با وحید فراهانی کارگردان «بدون مرز،عشق» درباره تولید این مستند و سختی‌های آن هم در خط مقدم جبهه علیه داعش به گفت‌وگو پرداخته‌ایم:
* همیشه تحت تاثیر آوینی و روایت فتح بوده‌ام
با نگاهی به «بدون مرز،عشق» به نظر می‌رسد بیش از هرچیز تحت تاثیر روایت فتح و ساخته‌های شهید آوینی قرار گرفته‌اید. خودتان در ارتباط با این موضوع چه نظری دارید؟
من از کودکی تحت تاثیر این آثار بوده‌ام از آنجایی که پدرم با گروه شهید آوینی همکار بوده است با فضای دفاع مقدس و جنگ غریبه نیستم. همیشه رسانه‌های داخلی و خارجی را دنبال می‌کنم و دریافتم که بسیاری از نیروهای تروریستی همچون داعش برای تاثیرگذاری خودشان در این فضا برنامه‌ریزی دارند. شخصا این دغدغه را داشتم که در این زمینه بتوانم گام‌هایی هر چند کوچک برای رزمندگان شیعه و مسلمان بردارم.
تا آنجایی که ما می‌دانیم بسیاری از نیروهای مقاومت عراقی همچون گردان سیدالشهدا در حوزه رسانه اطلاع چندانی ندارند و به این حوزه اهمیت نمی‌دادند حداقل تا قبل از حضور شما در میان خودشان با رسانه بیگانه بودند.
بگذارید اینگونه برایتان بگویم، داعش به شدت بر روی رسانه تسلط دارد و سعی می‌کند بهترین استفاده را از فضا و شرایط موجود ببرد شاید باورکردنی نباشد که آنها برای ضبط برخی از صحنه‌هایشان از چند دوربین استفاده می‌کنند تا بتوانند تاثیرگذاری بیشتری را در راستای اهدافشان داشته باشند. آنها حتی در برخی از صحنه‌ها از افکت‌گذاری در حوزه صدا بهره می‌برند و در چنین شرایطی باید بتوان نیروهایی را که با انها مقابله می‌کنند را به خبی معرفی کرد.
* با پاسپورت زیارتی به گردان سیدالشهدا نزدیک شدیم
برای حضور در میان گروه مقاومت سیدالشهدا باید شرایط سختی را گذرانده باشید تا بتوانید اعتماد آنها را جلب کنید، چگونه خود را به آنها نزدیک کردید؟
با تهیه‌کننده این سه مستند سیدهاشم موسوی قرار گذاشتیم که در ابتدا به دنبال حامی باشیم که شرایط حضور ما در میان گردان مقاومت سیدالشهدا را فراهم کنند اما به دلیل مسائل امنیتی این امکان وجود نداشت تا بالاخره خودمان توانستیم با گروه مقاومت در عراق ارتباط برقرار کنیم و با پاسپورت زیارتی در آنجا حضور پیدا کردیم و در نهایت توانستیم به آنها ملحق شویم.
در ارتباط با این که چگونه اعتماد گروه مقاومت و فرمانده آنها «ابوآلا» را به دست آوردید کمی توضیح دهید؟
ابتدا کارمان با گروه مقاومت خیلی سخت شروع شد آنها هنوز به ما اعتماد کافی نداشتند ما کارمان را در شکلی سطحی شروع کردیم در حقیقت به چند مصاحبه و گفت‌وگو قناعت کردیم تا کم کم توانستیم اعتماد آنها را جلب کنیم. البته تهیه‌کننده به زبان عربی تسلط داشت و این خود کار ما را آسان‌تر می‌کرد.
* زندگی 7 ماهه با مدافعان حرم،زمینه ساخت مستند شد
شما در مجموع سه مستند ساختید که هر کدام از آنها در فاصله زمانی مشخصی ساخته شد. بهتر است از اولین مستندی که ساختید کمی برای ما توضیح دهید که چگونه کارتان را شروع کردید؟
6-7 ماه پیش در منطقه ضابطه در شمال بغداد با گروه مقاومت گردان سیدالشهدا آشنا شدیم که آنها برای دفاع از حرم امام حسین (ع) در آنجا حضور پیدا کرده بودند ساخت اولین مستند ما از همین جا شروع شد البته باید به این نکته اشاره کنم که در آن منطقه گروه‌های شیعه زیادی حضور داشتند که برای دفاع از حرم مقاومت می‌کردند اما ما نمی‌توانستیم از تمام این گروه‌ها تصاویر لازم را ضبط کنیم.
