برنامه ریزی پاستور برای بهارستان

تلاش همه جانبه دولتی‌ها برای تصاحب کرسی‌های مجلس برای پیشبرد اهدافشان در سایه همسویی پاستور-بهارستان، قبل از آغاز بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت یازدهم با زبان «تهدید» بیان شد. اکبر ترکان، از مشاوران ارشد دکتر حسن روحانی و از اعضای برجسته شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه، یک روز مانده به بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی در بهارستان، طی یادداشتی در روزنامه‌ی «شرق» نمایندگان ملت را تحت فشار قرار داد و تهدید کرد.

وی در این یادداشت بیان داشت« فکر خوبی است اگر از مردم عزیز کشورمان خواسته شود که فرمایشات نمایندگانشان را به دقت گوش کنند. اگر این حرف‌ها، حرف دلشان بود، در دور بعدی هم دوباره به آن‌ها رأی می‌دهند، اما اگر نظرات و حرف‌های برخی نمایندگان، حرف دل مردمی نیست که به آن‌ها رأی داده‌اند، در دور بعد، در رأی دادنشان تجدیدنظر کنند»[1] و بعد از ترکان نوبت به محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت،رسید که عصبانیت خود را از عدم رأی اعتماد نمایندگان به برخی از وزیران پیشنهادی، با این عبارت که «انتخابات مجلس فرصتی است تا مردم رضایت یا عدم رضایت خود را از نمایندگان نشان دهند»[2]

پس از آن دستیار ویژه رییس‌جمهور با بیانی عملیاتی به سراغ فرجام انتخابات بهارستان رفت، حجت‌الاسلام یونسی درباره‌ی فعالیت انتخاباتی دولت برای تسخیر مجلس آینده بیان داشت: «ستادهای انتخاباتی دکتر روحانی در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، نه تنها باید منسجم باشند، بلکه [باید] از هم‌اکنون برای انتخابات بعدی مجلس فعالیت خود را آغاز کنند.»[3]و سپس بعد از چند روز در مصاحبه‌ای دیگر افزود: «مهم‌ترین برنامه‌ای که اکنون باید آن را پی گیریم، انتخابات مجلس شورای اسلامی است که باید همان‌گونه که در انتخابات ریاست‌جمهوری با شعار اعتدال مردم به پای صندوق‌های رأی آمدند، در انتخابات مجلس نیز باید چنین اتفاقی بیفتد» و «امیدوارم و مطمئن هستم که در آینده، مجلس بهتری مردم ما انتخاب خواهند کرد که یکی از ویژگی‌های این مجلس، همراهی با دولت باشد. حتماً ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان، همان‌طور که در انتخابات ریاست‌جمهوری صورت گرفت، در اینجا هم صورت خواهد گرفت.»[4]

پس از ماه‌ها سکوت، محمدباقر نوبخت جلودار شکستن سکوت سیاسی دولتی‌ها شد؛ وی در همایش سراسری جوانان عضو و هواداران حزب اعتدال‌وتوسعه و با شعار «اسلام رحمانی، ایران آرمانی و جوان اعتدالی» در دانشگاه امیرکبیر حضور یافت و از منظر فعالان سیاسی این رخداد روشن شدن موتور نزدیک‌ترین حزب به رییس‌جمهور برای فعالیت انتخاباتی است؛ این درحالی است که حسین مرعشی سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی گفته بود که محمدباقر نوبخت ستادهای روحانی را فعال کرده است[5].

این گمانه‌زنی‌ها با واکنش محمدباقر نوبخت همراه شد؛ وی در واکنشی اظهار داشت« حزب اعتدال و توسعه تاکنون برنامه‌ای برای انتخاب سال آینده مجلس شورای اسلامی در نظر نگرفته و به علت مشغله فراوان فرصت برای کار انتخاباتی ندارم. بنا داریم با انتقال تجربه به نسل جوان و آموزش، آن‌ها را برای فعالیت در برنامه‌های سیاسی و… آماده کنیم.»[6] و همچین علی اکبر ترکان نسبت به واکنش‌های سیاسی به حضور انتخاباتی سخنگوی دولت در جلسه حزبی گفت «آقای نوبخت در جایگاه دبیرکلی حزب اعتدال و توسعه می‌تواند در عرصه فعالیت‎های سیاسی حضور پررنگی داشته باشد، از نظر بنده هیچ‌گونه منعی برای مقامات دولتی برای حضور در عرصه فعالیت‌های سیاسی و کار حزبی وجود ندارد و آن‌ها می‎تواند بدون استفاده از جایگاه دولتی خود در عرصه کار حزبی خود نیز رویکرد موفقی داشته باشند.»[7]

