‌دانند اما فضای سایبر چیزی فراتر از فضای اینترنت هست هر گونه فضایی که صفر و یک بوده و پدید آمده در عصر اطلاعات است جزو فضای سایبر است. مثلا اگر شما یک حافظه قابل حمل مانند فلش داشته باشید، آن هم جزء فضای سایبر است. برخی هم به آن دنیای مجازی می‌گویند؛ البته به نظر من فضای مجازی در معنا و مفهوم کمی کوچک‌تر از فضای سایبر است، ولی بسیاری این دو مفهوم را نیز معادل می‌گیرند. در کل بزرگ‌ترین بخش فضای سایبر، اینترنت است.
**همه کارهای تروریست‌ها...
به زبان ساده شرح دهید، سایبر تروریسم چیست؟
اگر یک تروریست از طریق ایمیل یک نامه الکترونیکی به هم‌فکران خود ارسال کند یک کار سایبرتروریستی تلقی می‌شود. ارسال اخبار توسط گروههای تروریست از طریق اینترنت نیز نوعی دیگر از فعالیتهای سایبر ترویستی تلقی می‌شود. سایبر تروریسم همان تروریسم در اینترنت است یا به عبارت کامل‌تر تروریسم در عصر اطلاعات یا تروریسم اینترنتی است. اقدامات تروریستی که با ابزار عصر اطلاعات انجام می‌شود سایبرتروریسم نام دارد. به عنوان نمونه اگر یک گروه تروریستی اقدام به ایجاد یک سایت کند، یک اقدام سایبر تروریستی است. در حقیقت این پدیده در اثر شکل گیری عصر اطلاعات و ابزار آن نظیر اینترنت به وجود آمده است.
**پیشنهادهایی برای مجلس، قوه قضاییه و پلیس
شما در این کتاب چه کرده‌اید؟
این کتاب هفت فصل دارد. در فصل اول به تاثیر عصر اطلاعات بر امنیت ملی پرداخته‌ام تا از این راه روش‌هایی که سایبر تروریسم امنیت ملی را تهدید می‌کند مد نظر قرار گیرد. فصل دوم به چیستی سایبرتروریسم می‌پردازد و در حقیقت تعاریف مورد نیاز را در این بخش مورد بررسی قرار می‌دهد. در فصل سوم به چرایی شکل گیری سایبر تروریسم پرداخته‌ام و در حقیقت علت استفاده تروریست‌ها از فضای سایبر را شرح می‌دهم. فصل چهارم به مصداق‌های سایبر تروریسم از جمله فعالیت گروه تروریستی القاعده در فضای سایبر می‌پردازد. این کتاب در فصل پنجم روش مبارزه با این تروریسم را مد نظر قرار می‌دهد همچنین در روشهای مبارزه پیشنهادهایی برای سازمانهای پلیسی، سازمانهای قانونی نظیر مجلس و قضایی نظیر قوه مقننه ارائه کرده‌ام. در فصل ششم به سئوالات رایج در این حوزه پاسخ می‌دهم و در گام هفتم به نتیجه گیری از مطالب طرح شده در کتاب پرداخته‌ام.
**خواستم جلوی خلا ترجمه یک طرفه و بی‌تجربه را بگیرم
اصلا چه لزومی داشت که کتابی در این باره نوشته شود؟ با چه هدف‌هایی سراغ این کتاب رفتید؟
اول اینکه موضوع سایبرتروریسم موضوع جدیدی بود و من به دلیل علایق شخصی چندین سال روی آن کار کرده بودم و این را بگذارید کنار این نکته که کتاب تألیفی در ایران در این حوزه کم بود و نهایتا تصمیم گرفتم تجربه خودم را با جامعه علمی کشور به اشتراک بگذارم.
از سوی دیگر فضای سایبر یکی از موضوعاتی است که در جامعه ما زیاد پیرامون آن صحبت می‌شود اما برای شناخت عمیق آن کار علمی زیادی انجام نشده و به تأثیرات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی آن زیاد پرداخته نشده است ما در بسیاری از شاخه‌های فضای سایبر فاقد متون تألیف شده هستیم. ترجمه یک طرفه و فعال نبودن حوزه به اشتراک گذاری تجارب در کشور که از دلایل ان نبود توجیه اقتصادی و نبود کارشناسانی است که تجاربی در این حوزه داشته باشند، عملا این حوزه علم را با بی رونقی در کشور مواجه کرده است و خواستم خلائی را پر کنم.
