به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، مقابله با ادوات زرهی که در نبردهای نظامی زمینی نقش اساسی را بر عهده دارند از جمله دغدغه‎های مهم هر نیروی نظامی در دنیا است. نیروهای پیاده به عنوان کسانی که خودروهای زرهی بیشترین آسیب را به آنها می‎رسانند خیلی زود به فکر چاره‎ای مؤثر برای مقابله با این ادوات افتاند.

برای این منظور کمی پس از تثبیت وسائل زرهی به خصوص تانک در ارتش‎ها سلاح‎های ضد تانک نیز توسعه یافتند.

با توجه به محدودیت‎های نیروهای پیاده در حمل و کاربری تسلیحات سنگین، ویژگی‎های مشترک بیشتر سلاح‎های ضد زره پرکاربرد در این نیروها را می‎توان سبکی و قابل حمل بودن توسط نفر، دوش‎پرتاب بودن، نشانه‎گیری مستقیم (با دوربین یا سامانه نشانه‎روی عادی)، کاربری ساده، پرتابگرهای بدون عقب‎نشینی، برد کوتاه و مناسب برای درگیری‎های نزدیک و مؤثر علیه خودروهای سبک و نیمه سنگین زرهی و در نهایت قیمت ارزان در مقایسه با موشک‎های هدایت شونده ضد زره بیان نمود.

معروف‎ترین سلاح ضد زره راکتی در دنیا به اذعان اغلب منابع معتبر، راکت‎انداز RPG-7 است که هنوز هم به طور گسترده به کار گرفته می‎شود.

این سلاح در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران توسط هر دو طرف مورد استفاده قرار گرفت و در ده‎ها جنگ و درگیری نظامی دیگر نیز حضور پررنگی داشته و در آینده نیز خواهد داشت.

در این سلاح و سایر نمونه‎های مشابه آن، بخشی از انرژی پیشران از انتهای بدنه خارج می‎شود تا مقدار قابل توجهی از ضربه ناشی از شلیک را خنثی نموده و در نتیجه با حذف نیاز به سامانه‎های کاهش ضربه شلیک یا همان عقب‎نشینی سلاح، وزن آن به میزان قابل توجهی کمتر می‎گردد.

امروزه برای این سلاح در کشورمان دستکم 3 نوع راکت مختلف تولید می‎شود که هر یک برای مأموریت ویژه‎ای توسعه یافته است.

همچنین دو راکت ضد زره دیگر به نام‎های ظفر و غدیر نیز تولید شده که با پرتابگرهای مخصوص به خود یعنی SPG-9 و RPG-29 شلیک می‎شوند. در این گزارش سه نوع پرتابگر مورد اشاره و 5 راکت مورد استفاده در آنها معرفی گردیده که در جدول زیر مشخصات اصلی این راکت‎ها ارائه شده است.
 
پرتابگر RPG-7 برای نرخ آتش 4 شلیک بر دقیقه طراحی شده و طول کلی آن بدون راکت 950 میلیمتر و جرم آن با دوربین نشانه‎روی 6.5 کیلوگرم است.

دوربین نشانه‎روی نصب شده روی این راکت‎انداز برای افزایش دقت هدفگیری عملکرد مناسبی دارد. از این پرتابگر می‎توان در تمام شرایط آب و هوایی استفاده نمود. این پرتابگر به دلیل وزن کم و ابعاد کوچک و عملکرد بدون عقب‎نشینی به راحتی توسط نفر قابل حمل بوده و در شرایط مختلف نبرد قابل استفاده است.
 

پرتابگر SPG-9 یک سلاح ضد تانک و ضد زره نیمه سنگین بوده که به طور معمول توسط دو نفر قابل حمل است که با سه پایه 69 کیلوگرم و بدون آن در حدود 50 کیلوگرم جرم دارد. این سلاح بر روی ارابه دو چرخ نصب شده و به این وسیله قابل یدک کشیده شدن روی زمین توسط نفرات یا ادوات خواهد بود.
 

همچنین این پرتابگر می‎تواند به واسطه یک سکوی دوار که امکان چرخش در صفحه افقی را ایجاد می‎نماید روی خودروهای راهکنشی (تاکتیکی) نصب شده و در نتیجه از تحرک بالایی برخوردار شود. سامانه نشانه‎گیری اپتیکی نصب شده روی این سلاح نیز دقت بالایی را در هدفگیری‎های مستقیم ایجاد می‎کند.

به گزارش مشرق، راکت‎انداز 2.15 متری SPG-9 علاوه بر خودروهای تاکتیکی روی موتورسیکلت‎ های چهارچرخه ساخت کشورمان نیز نصب شده است که با توجه به کوچکی، تحرک بالا و توانمندی‎های حرکتی این موتورها قابلیت‎های رزمی و تأثیرگذاری این سلاح نیز در مقایسه با نصب روی خودروها افزایش یافته است.

