گروه بین‌الملل مشرق - بحران 4 ساله در یکی از با ثبات‌ترین کشورهای جبهه مقاومت منطقه در سالهای اخیر مهم‌ترین حادثه غرب آسیا به شمار می‌رود، ماهیت متفاوت این بحران با انقلاب‌های مردمی در کشورهای عربی و حجم مداخله های خارجی و رژیم های غربی تردیدها و سوالاتی را در مورد ماهیت واقعی این بحران ایجاد کرده که پاسخ شفاف به آن ضروری به نظر می‌رسد. "مشرق" طی دو گزارش سوالات مهم در مورد بحران سوریه را پاسخ داده است. (قسمت اول: مقصر تیرگی روابط حماس با دولت سوریه چه کسی بود؟)
6- مواضع ایران در قبال بحران سوریه چگونه بود؟
جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که از همان ابتدا به صورت رسمی و تمام قد در کنار مردم و ارتش و نظام سیاسی سوریه که مبتنی بر مشروعیت مردمی بود، قرار داشت. موضع رسمی ایران در بحران سوریه توقف درگیری نظامی و آغاز گفتگوهای سیاسی برای دستیابی به یک راه حل مورد توافق طرفین بوده است. این شعار که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد از همان اوایل بحران توسط مسئولین سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران مطرح شد، امروز با گذشت نزدیک به 4 سال از درگیری‌ها و کشتار ده‌ها هزار نفر از مردم سوریه و مسلمانان فریب خورده که از کشورهای مختلف برای کمک به معارضه سوریه می‌آمدند، جامعه جهانی به این نتیجه رسیده است که جنگ سوریه راه‌حل نظامی ندارد و طرفین می‌بایست از طریق مذاکره و گفت‌وگو به توافق می‌رسیدند.
برجسته‌ترین موضع اعلامی جمهوری اسلامی ایران ارائه یک طرح سیاسی بود که دست‌مایه همه طرح‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شد. این طرح شامل توقف درگیری‌ها ، تشکیل دولت موقت با حضور مخالفان ، تدوین قانون اساسی جدید ، برگزاری همه‌پرسی برای تصویب قانون اساسی ، برگزاری انتخابات پارلمانی و انتخابات ریاست جمهوری با حضور همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی کشور مهم‌ترین بندهای طرح ایران را شامل می‌شد.
1-مردم سوریه به نظام سیاسی موجود در کشورشان علاقه‌مند هستند.
2-ارتش سوریه حامی و پاسدار نظام سیاسی کشور بوده و 4 سال جنگ با تروریست‌های وارداتی به کشورشان را به خوبی اداره کرده و به نظام حاکم وفادارند.
3-مذاکرات و گفتگو بین مخالفان و نظام سوریه تنها راه منطقی برای حل بحران سوریه می‌باشد.
4--حضور بشار اسد در رأس نظام سیاسی سوریه طبق قانون و بر اساس اراده اکثریت مردم سوریه بوده است.
5-آینده نظام سیاسی سوریه را مردم این کشور تعیین خواهند کرد، نه مذاکره‌کنندگان خارجی هتل نشین.
6-طرح 6 ماده‌ای ایران برای حل بحران سوریه ، زمینه انتقال آرام قدرت سیاسی در این کشور را فراهم خواهد کرد.
7-این بحران توسط برخی از دولت‌های عربی و با همکاری آمریکا برای حذف یا تضعیف جبهه مقاومت اسلامی در منطقه طراحی و اجرا شده است.
8-با حمایت سیاسی و لجستیک به عمل آمده از نظام سیاسی و ارتش سوریه ، این کشور در حال حاضر از سقوط رها شده و تجربه گذشته نشان داده که نمی‌توان از طریق نظامی آن را ساقط کرد.
7- آمریکا، اروپا، روسیه و چین در روند بحران سوریه چه نقشی داشته‌اند؟
الف: آمریکا و اروپا:
آمریکا سالیان سال خود را حاکم بلامنازع جهان می دانست و ادامه مقاومت در منطقه حساس غرب آسیا، موجودیت رژیم صهیونیستی را تهدید کرده و هژمونی قدرت آمریکا را بر هم زده بود. تحولات بیداری اسلامی در تونس ، مصر و لیبی بدون اطلاع و حتی پیش‌بینی آمریکا اتفاق افتاد و فشار سنگینی به هیمنه آن‌ها وارد کرد. در میانه راه این کشور در صدد بهره برداری از برگه بیداری اسلامی بر ضد مقاومت برآمد و بحران سوریه را با همین هدف و در راستای نابودی مقاومت طراحی و اجرا نمود.