اما آخرین رونمایی ازسیاست‌ورزی دولت در ماراتن انتخاباتی بهارستان را اسحاق جهانگیری، معاون اول رييس‌جمهور و رييس شوراي مركزي حزب کارگزاران سازندگی در کاخ سعدآباد انجام داد؛ وی در این دیدار حزبی اظهار داشت«كارگزاران داراي دو ويژگي مثبت است؛ نخستين ويژگي آن كار حزبي قوي است. اين حزب در اين امر تجربيات خوبي دارد. دومين ويژگي هم ارتباط و نزديكي آن به دولت است. كارگزاران تا پيش از اين تلاش مي‌كرد كه نقش ميانجي را در معادلات سياسي ايفا كند. به نظر مي‌رسد كارگزاران امسال بايد اين نقش را بيش از پيش ايفا كند. زيرا امسال سال انتخابات است. اگر مجلس خوبي شكل نگيرد كار دولت ناتمام خواهد بود.»[8]

ائتلاف و یا جدال میان بال‌های حزبی

حزب کارگزاران‌ سازندگی و حزب اعتدال‌وتوسعه بال‌های سیاسی هاشمی در سپهر سیاست تلقی می‌شوند. فائزه هاشمی در کارگزاران و فاطمه هاشمی در اعتدال‌وتوسعه؛ اولی از دل دولت سازندگی برای تصاحب مجلس پنجم و دومی با خاستگاه راست‌گرایانه در سال‌های هجمه همه‌جانبه اصلاح‌طلبان به هاشمی اعلام موجودیت کردند. کفه ترازوی نیروهای تکنوکرات به سود کارگزاران سازندگی است ولی اقبال در انتخابات 92 با برادر کوچکتر بود.

پس از پیروزی حجت‌الاسلام روحانی در انتخابات خرداد 92 با وجود حضور ایشان در حزب اعتدال‌وتوسعه، توازن حزبی در میان پاستورنشینان به سود کارگزاران سازندگی پیش رفت. شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با وجود مخالفت‌های محمد هاشمی، پیر حزب، «بازسازی» و ترمیم شد و حتی مخالفان رسانه‌ای سابق این حزب وارد هسته مرکزی شدند تا به سرعت شرایط را برای تحقق «محوریت» در جریان سیاسی اصلاحات فراهم کنند. اعتدال‌وتوسعه که یکی از اعضای برجسته خود را در پاستور می‌دید، «ناکام» در رقابت با برادر بزرگ‌تر بودند؛ نه در شوراهای چندگانه اصلاح‌طلبان جایگاهی داشتند و نه مورد رغبت و تمایل از سوی اصول‌گرایان بودند.

نسبت به کنش‌های سیاسی دو عضو حزبی دولت می‌توان دو برداشت ناهمسو داشت:

1. «ائتلاف تاکتیکی» به صورتی که بار دیگر کارگزارانی‌ها با شرایط تحمیلی به دیگر احزاب اصلاح‌طلب، محوریت آنان را برعهده بگیرند و زمین‌بازی بزرگتری را برای خود متصور باشند، همان‌طور که اسحاق جهانگیری گفت«كارگزاران تا پيش از اين تلاش مي‌كرد كه نقش ميانجي را در معادلات سياسي ايفا كند. به نظر مي‌رسد كارگزاران امسال بايد اين نقش را بيش از پيش ايفا كند.» و اعتدال‌وتوسعه به نظر برادر بزرگتر تمکین کند و نقش حاشیه‌ای را قبول کند.

2. برتری‌جویی حزبی زیرپوست حامیان دولت در جریان است و انتخابات فصل وصال نیست. اعضای اعتدال‌وتوسعه خواهان خروج از سایه سنگین برادر بزرگ‌تر هستند؛ آنان دیگر نمی‌خواهند نقش زاپاس و حاشیه‌ای را ایفا کنند و اگر ثمره انتخابات 92 را در کابینه از دست دادند، با حضور منسجم در انتخابات بهارستان به آمال خود برسند.