گردان مقاومت سیدالشهدا تقریبا از چه زمانی کار خود را شروع کرد؟
این گردان از سال 2003 زمانی که آمریکا در عراق حضور داشت مشغول به دفاع از خاک عراق شده است. البته در آن زمان نامی از این گروه وجود نداشت آنها به شدت به مسائل امنیتی اهمیت می‌دادند اما زمانی که در سوریه جنگ شدت گرفت این گروه به طور آشکار وارد عمل شد.
در واقع با اولین مستندی که همراه گروه مقاومت ساختید توانستید به قدری اعتمادزایی بکنید که راه را برای ساخت مستند بعدی‌تان هموار کند؟
بله، کاملا درست است. چرا که از اولین مجموعه ما استقبال خوبی صورت گرفت به همین جهت دومین مستندمان را در سامرا ساختیم با افراد حاضر در گردان ارتباط دوستانه بهتری برقرار شده بود و بر اساس همین اعتماد این بار تصمیم گرفتیم که برای فیلممان یک شخصیت اصلی در نظر بگیریم تا بدانیم که این افراد چگونه فکر می‌کنند و برای کار خود چه ایدئولوژی را در نظر گرفته‌اند. ابوزینب فردی بود که ما انتخاب کردیم.
تا آنجایی که بنده می‌دانم یکی از ویژگی‌های بارز ابوزینب علاقه‌اش به حضرت امام خمینی (ره) بود، درست است؟
بله، وی از بچگی با امام خمینی (ره) و افکار ایشان آشنا می‌شود و طبق گفته خودش به دلیل علاقه‌ای که به امام پیدا می‌کند از شبکه‌های جمهوری اسلامی ایران تمام حرف‌های ایشان را دنبال می‌کند. همچنین ابوزینب تمام آثار امام را خوانده است. از همین رو به زبان فارسی تسلط کامل دارد. ایدئولوژی ابوزینب و نوع تفکرش تاثیر گرفته از امام راحلمان است.
* باید نشان دهیم که انقلابمان و تاثیرش محدود به مرزهای ایران نمی‌شود
جدا از اینکه در فیلمتان نشان می‌دهید که شخصیتی از گروه مقاومت از امام تاثیر گرفته است، به دنبال چه چیز دیگری هستید؟
با نزدیک شدن به فردی همچون ابوزینب می‌خواستیم نشان دهیم که انقلاب اسلامی تاثیری فراتر از مرزها دارد و بیداری که در میان مسلمانان جهان رخ داده است تاثیر گرفته از نقش امام و انقلاب اسلامی است. ما باید نشان دهیم که انقلابمان و تاثیرش محدود به مرزهای ایران نمی‌شود.
«بدون مرز، عشق»، این نام سومین مستندتان است، دلیل انتخاب این نام چه بود؟
شعار گروه گردان مقاومت سیدالشهدا این است «اگر این جنگ به عربستان هم کشیده شود ما به آنجا هم خواهیم رفت». این خود می‌تواند دلیل انتخاب این اسم را برای فیلممان بازگو کند. اما تعبیر دیگری که از انتخاب این عنوان داریم این است که نشان دهیم انقلاب اسلامی ایران به لحاظ فرهنگی مرزهای ایران را درنوردیده و به کشورهای همسایه انتقال پیدا کرده است. انقلاب ما محدود به مرزهایمان نیست.
مستند سومتان هم شخصیت‌محور است؟
تقریبا این مستند هم شخصیت‌محور است و هم به عملیات‌های انجام شده می‌پردازد. ما برای ساخت این مستند 3 بار به عراق سفر کردیم قرار بود گروه مقاومت زمانی که قرار است عملیات را انجام دهند به ما اطلاع دهند که دو بار از آن منتفی شد.