**مصداق‌ها فعالیتهای القاعده در کتاب
خیلی‌ها ادعا می‌کنند که در حوزه سایبر صاحب نظر هستند و بعضا کتاب‌هایی هم نوشته می‌شود. مزیت ویژه این کتاب نسبت به سایر کتاب‌ها در حوزه سایبر چیست؟ شما چه مطالب نویی را در کتابتان گنجانده‌اید؟
این کتاب برای اولین بار در کشور به مصداقهایی از فعالیت سازمان تروریستی القاعده بر روی اینترنت پرداخته است. در حقیقت با مثالهای واقعی به آموزش سایبر تروریسم پرداخته است. مزیت دیگر این کتاب این است که به زبان ساده و در هفت گام خواننده را به نتیجه می‌رساند. در حقیقت در 7 مرحله شما به تمام ابعاد سایبر تروریسم دست خواهید یافت. مزیت دیگر این کتاب این است که کتاب تالیفی است یعنی کتاب ترجمه نیست و یک کتابی است که بعد از فهم مطلب با مصداق‌های جدید تالیف شده است.
نهایتا این کتاب مخاطب را از کجا به کجا می‌رساند؟
این کتاب، مخاطب را از عصر اطلاعات و خصوصیات آن که بستر ایجاد سایبر ترورسیم است تا روش مبارزه با آن همراهی می‌کند یعنی مخاطب در پایان کتاب می‌تواند سیکل پیدایش رشد و نمو سایبرتروریسم تا روش مبارزه با آن درک می‌کند در این کتاب مخاطب به راحتی با مفاهیم از طریق مثالهای فراوان آشنا می‌شود. در حقیقت اگر با خواندن این کتاب از صفر تا 100 مطالب درباره این نوع تروریسم را فرا خواهید گرفت. این کتاب با یک نقشه مشخص مخاطب را به نتیجه می‌رساند.
یکی از مهم‌ترنی آسیب‌های متوجه این چنین کتاب‌ها مناسب نبودن آنها با فضای کشور و غیر قابل استفاده بودن آنها است. از کجا ثابت می‌شود که کتاب شما از این اشکالات مبرا است؟
من چند دلیل برای این ادعا دارم که کتاب نیز به روشنی آن را تائید می‌کند. اول: همان طور که اشاره کردید بسیاری از کتاب‌هایی که در این حوزه در کشور وجود دارد همگی ترجمه شده از کتابهای غربی است که آسیب‌های خود را دارند و با یک بهم ریختگی در ترجمه مواجه هستیم ما این کتاب چنین نیست.
دوم: این کتاب گام‌بندی شده است یعنی شما در هفت گام می‌توانید به تمام خصوصیات سایبرتروریسم دست یابید در حقیقت به شما راه حل ارائه می‌کند و شما به یک نتیجه روشن در کتاب می‌رسید.
**راهکارهایی برای دولت و ملت
سوم: برای اولین بار در این کتاب یک تواون بین مباحث تکنیکال در عصر اطلاعات و مباحث نظری مانند مدیریتی و سازمانی را بیان کرده است این کتاب تنها به تشریح سایبر تروریسم نپرداخته بلکه پیشنهادهایی به حکومت برای مبارزه با این نوع تروریسم نیز دارد به عنوان نمونه ساختاری برای مبارزه با این نوع تروریسم عنوان کرده است.
چهارم: این کتاب برای حوزه‌های پلیسی و قضایی در فضای سایبر برای مبارزه با این نوع تروریسم برای اولین بار پیشنهادهایی ارائه نموده است یعنی برای سه بخش مهم اجتماع یعنی مقننه، قضاییه و قوه مجریه پیشنهادهایی ارائه کرده است.
پنجم: در گام ششم کتاب، سوال‌های رایج پیرامون سایبرتروریسم پاسخ داده شده است و به ابهاماتی که در این حوزه وجود دارد،به طور کامل در یک فصل به صورت پرسش و پاسخ پرداخته شده است.
ششم: همراه این کتاب یک دوره آموزشی طراحی شده است که افراد می‌توانند در آن شرکت کنند یکی از کارهای جدیدی که من در ایران شروع کردم این است که همراه کتاب‌هایی که تألیف می‌کنم یک دوره آموزشی برگزار می‌کنم می‌کنم و این به بالا بردن مهارت‌های افراد بسیار کمک می‌کند و در همایش‌ها و مراکز علمی مورد استقبال قرار گرفته است.