شکل کلی سلاح RPG-29 یک استوانه تو خالی بوده و ترکیبی مانند راکت‎اندازهای بازوکا را به یاد می‎آورد. عمل گلوله‎گذاری در آن از انتهای پرتابگر انجام شده و کالیبر (قطر داخلی لوله یا قطر خارجی پرتابه) آن105 میلیمتر است. جرم خالی راکت‎انداز برابر 12.1 و در حالت پر شده با راکت و آماده شلیک 18.8 کیلوگرم است.
 

در حالت رزمی این سلاح 1.85 متر طول داشته و برای حمل و نقل نیز طول آن تا 1 متر قابل کاهش است که از این نظر تنها 5 سانتیمتر کشیده‎تر از RPG-7 شده و در جابجایی نیروهای نظامی مشکلی ایجاد نمی‎کند.

این سلاح از نشانه‎گیر ثابت روی خود، نشانه‎گیر اپتیکی و دوربین دید در شب نیز بهره می‎برد که کارایی آن را با افزایش دقت و همچنین قابلیت استفاده در نبردهای شبانه افزایش می‎دهد. نرخ شلیک معمول این سلاح 4 تیر بر دقیقه است.

نتایج به کار گرفته شدن راکت‎انداز RPG-29 در جریان اشغال عراق توسط آمریکا و در نبرد 33 روزه کارایی بالای این راکت‎های ضد زره را در برابر بهترین تانک‎های اروپایی و رژیم صهیونیستی اثبات نموده است. از طرفی نیاز این سلاح به تعداد خدمه کمتر یعنی یک نفر نیز مزیت بالایی برای آن در مقایسه با SPG-9 محسوب می‎شود.

پس از معرفی راکت‎اندازها به معرفی 5 راکت مورد استفاده در آنها می‎پردازیم.

راکت فتح

راکت ضد زره فتح با کالیبر 40 میلیمتر برای انهدام تانک‎ها، سلاح‎های خودکششی و سایر ادوات زرهی طراحی و ساخته شده. همچنین این راکت برای انهدام نیروهای دشمن در پناهگاه و سنگرها و سایر استحکامات قابل استفاده است.

نرخ شلیک این راکت 4 تیر بر دقیقه، نوع سرجنگی آن HEAT تک مرحله‎ای و نوع فیوز مورد استفاده در آن از نوع الکترومکانیکی ضربه‎ای است. این راکت با پرتابگر کالیبر 40 میلیمتری RPG-7  شلیک می‎شود.
 

این راکت 2.35 کیلوگرمی تا 300 میلیمتر در زره‎ها نفوذ کرده، برد مؤثر آن 300 متر و برد نهایی آن 1000 متر است. کمترین برد این راکت‎ها به مدت زمان لازم برای فعال شدن فیوز آنها مربوط می‎گردد. چهار بالک به شکل کلی مشابه مستطیل که به بیرون باز می‎شوند کار پایدارسازی راکت 92 سانتیمتری فتح را بر عهده دارند.

راکت ضد زره نافذ

نافذ که 350 گرم سنگین‎تر از فتح است برای نفوذ بیشتر در زره‎ها طراحی و ساخته شده و به نظر می‎رسد این وزن بیشتر به سرجنگی کارآمدتر اختصاص یافته باشد.

در نتیجه در مقایسه با راکت فوق با وجود برد مؤثر 200 متری که بیانگر 33 درصد کاهش است و سرعت شلیک 112 متر بر ثانیه (حدود 6 درصد کمتر) و سرعت بیشینه 270 متر بر ثانیه (10 درصد کمتر) تا 500 میلیمتر (حدود 67 درصد بیشتر) در زره‎ها نفوذ می‎کند. این راکت 96 سانتیمتری هم با بالک‎هایی مشابه نمونه‎های موجود در راکت فتح پایدار می‎شود.
 

نرخ شلیک این راکت 4 تیر بر دقیقه، نوع سرجنگی آن HEAT تک مرحله‎ای و نوع فیوز مورد استفاده در آن از نوع الکترومکانیکی ضربه‎ای است. نافذ هم با راکت‎انداز RPG-7 شلیک می‎شود. یک نمونه با سرجنگی دو مرحله‎ای از راکت نافذ نیز توسعه یافته که برای انهدام زره‎های واکنشی مورد استفاده قرار می‎گیرد.

راکت صاعقه

این راکت برای هدف قرار دادن نفرات دشمن در فضای باز، سنگرها، پناهگاه‎ها و انهدام تجهیزات معمولی طراحی و ساخته شده است. نرخ شلیک این نمونه نیز تا 4 تیر بر دقیقه بوده و سر جنگی آن از نوع انفجاری شدید (HE) است. فیوز موجود در راکت صاعقه از نوع ضربه‎ای مکانیکی بوده و این پرتابه با راکت‎انداز RPG-7 قابل شلیک است.
 

به گزارش مشرق، برد مؤثر 700 متری راکت صاعقه با برد مؤثر تیربارهای سبک قابل مقایسه است که هماهنگی راهکنشی مناسبی بین این دو نوع سلاح در حالت استقرار در یک موضع دفاعی فراهم می‎کند.

