ویژه نامه ضیافت مشرق - هنگامی که ضربت سهمگین ابن ملجم مرادی بر وفق مبارک امیرالمؤمنین(ع) فرود آمد، در این هنگام امام علی(ع) فرمود: «فزت و ربّ الکعبه»، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در یادداشتی به بازخوانی معنای این جمله پرداخته است که در ادامه می‌آید:
کلمه «فوز» عبارت است از رسیدن به آرزو و خیر و خوبی و رهایی از شر پلیدی (الفوز: النجاه و الظفر بالامنیه و الخیر)[1] بعضی از لغت‌دانان عرب در مورد معنای آن گفته‌اند: «فوز» همان نجات یافتن و در سلامت قرار گرفتن است.[2]
«فزتُ» فعل ماضی و متکلم وحده است «و ربّ» واو برای قسم است و از ادوات قسم در زبان عرب محسوب می‌شود، مانند قسمی که خداوند در آیه 65 سوره نساء خورده که «فلا و ربک لا یؤمنون حتی یحکموک...»، قسم به خدای تو که ایمان نیاورده به... .
بنابراین معنای جمله «فزت و رب الکعبه» این است که به خدای کعبه نجات یافتم و به آرزوی خود و خیر و خوبی رسیدم. البته این امر سعادتمندی و رستگاری است، چرا که نهایت آرزوی آدمی بر آن است که خود را از درد و رنج‌های دنیا رهایی دهد و به خیر و خوبی دائمی برسد.
از نظر انسان‌هایی مانند علی(ع) مرگ و شهادت از قفس و زندان این عالم رهایی یافتن و به نهایت آرزوی خود رسیدن است. خصوصاً وقتی که در عالی‌ترین مراتب انسانیت قرار دارند و به مراتب عالی لقاء و رؤیت پروردگار خود رسیده‌اند که حتی مرگ خود را شهادت و کشته شدن در راه امید و آرزوی خود قرار می‌دهند و بالاترین لقاء و رویت الهی برای آن‌ها حاصل می‌شود.
استاد شهید مطهری در این رابطه می‌فرماید: این است که می‌بینیم، علی(ع) آن گاه که می‌بیند مرگش به صورت شهادت نصیبش شده از خوشحالی در پوست نمی‌گنجد، لذا در لحظات آخرین حیاتش می‌فرماید: به خدا سوگند هیچ امر مکروه و خلاف انتظاری برای من رخ نداده است، همان رخ داد که می‌خواستم و به آرزوی خود که شهادت است رسیدم، مثل من مثل کسی است که شب تاریک در جستجوی آب در صحرایی می‌گردم، ناگاه چاه آبی یا سرچشمه‌ای پیدا می‌کند، مثل من مثل جوینده‌ای است که به مطلوب خود نائل گشته است.[3]
این نکته را نیز اضافه می‌کنیم که سعادتمندی و رستگاری آن وقت برای امیرمؤمنان(ع) اهمیت دارد که تا پایان حیات پر برکت او ادامه داشته باشد. چنانچه در سخنرانی معروفی که پیامبر اسلام(ص) پیرامون اوصاف ماه مبارک رمضان در پایان آن خطبه و در ادامه پاسخ به سؤال امیرمؤمنان(ع) در مورد بهترین اعمال در ماه مبارک رمضان شروع به گریستن کردن، در این هنگام علی(ع) علت گریه آن حضرت پرسیدند: حضرت پاسخ فرمود که علی جان در یکی از همین ماه‌های ماه مبارک رمضان به دست شقی‌ترین انسان‌ها به شهادت می‌رسی. در این هنگام آقا امیرمؤمنان(ع) بلافاصله می‌پرسند که آیا در این هنگام دینم در سلامت است؟ حضرت(ص) پاسخ فرمودند: بله! دینت در آن هنگام در سلامت است در این هنگام امیرمؤمنان فرمودند که: یا رسول الله! «لیس من مواطن الصبر و البلوی بل من مواطن الرضا و البشری»؛ ای رسول خدا! این لحظه از جایگاه صبر در بلا و مصیبت نیست، بلکه محل رضا و بشارت است.[4]
لذا آن حضرت پس از ضربت سختی که بر فرق مبارکشان خورد، فرمودند: «فزت و ربّ الکعبه»، به خدای کعبه رستگار شدم.
پی‌نوشت‌ها:
1-ابن منظور، لسان العرب، ج 5، ص 393. طریحی ، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، ج 4، ص 30.
2-مجمع البحرین، ج 4، ص 30.