هفتم : این کتاب یک پازل از یک طرح کلی است من تصمیم دارم در سایر شاخه های سایبری مثل سایبر دیپلماسی سایبر ژورنالیسم نیز کتابهای منتشر کنم در حقیقت تمام شاخه‌های سایبر را پوشش دهم کتاب‌هایی که من تالیف می‌کنم حتی در سایر حوزه‌ها مانند تفکر نیز پیوستگی دارد. یعنی منقطع نیست.
**وقتی تمام راههای جرم و جنابت در اینترنت پخش می‌شود...
در صحبت‌هایتان به مطالعه و علاقه شخصی خودتان به موضوع سایبر تروریسم اشاره کردید، مثالهای ملموس از نتیجه این فعالیت‌ها و اقداماتی که رصد کرده‌اید به ما می‌دهید؟
بله. من گروه القاعده را که در سطح جهانی پیغام‌هایی مخابره می‌کند دقیقا رصد کرده‌ام. اگر در گوگل واژه القاعده را تایپ کنید اطلاعات گسترده ای از این گروه به دست خواهید آورد و همانطور که قبلا هم بر آن تاکید کرده‌ام آنها دنبال تخریب فضای سایبر نیستند بلکه بیشتر دنبال انتشار محتوا هستند. مثال دیگر سایتهای گروهک‌های تروریستی است که داخل ایران فعالیت دارند این گروه‌ها از طریق اینترنت به تولید و ترویج عقاید خود از طریق تولید محتوا می‌پردازند مثلا فیلمهایی از گروه تروریستی عبدالمالک ریگی درون اینترنت به راحتی در دسترس است و عقاید این گروه و نحوه ارتباط با آنها را بیان می‌دارد. این یک نحوه ارتباط جدید در روابط انسانی است که تروریست‌ها می‌توانند به صورت افقی اطلاعات مربوط به گروه خود را توزیع کنند یعنی توزیع اطلاعات افقی است نه عمودی. این پدیده به ما درک بهتری از تاثیر اطلاعات بر رفتار و خصوصیات تروریست‌ها می‌دهد.
تروریست‌ها از طریق اینترنت مهارت‌ها و دانش خود را با یکدیگر در سطح جهان به اشتراک می‌گذارند آموزش روشهای جرم و جنایت برای اهداف تروریستی از طریق سایت‌ها یکی از مهم‌ترین ان‌ها است که شما می‌توانید با جستجویی ساده در اینترنت ان‌ها را بدست آورید.
اقدامات آنها در فضای سایبر به نشر اعتقادات و آموزش شیوه‌هایشان محدود شده است؟
نه. البته آنها نیز مانند سایر انسان‌ها از تمام ظرفیت عصر اطلاعات برای اقدامات خود بهره می‌برند مثلا سایت ایجاد می‌کنند و در کتابهای دیجیتال به نشر عقاید خود می‌پردازند ارتباط می‌گیرند سوال جواب می‌دهد اقدام به خرید اینترنتی می‌کنند این‌ها همه جزو کارهایی که ان‌ها انجام می‌دهد اما نکته مهم این است که این فعالیت در راستای اهداف تروریستی است فرض کنیم شما یک سایت می زنید ولی اگر یک تروریست سایت بزند این اقدام سایبر تروریسم است عوام فکر می‌کنند که هک کردن فقط ابزار تروریستی است در حالی که این کار دانش بالایی می‌خواهد و تروریست‌ها در حال حاضر بیشتر دنبال استفاده از این ابزار هستند تا تخریب آن. توزیع دانش کار دیگری است که این تروریست‌ها انجام می‌دهند ان‌ها تجارب خود را از طریق اینترنت به اشتراک می‌گذارند.