بخشی از افزایش برد این راکت نسبت به دو نمونه قبلی، حذف سرجنگی ضد زره و کاهش وزن آن به 1.55 کیلوگرم بوده که سرعت شلیک بالاتری را نیز نسبت به فتح و نافذ برای آن ایجاد نموده است. طول این راکت به میزان قابل توجهی کمتر از دو نمونه ضد زره بوده و در هنگام شلیک عمده بدنه راکت در داخل پرتابگر قرار می‎گیرد.

راکت ظفر

این راکت کالیبر 73 میلیمتری در دو گونه ضد نفر و ضد زره برای انهدام مجموعه نفرات دشمن، سنگرها، استحکامات، پناهگاه‎ها و همچنین ادوات زرهی دشمن خصوصاً نفربرها و تانک‎های سبک طراحی و ساخته شده است. سرجنگی آن از نوع HEAT، فیوز مکانیکی ضربه‎ای و پرتابگر آن از نوع SPG-9 است. این راکت 1100 میلیمتری با بالک‎های کوچک اما 6 تایی باز شونده پایدار می‎شود.
 
برد مؤثر این راکت 4.39 کیلوگرمی در شلیک مستقیم ضد تانک 800 متر عنوان شده که در این حالت از دقت بالایی نیز برخوردار بوده اما برد نهایی راکت ضد تانک 1300 متر و در نمونه ضد نفر تا 4500 متر است. میزان نفوذ راکت ضد زره به 300 تا 400 میلیمتر می‎رسد.

سرعت اولیه شلیک این راکت فراتر از سرعت صوت بوده، پیشران راکتی کمی پس از دور شدن از پرتابگر روشن شده و آن را به سرعت بیشینه 730 متر بر ثانیه می‎رساند که این مقدار کمی بیش از دو برابر سرعت صوت بوده و رسیدن راکت به هدف را در زمان کوتاهی ممکن نموده که فرصت واکنش را دشمن بسیار کاهش می‎دهد.

راکت غدیر

این راکت که دارای سرجنگی دو مرحله‎ای است از جدیدترین تولیدات صنایع دفاعی کشور بوده که برای انهدام تانک‎های سنگین خصوصاً با زره پیشرفته واکنشی انفجاری و سایر انواع ادوات زرهی طراحی و ساخته شده است.

همچنین این راکت به دلیل قدرت نفوذ بالا، برای انهدام استحکامات بتنی و پناهگاه‎های حفاظت شده نیز بسیار مؤثر است. میزان نفوذ این راکت کالیبر 105 میلیمتری در زره اصلی تانک پس از غلبه بر زره واکنشی اولیه معادل 600 میلیمتر یا بیشتر است. فیوز آن از نوع الکترومکانیکی  بوده و با راکت‎انداز RPG-29 پرتاب می‎شود.
 

راکت 1100 میلیمتری و 6.7 کیلوگرمی غدیر دارای 8 پره پایدار کننده است و عمده انرژی پیشران قبل از خروج از لوله به آن داده می‎شود، برخلاف برخی سلاح‎های دوش‎پرتاب که یک پیشران ضعیف اولیه راکت را از محل پرتاب دور کرده و سپس پیشران اصلی به کار می‎افتد.

برد مؤثر این سلاح قدرتمند به 500 متر می‎رسد که هر چند کمتر از راکت ظفر است اما میزان نفوذ آن بسیار بیشتر و سرعت پرتاب اولیه آن نیز کمتر از صوت بوده و کاربرد آن را به صورت دوش‎پرتاب راحت‎تر نموده است.

این سلاح‎ها که قیمت هر گلوله آن بسیار پایین‎تر از موشک‎های ضدتانک است بخشی از بدنه دفاع ضد زره نیروهای مسلح را تشکیل داده و برای انهدام اهداف در مسافت‎های نزدیک و یا اهداف کم تحرک نیاز به موشک‎های چند هزار دلاری ضدتانک را بسیار کاهش می‎دهند.

به عنوان مثال قیمت هر گلوله RPG-29 به گفته منابع خارجی 300 دلار و خود قبضه نیز 500 دلار است در حالی که یک موشک ضد زره تاو قیمتی در حدود 25000 دلار دارد.

در مجموع می‎توان گفت مزیت‎های وزن و قیمت پائین، سبکی و سهولت استفاده و قابلیت حمل و نقل آسان و امکان به کار گیری از روی انواع وسائل نقلیه در کنار ایجاد قابلیت‎های نفوذ قابل توجه در زره‎های پیشرفته در نمونه‎های جدید، این راکت‎ها را که تاریخچه طراحی و ساخت نمونه‎های پایه آنها به ده‎ها سال قبل باز می‎گردد در عرصه نبردهای امروزی برای انهدام طیف گسترده‎ای از اهداف معمولی تا زرهی همچنان پرکاربرد نگه داشته است.