3-مطهری، مرتضی، قیام انقلاب مهدی(عج) به ضمیمه شهید، ص 116 تا 118.
4-بحار الانوار، ج 93، ص 356، باب 46.
منبع:فارس
کلمه «فوز» عبارت است از رسیدن به آرزو و خیر و خوبی و رهایی از شر پلیدی (الفوز: النجاه و الظفر بالامنیه و الخیر)[1] بعضی از لغت‌دانان عرب در مورد معنای آن گفته‌اند: «فوز» همان نجات یافتن و در سلامت قرار گرفتن است.[2]
«فزتُ» فعل ماضی و متکلم وحده است «و ربّ» واو برای قسم است و از ادوات قسم در زبان عرب محسوب می‌شود، مانند قسمی که خداوند در آیه 65 سوره نساء خورده که «فلا و ربک لا یؤمنون حتی یحکموک...»، قسم به خدای تو که ایمان نیاورده به... .
بنابراین معنای جمله «فزت و رب الکعبه» این است که به خدای کعبه نجات یافتم و به آرزوی خود و خیر و خوبی رسیدم. البته این امر سعادتمندی و رستگاری است، چرا که نهایت آرزوی آدمی بر آن است که خود را از درد و رنج‌های دنیا رهایی دهد و به خیر و خوبی دائمی برسد.
از نظر انسان‌هایی مانند علی(ع) مرگ و شهادت از قفس و زندان این عالم رهایی یافتن و به نهایت آرزوی خود رسیدن است. خصوصاً وقتی که در عالی‌ترین مراتب انسانیت قرار دارند و به مراتب عالی لقاء و رؤیت پروردگار خود رسیده‌اند که حتی مرگ خود را شهادت و کشته شدن در راه امید و آرزوی خود قرار می‌دهند و بالاترین لقاء و رویت الهی برای آن‌ها حاصل می‌شود.
استاد شهید مطهری در این رابطه می‌فرماید: این است که می‌بینیم، علی(ع) آن گاه که می‌بیند مرگش به صورت شهادت نصیبش شده از خوشحالی در پوست نمی‌گنجد، لذا در لحظات آخرین حیاتش می‌فرماید: به خدا سوگند هیچ امر مکروه و خلاف انتظاری برای من رخ نداده است، همان رخ داد که می‌خواستم و به آرزوی خود که شهادت است رسیدم، مثل من مثل کسی است که شب تاریک در جستجوی آب در صحرایی می‌گردم، ناگاه چاه آبی یا سرچشمه‌ای پیدا می‌کند، مثل من مثل جوینده‌ای است که به مطلوب خود نائل گشته است.[3]
این نکته را نیز اضافه می‌کنیم که سعادتمندی و رستگاری آن وقت برای امیرمؤمنان(ع) اهمیت دارد که تا پایان حیات پر برکت او ادامه داشته باشد. چنانچه در سخنرانی معروفی که پیامبر اسلام(ص) پیرامون اوصاف ماه مبارک رمضان در پایان آن خطبه و در ادامه پاسخ به سؤال امیرمؤمنان(ع) در مورد بهترین اعمال در ماه مبارک رمضان شروع به گریستن کردن، در این هنگام علی(ع) علت گریه آن حضرت پرسیدند: حضرت پاسخ فرمود که علی جان در یکی از همین ماه‌های ماه مبارک رمضان به دست شقی‌ترین انسان‌ها به شهادت می‌رسی. در این هنگام آقا امیرمؤمنان(ع) بلافاصله می‌پرسند که آیا در این هنگام دینم در سلامت است؟ حضرت(ص) پاسخ فرمودند: بله! دینت در آن هنگام در سلامت است در این هنگام امیرمؤمنان فرمودند که: یا رسول الله! «لیس من مواطن الصبر و البلوی بل من مواطن الرضا و البشری»؛ ای رسول خدا! این لحظه از جایگاه صبر در بلا و مصیبت نیست، بلکه محل رضا و بشارت است.[4]
لذا آن حضرت پس از ضربت سختی که بر فرق مبارکشان خورد، فرمودند: «فزت و ربّ الکعبه»، به خدای کعبه رستگار شدم.
پی‌نوشت‌ها:
1-ابن منظور، لسان العرب، ج 5، ص 393. طریحی ، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، ج 4، ص 30.
2-مجمع البحرین، ج 4، ص 30.
3-مطهری، مرتضی، قیام انقلاب مهدی(عج) به ضمیمه شهید، ص 116 تا 118.
4-بحار الانوار، ج 93، ص 356، باب 46.
منبع:فارس