**مبارزه با سایبر تروریسم در اولویت مبارزه با تروریسم قرار دارد
شما راه مبارزه با تروریست‌ها را درفضای سایبری چگونه می‌آموزید؟ اصلا راه مبارزه چگونه است؟
اولین راه مبارزه شناخت دقیق و درست آن پدیده است تا زمانی یک پدیده به درستی شناخته نشود نمی‌توان راههای مقابله با آن را گفت یا با ان مبارزه کرد. من مقالات گسترده ای را دیده‌ام که در آنها اشکالات زیادی در حوزه درک مفهوم سایبر تروریسم وجود دارد. داشتن مرکزی که متولی مبارزه با این تروریسم باشد راه دیگر مبارزه با این تروریسم است. مبارزه با تروریسم ابعاد گوناگونی دارد یک بعد آن حقوقی است یعنی بخشهای قانون گذار و حقوقی باید به این موضوع بپردازند. بعد دیگر کار بخشهای پلیسی و بخش دیگر تکنیکال است همه این‌ها باید با هم در مبارزه با این نوع تروریسم به کار گرفته شوند تا بتوان در مقابل ان موفق بود مثلا ساخت یک بمب دستی در اینترنت می‌تواند مورد استفاده یک تروریست قرار گیرد و تخریب داشته باشد. پیچیدگی این نوع تروریسم این است که روی سایر انواع تروریست‌ها نیز اثر دارد، اطلاعات مربوط به انواع تروریست‌ها بر روی اینترنت وجود دارد، لذا این نوع تروریسم به نوعی انتقال دهنده دانش مربوط به انواع ترور است، لذا مبارزه با این نوع تروریسم در اولویت قرار گرفته است.
ابزارها و تاکتیک‌های تروریست‌ها در فضای سایبری چیست؟
ابزار آنها از ایمیل سایت و حتی یک فیلم شروع شده تا سازماندهی و طراحی عملیات و جذب نیرو را در بر می‌گیرد. تروریست‌ها از همان ابزاری که در اینترنت وجود دارد استفاده می‌کنند منتها در راستای فعالیتهای تروریستی. وقتی یک از رهبران القاعده سایتی ایجاد می‌کند دقیقا مانند استفاده یک فرد عادی است اما از این طریق به دنبال اهداف تروریستی است.
در کشورهای دیگر چگونه با این پدیده مقابله می‌کنند؟
کشور امریکا بسیاری از سایتهای این گروههای تروریستی را فیلتر کرده است و اگر سرور مرکزی ان‌ها در امریکا و یا کشورهای دوست این کشور بوده است از ان‌ها خواسته تا سایتهای مربوطه را از روی اینترنت حذف کنند. کنترل مدوام این سایت‌ها کار دیگری است که این کشورها انجام می‌دهند. تا از طریق اطلاعات موجود در این سایت‌ها بتوانند اقدامات و رفتارهای این تروریست‌ها را رصد و کنترل کنند.
**اطلاعات دست اول از القاعده برای اولین بار
به نظر می‌رسد کتاب شما بیشتر برای سازمان‌هایی که وظیفه مبارزه با تروریسم را دارند، کاربرد دارد نه افراد عادی. چنین است؟
این کتاب مخاطبان مختلفی دارد. یک بخش از مخاطب آن، افرادی هستند که علاقه دارند درباره فعالیتهای تروریست‌ها در اینترنت بدانند که اتفاقا مخاطبان اصلی این کتاب خواهند بود. افراد بسیاری هستند که به پدیده فضای سایبر علاقه مند هستند و تحولات جوامع انسانی را دنبال می‌کنند که این کتاب نیازمندی آنها را بر طرف خواهد کرد.یک وجه دیگر از مخاطبان، افرادی هستند که در حوزه علوم سیاسی کار می‌کنند و می‌توانند از آن بهره برداری کنند چون تروریسم امروز به یکی از گفتمان‌های اصلی این حوزه بدل شده است.
بخش دیگر از مخاطبان آن علاقه مندان و تحصیل کرده‌های رشته علوم ارتباطات و اطلاعات هستند. محققان این حوزه ارتباطات جدید در روابط انسانی را مورد مطالعه قرار می‌دهند و این گونه ارتباطات از نظر آنها مهم است.
همچنین دانشجویان رایانه و کلا علاقه مندان به این حوزه می‌توانند از این کتاب استفاده کنند چون نگاه از یک دریچه جدید است. به ویژه مطالب عملی در مورد فعالیت گروه تروریستی القاعده مطلب جدید و نویی است که اولین بار در ایران به آن پرداخته می‌شود.
همچنین پلیس می‌تواند مخاطب دیگر این کتاب باشد و این کتاب به شناسایی و پیگرد این گونه جرم‌ها به پلیس کمک می‌کند. در قوه مجریه، قضاییه، مقننه و همچنین مسئولان پدافند غیر عامل نیز می‌توانند از این کتاب بهره ببرند.