آمریکایی‌ها و هم پیمانان اروپایی آن معتقد بودند که اگر دومینوی براندازی دولت‌های دیکتاتور مانند تونس، مصر و لیبی در سوریه نیز محقق شود ، یکی از موانع اصلی طرح خاورمیانه جدید در منطقه از میان برداشته خواهد شد. طرح موسوم به "انقلاب سوریه" یک طرح کاملاً حساب شده خارجی در راستای تضعیف مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی بود که توسط آمریکا و متحدان این کشور طراحی و اجرا شد.
مهم‌ترین اقدامات آمریکا و اروپا در بحران سوریه به شرح زیر بوده است:
• تماس با دولت بشار اسد و پیشنهاد راه‌حل بحران در ازای قطع رابطه با حزب‌الله و جمهوری اسلامی ایران.
• حمایت رسمی و علنی سیاسی از مخالفان سوریه در سطح منطقه و بین‌المللی.
• وجود حمایت رسمی و علنی لجستیک از معارضه سوریه در سطح منطقه و بین‌المللی.
• تشویق دولت‌های عربی (سعودی و قطر ) به حمایت از مخالفان سوریه.
• تهدید سوریه به حمله نظامی به بهانه استفاده ارتش سوریه از سلاح‌های شیمیایی.
• برگزاری 2 نشست بین‌المللی در ژنو.
• تهیه 2 قطعنامه علیه سوریه در شورای امنیت سازمان ملل که توسط روسیه و چین وتو شد.
• تحریک افکار عمومی جهان عرب و مسلمانان علیه نظام سوریه با استفاده از شبکه‌های تلویزیونی، ماهواره‌ای و فضای مجازی در سراسر جهان.
• تاکید اولیه بر خروج بشار اسد از سوریه و واگذاری قدرت به مخالفان.
• پذیرش حضور بشار اسد در سوریه و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بدون کاندید شدن وی(عقب نشینی از مواضع قبلی).
• پذیرش حضور بی‌قیدوشرط بشار اسد در عرصه سیاسی کشور و رویکرد تبلیغاتی در راستای مبارزه با گروه‌های تروریستی.
در حال حاضر غرب در خصوص بحران سوریه وضعیت بلاتکلیفی دارد، زیرا اولاً یقین دارد که اقدامات نظامی علیه دولت بشار اسد بی‌نتیجه است و ثانیاً ابقاء بشار اسد در رأس نظام سیاسی آینده این کشور برای آن‌ها غیرقابل تحمل است.
از میان 5 کشور عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل که دارای حد وتو هستند، مواضع روسیه و چین همواره در حمایت از نظام سیاسی سوریه بوده است.
چینی‌ها به جز حضور در جلسات شورای امنیت و جلوگیری از تصویب قطعنامه ضد سوری حمایت خاصی از سوریه نکردند. روسیه نیز در ابتدا صرفاً به حمایت سیاسی از نظام سوریه می‌پرداخت، اما با روشن‌تر شدن ابعاد پنهانی طرح غرب برای توسعه نفوذ امنیتی و تلاش برای قطع کردن بازوهای روسیه در منطقه، کمک‌های لجستیک و نظامی روسیه به صورت جدی دنبال شده است. در حال حاضر تأمین بخش قابل توجهی از مهمات مورد نیاز ارتش سوریه توسط کشتی‌های نظامی روسی در بندر لاذقیه صورت می‌گیرد.
8- ایران در سوریه چه اقداماتی انجام داده است؟
حمایت جمهوری اسلامی ایران از نظام سیاسی حاکم بر سوریه از آغاز بحران به صورت رسمی و آشکار اعلام گردیده است. از نظر جمهوری اسلامی ایران بحران سوریه یک طرح براندازی است که توسط ائتلاف عربی - غربی طراحی شده و هدف آن نابودی سوریه و تضعیف محور مقاومت در منطقه است.
مهم‌ترین اقدامات جمهوری اسلامی ایران در خصوص سوریه به شرح زیر است:
• ایستادگی در کنار مردم و ارتش سوریه.
• ارائه مشاوره‌های نظامی و امنیتی به سوریه.
• آموزش نیروهای سوریه برای برخورد مناسب با مخالفان.
• تأمین نیازمندی‌های لجستیک ارتش سوریه.
• ارسال محموله‌های کمک‌رسانی شامل مواد غذایی و پوشاک به مناطق آزاد شده سوریه.