از سوی دیگر این جدال به عرصه عمومی نیز راه یافته است و در همین راستا فیاض زاهد از تحلیل‌گران اصلاح‌طلب نیز معتقد است که «حزب اعتدال‌وتوسعه هیچ‌گاه یک حزب اصلاح‌طلب نبوده است. اعتدال‌وتوسعه بیشتر «چرخ زاپاس» حزب کارگزاران بود. چرخ زاپاسی که هیچ‌گاه مورد استفاده قرار نگرفت و جدی تلقی نشد. چرا که کارگزاران آنقدر از نظر تشکیلاتی، چهره‌ها و پدر معنوی‌اش آقای هاشمی، قدرتمند بود که به اعتدال‌وتوسعه نمی‌رسید» وی در ادامه با لحنی هشدارآمیز و واقعیت‌گرایانه اظهار داشت« اعتدال‌وتوسعه حق دارد برای خودش لیست انتخاباتی ببندد و از این ظرفیت استفاده کند، اما در عین حال ما نباید این واقعیت را نادیده بگیریم که عرصه سیاست در ایران همان‌طور که دولت حزب‌ساز است، این دولت‌ها محفلی، گعده‌ای و تابع چانه‌زنی‌های چهره‌های قدرتمند پشت صحنه نیز هستند. به این معنا فردا که قرار باشد لیست انتخاباتی مجلس بسته شود، قطعا زورکارگزاران از اعتدال‌وتوسعه بیشتر است. به رغم اینکه دکتر روحانی، به اعتدال‌وتوسعه تمایل دارد، اما این دکتر روحانی رئیس‌جمهور ملت ایران است و در نتیجه یک فرآیند خاص به قدرت رسیده است. او خودش بهتر از هرکسی این موضوع را می‌داند. گفتمانی که او در انتخابات به کار گرفت، گفتمان اعتدال‌وتوسعه نبود. بلکه گفتمان اصلاح‌طلبی و تحول‌خواه است. حتی این روند در یک سال اخیر نیز به همین صورت از سوی او دنبال شده است. طبیعی است که وقتی لیست‌ها بسته می‌شود از اعتدال‌وتوسعه نیز یارگیری و نظرخواهی خواهد شد. اما اگر این فرض را داشته باشیم که اعتدال‌وتوسعه به تنهایی می‌تواند واجد یک جریان سیاسی موثر باشد، یک تصور غلط و ناصواب است»[9]

کارشناسان سیاسی معتقدند "احزاب اصلاح‌طلب همچون حزب کارگزاران در آینده به دنبال جایگزین کردن فرد مناسب در جهت اهداف حزبی برای قرار گرفن در قدرت اجرایی کشور است و احتمال آن می‌رود شخصی همچون اسحاق جهانگیری با توجه به مواضع اخیرش درباره مبارزه با فساد، به دنبال مطرح نمودن خود برای حضور در انتخابات آینده ریاست جمهوری است و پیروزی اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس، اولین قدم برای رسیدن به این منظور است"، از سوی دیگر، تحلیل‌گران سیاسی با توجه به اظهارات حسن روحانی در پیام نوروزی درباره انتخابات مجلس، معتقدند رییس‌جمهور به اشتباه در مسیری قدم نهاده است که مسیر سخت عبور اصلاح‌طلبان از وی را تسهیل می‌کند زیرا این جماعت از رییس اسبق اصلاحات به راحتی عبور کردند و به دنبال پیاده کردن طرح گورباچف - یلتسین بودند  قطعا دولتی که به عنوان رحم اجاره‌ای برای اصلاح‌طلبان شناخته می‌شود، روزی باید کنار گذاشته شود.

مردم قربانی درگیری‌های حزبی

ورود فزاینده و زودهنگام دولتی‌ها به روند تصمیم‌گیری مدیریت انتخابات بهارستان در اسفند 1394 در حالی صورت می‌گیرد که فرجام پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران نامشخص است و تحقق وعده‌های اقتصادی از مهم‌ترین گام‌های دولت یازدهم از سوی افکارعمومی تلقی می‌شود؛ اما با این وجود اعضای برجسته دولت درگیری‌های حزبی را بر دغدغه‌های مردم ترجیج می‌دهند و این سوال از سوی مردم از آنان می‌شود که با حجم فعالیت‌های فراوان دولتی چگونه آنان توانانی نقش‌آفرینی در روند انتخابات مجلس شورای اسلامی دارند؟! آیا از جایگاه جناحی خود را برتر از نقش دولتی می‌دانند؟!