• حمایت همه‌جانبه سیاسی -اقتصادی و نظامی از نظام سوریه.
• حضور مستقیم و غیرمستقیم در جلسات منطقه‌ای و بین‌المللی در حمایت از سوریه.
در حال حاضر ایران به عنوان اصلی‌ترین طرف خارجی در بحران سوریه مورد توجه همه کشورهای دوست ، رقیب و دشمن می‌باشد. امروزه میزان محبوبیت ایران در میان مردم و کشورهای عرب و مسلمان منطقه و جهان به شدت افزایش یافته و علت آن کمک ایران به مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه بوده است. گروهی که نه تنها مسلمانان بلکه همه ملت‌های جهان از وجود آن ناراضی بوده و از مبارزه با تروریسم تکفیری حمایت می‌کنند.
9
بحران سوریه به رغم همه سختی‌ها و هزینه‌های مادی و معنوی که برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته، دستاوردهای قابل توجهی را نیز همراه داشته است که عبارتند از:
• حفظ جبهه مقاومت اسلامی در منطقه
• توسعه نفوذ علوی ها در ترکیه و سوریه
• کسب محبوبیت بیشتر در میان نخبگان و روشنفکران جهان اسلام
• وارد کردن خسارت قابل توجه مادی و معنوی به جبهه دشمن (تکفیریها)
• جلب توجه و نظر گروه‌های اسلام‌گرای واقعی در منطقه
• تضعیف جایگاه و موقعیت دولت‌های عربی وابسته به غرب در منطقه
• فراهم شدن زمینه‌های مناسب برای وحدت ایران، عراق، سوریه و لبنان
• تضعیف موقعیت کلی رژیم صهیونیستی در منطقه
• ایجاد و توسعه چالش میان آمریکا و سلفی ها در منطقه
• فراهم شدن زمینه برای درگیری‌های سلفی – سلفی در منطقه
• تقویت موقعیت و جایگاه منطقه‌ای و جهانی سوریه
• تقویت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
• شکست سیاست‌های ضد اسلامی غرب در منطقه
• رسوایی علنی دولت‌های عربی وابسته به غرب نظیر عربستان سعودی و قطر
10- عملکرد سازمان ملل در سوریه چگونه بود؟
مهم‌ترین اقدامات سازمان ملل در خصوص بحران سوریه به شرح زیر است:
• سکوت اولیه در خصوص دخالت کشورهای خارجی در یک کشور عضو سازمان ملل
• حمایت رسمی و غیررسمی از معارضه سوریه
• تعیین 3 نماینده ویژه و اعزام آن‌ها به سوریه (کوفی عنان، اخضر ابراهیمی و استفان دی مستورا)
• برگزاری 2 کنفرانس بین‌المللی برای حل بحران سوریه در ژنو
• اعزام نمایندگان ویژه برای جمع آوری سلاح‌های شیمیایی در سوریه
• صدور بیانیه‌های موردی در حمایت از معارضه در قالب حقوق بشر ، آوارگان و ...
جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که از همان ابتدا به صورت رسمی و تمام قد در کنار مردم و ارتش و نظام سیاسی سوریه که مبتنی بر مشروعیت مردمی بود، قرار داشت. موضع رسمی ایران در بحران سوریه توقف درگیری نظامی و آغاز گفتگوهای سیاسی برای دستیابی به یک راه حل مورد توافق طرفین بوده است. این شعار که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد از همان اوایل بحران توسط مسئولین سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران مطرح شد، امروز با گذشت نزدیک به 4 سال از درگیری‌ها و کشتار ده‌ها هزار نفر از مردم سوریه و مسلمانان فریب خورده که از کشورهای مختلف برای کمک به معارضه سوریه می‌آمدند، جامعه جهانی به این نتیجه رسیده است که جنگ سوریه راه‌حل نظامی ندارد و طرفین می‌بایست از طریق مذاکره و گفت‌وگو به توافق می‌رسیدند.
برجسته‌ترین موضع اعلامی جمهوری اسلامی ایران ارائه یک طرح سیاسی بود که دست‌مایه همه طرح‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شد. این طرح شامل توقف درگیری‌ها ، تشکیل دولت موقت با حضور مخالفان ، تدوین قانون اساسی جدید ، برگزاری همه‌پرسی برای تصویب قانون اساسی ، برگزاری انتخابات پارلمانی و انتخابات ریاست جمهوری با حضور همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی کشور مهم‌ترین بندهای طرح ایران را شامل می‌شد.
1-مردم سوریه به نظام سیاسی موجود در کشورشان علاقه‌مند هستند.
2-ارتش سوریه حامی و پاسدار نظام سیاسی کشور بوده و 4 سال جنگ با تروریست‌های وارداتی به کشورشان را به خوبی اداره کرده و به نظام حاکم وفادارند.
3-مذاکرات و گفتگو بین مخالفان و نظام سوریه تنها راه منطقی برای حل بحران سوریه می‌باشد.
4--حضور بشار اسد در رأس نظام سیاسی سوریه طبق قانون و بر اساس اراده اکثریت مردم سوریه بوده است.
5-آینده نظام سیاسی سوریه را مردم این کشور تعیین خواهند کرد، نه مذاکره‌کنندگان خارجی هتل نشین.
6-طرح 6 ماده‌ای ایران برای حل بحران سوریه ، زمینه انتقال آرام قدرت سیاسی در این کشور را فراهم خواهد کرد.
7-این بحران توسط برخی از دولت‌های عربی و با همکاری آمریکا برای حذف یا تضعیف جبهه مقاومت اسلامی در منطقه طراحی و اجرا شده است.
8-با حمایت سیاسی و لجستیک به عمل آمده از نظام سیاسی و ارتش سوریه ، این کشور در حال حاضر از سقوط رها شده و تجربه گذشته نشان داده که نمی‌توان از طریق نظامی آن را ساقط کرد.
الف: آمریکا و اروپا:
آمریکا سالیان سال خود را حاکم بلامنازع جهان می دانست و ادامه مقاومت در منطقه حساس غرب آسیا، موجودیت رژیم صهیونیستی را تهدید کرده و هژمونی قدرت آمریکا را بر هم زده بود. تحولات بیداری اسلامی در تونس ، مصر و لیبی بدون اطلاع و حتی پیش‌بینی آمریکا اتفاق افتاد و فشار سنگینی به هیمنه آن‌ها وارد کرد. در میانه راه این کشور در صدد بهره برداری از برگه بیداری اسلامی بر ضد مقاومت برآمد و بحران سوریه را با همین هدف و در راستای نابودی مقاومت طراحی و اجرا نمود.
مهم‌ترین اقدامات آمریکا و اروپا در بحران سوریه به شرح زیر بوده است:
• تماس با دولت بشار اسد و پیشنهاد راه‌حل بحران در ازای قطع رابطه با حزب‌الله و جمهوری اسلامی ایران.
• حمایت رسمی و علنی سیاسی از مخالفان سوریه در سطح منطقه و بین‌المللی.
• وجود حمایت رسمی و علنی لجستیک از معارضه سوریه در سطح منطقه و بین‌المللی.
• تشویق دولت‌های عربی (سعودی و قطر ) به حمایت از مخالفان سوریه.
• تهدید سوریه به حمله نظامی به بهانه استفاده ارتش سوریه از سلاح‌های شیمیایی.
• برگزاری 2 نشست بین‌المللی در ژنو.
• تهیه 2 قطعنامه علیه سوریه در شورای امنیت سازمان ملل که توسط روسیه و چین وتو شد.
• تحریک افکار عمومی جهان عرب و مسلمانان علیه نظام سوریه با استفاده از شبکه‌های تلویزیونی، ماهواره‌ای و فضای مجازی در سراسر جهان.
• تاکید اولیه بر خروج بشار اسد از سوریه و واگذاری قدرت به مخالفان.
• پذیرش حضور بشار اسد در سوریه و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بدون کاندید شدن وی(عقب نشینی از مواضع قبلی).
• پذیرش حضور بی‌قیدوشرط بشار اسد در عرصه سیاسی کشور و رویکرد تبلیغاتی در راستای مبارزه با گروه‌های تروریستی.
در حال حاضر غرب در خصوص بحران سوریه وضعیت بلاتکلیفی دارد، زیرا اولاً یقین دارد که اقدامات نظامی علیه دولت بشار اسد بی‌نتیجه است و ثانیاً ابقاء بشار اسد در رأس نظام سیاسی آینده این کشور برای آن‌ها غیرقابل تحمل است.
از میان 5 کشور عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل که دارای حد وتو هستند، مواضع روسیه و چین همواره در حمایت از نظام سیاسی سوریه بوده است.
چینی‌ها به جز حضور در جلسات شورای امنیت و جلوگیری از تصویب قطعنامه ضد سوری حمایت خاصی از سوریه نکردند. روسیه نیز در ابتدا صرفاً به حمایت سیاسی از نظام سوریه می‌پرداخت، اما با روشن‌تر شدن ابعاد پنهانی طرح غرب برای توسعه نفوذ امنیتی و تلاش برای قطع کردن بازوهای روسیه در منطقه، کمک‌های لجستیک و نظامی روسیه به صورت جدی دنبال شده است. در حال حاضر تأمین بخش قابل توجهی از مهمات مورد نیاز ارتش سوریه توسط کشتی‌های نظامی روسی در بندر لاذقیه صورت می‌گیرد.
8- ایران در سوریه چه اقداماتی انجام داده است؟
حمایت جمهوری اسلامی ایران از نظام سیاسی حاکم بر سوریه از آغاز بحران به صورت رسمی و آشکار اعلام گردیده است. از نظر جمهوری اسلامی ایران بحران سوریه یک طرح براندازی است که توسط ائتلاف عربی - غربی طراحی شده و هدف آن نابودی سوریه و تضعیف محور مقاومت در منطقه است.
• ایستادگی در کنار مردم و ارتش سوریه.
• ارائه مشاوره‌های نظامی و امنیتی به سوریه.
• آموزش نیروهای سوریه برای برخورد مناسب با مخالفان.
• تأمین نیازمندی‌های لجستیک ارتش سوریه.
• ارسال محموله‌های کمک‌رسانی شامل مواد غذایی و پوشاک به مناطق آزاد شده سوریه.
• حمایت همه‌جانبه سیاسی -اقتصادی و نظامی از نظام سوریه.
• حضور مستقیم و غیرمستقیم در جلسات منطقه‌ای و بین‌المللی در حمایت از سوریه.
در حال حاضر ایران به عنوان اصلی‌ترین طرف خارجی در بحران سوریه مورد توجه همه کشورهای دوست ، رقیب و دشمن می‌باشد. امروزه میزان محبوبیت ایران در میان مردم و کشورهای عرب و مسلمان منطقه و جهان به شدت افزایش یافته و علت آن کمک ایران به مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه بوده است. گروهی که نه تنها مسلمانان بلکه همه ملت‌های جهان از وجود آن ناراضی بوده و از مبارزه با تروریسم تکفیری حمایت می‌کنند.
9
بحران سوریه به رغم همه سختی‌ها و هزینه‌های مادی و معنوی که برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته، دستاوردهای قابل توجهی را نیز همراه داشته است که عبارتند از:
• حفظ جبهه مقاومت اسلامی در منطقه
• توسعه نفوذ علوی ها در ترکیه و سوریه
• کسب محبوبیت بیشتر در میان نخبگان و روشنفکران جهان اسلام
• وارد کردن خسارت قابل توجه مادی و معنوی به جبهه دشمن (تکفیریها)
• جلب توجه و نظر گروه‌های اسلام‌گرای واقعی در منطقه
• تضعیف جایگاه و موقعیت دولت‌های عربی وابسته به غرب در منطقه
• فراهم شدن زمینه‌های مناسب برای وحدت ایران، عراق، سوریه و لبنان
• تضعیف موقعیت کلی رژیم صهیونیستی در منطقه
• ایجاد و توسعه چالش میان آمریکا و سلفی ها در منطقه
• فراهم شدن زمینه برای درگیری‌های سلفی – سلفی در منطقه
• تقویت موقعیت و جایگاه منطقه‌ای و جهانی سوریه
• تقویت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
• شکست سیاست‌های ضد اسلامی غرب در منطقه
• رسوایی علنی دولت‌های عربی وابسته به غرب نظیر عربستان سعودی و قطر
10- عملکرد سازمان ملل در سوریه چگونه بود؟
مهم‌ترین اقدامات سازمان ملل در خصوص بحران سوریه به شرح زیر است:
• سکوت اولیه در خصوص دخالت کشورهای خارجی در یک کشور عضو سازمان ملل
• حمایت رسمی و غیررسمی از معارضه سوریه
• تعیین 3 نماینده ویژه و اعزام آن‌ها به سوریه (کوفی عنان، اخضر ابراهیمی و استفان دی مستورا)
• برگزاری 2 کنفرانس بین‌المللی برای حل بحران سوریه در ژنو
• اعزام نمایندگان ویژه برای جمع آوری سلاح‌های شیمیایی در سوریه
• صدور بیانیه‌های موردی در حمایت از معارضه در قالب حقوق بشر ، آوارگان و ...