برای ساخت مستندهایتان فیلمنامه‌ای در نظر داشتید؟
در مستند اولم اصلا ذهنیتی نداشتم و نمی‌دانستم که قرار است در چه فضا و شرایطی قرار بگیرم. بعد از اینکه در آنجا حضور پیدا کردم با توجه به اتفاقاتی که به وجود می‌آمد طی 2-3 روز مسیر کار خود را مشخص کردم.
* نیروهای مقاومت عراقی شبیه به رزمندگان ایرانی هستند
چرا نسبت به ساخت چنین مستندی آن هم از افراد غیر ایرانی در کشوری دیگر دغدغه پیدا کردید؟
ابتدا باید بگویم که شخصا این افراد را همجنس رزمندگان جنگ تحمیلی خودمان می‌دانم این رزمندگان مدافع اعتقادات مذهبی و همچنین مرزهای کشور ما نیز هستند. جدا از این مباحث نباید فراموش کنیم که آنها مسلمان هستند و ما در حوزه کاری خود باید به برادران مسلمان خود خدمت کنیم.
* به برکت حضور مستندسازان ایرانی امروز گروه مقاومت دارای فهم رسانه‌ای شده است
اما متاسفانه این افراد با رسانه بیگانه هستند و سخت می‌شود در این شرایط اثری درباره آنها ساخت.
درست است متاسفانه این گروه قبل از حضور ما هیچ تجربه رسانه‌ای نداشته است. اما به برکت حضور مستندسازان ایرانی امروز گروه مقاومت دارای فهم رسانه‌ای شده است. آنها متوجه شدند که باید از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موجود در راستای اهدافشان استفاده کنند و در این میدان صحنه را خالی نگذارند.
فرمانده گروه مقاومت سیدالشهدا ابوآلا در ارتباط با فعالیت شما چه عکس‌العملی داشتند؟
ابوآلا بعد از این که تصاویر ضبط شده ما را دید به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و محبت میان ما دو چندان شد.
* داعش با یک گروه تروریستی معمولی تفاوت دارد
جنگ رسانه‌ای استراتژی لازم خودش را دارد. به طور مثال گروهک داعش برای مخالفان خود به یک نوع از رسانه استفاده می‌کند و در برابر موافقان خود استراتژی دیگری را در پیش گرفته است و ما شاهد دو چهره متفاوت از این گروه هستیم. این برای ما به عنوان یک مسلمان چه معنی می‌تواند داشته باشد.
ابتدا باید بگویم که کاملاً درست است اما در مرحله اول باید به این نکته پی ببریم و آگاه باشیم که داعش با برنامه‌ریزی وارد عرصه رسانه شده است. طبق مدارک‌های موجود افراد حاضر در این گروه از کشورهای مختلف کنار هم جمع شده‌اند. داعش با یک گروه تروریستی معمولی تفاوت دارد چرا که به طور مستقیم و غیر مستقیم توسط نیروهای بیگانه حمایت می‌شود و در زمینه رسانه آموزش‌های لازم را دیده‌اند.
قبول دارید که بسیاری از پیروزی‌هایی که داعش در جنگ به دست آورده به دلیل چهره‌ای است که از خود نشان داده است؟
بله، در بسیاری از روستاها و شهرها زمانی که مردمانش متوجه نزدیک شدن داعش به منطقه زندگی‌شان شده‌اند بدون اینکه از خود دفاعی کنند آنجا را ترک کردند این تنها به دلیل این است که این گروه از طریق رسانه در دل مخالفان خود رعب و وحشت پوشالی را ایجاد کرده است.
* بیش از آن داعشی که با چاقو سر می‌برد باید از تصویربردار داعشی این صحنه ترسید
به نظر می‌رسد که داعش در حوزه رسانه هم به خوبی وارد جنگ با مسلمانان شده است.
جنگجوی اصلی داعش پای میز تدوین نشسته است و بیش از آن داعشی که چاقو به دست گرفته و سر افراد بیگناه را می‌برد باید از آن تصویربرداری ترسید که این صحنه را ضبط می‌کند. چرا که او به دلیل تاثیرگذاری بیشتری که بر روی دیگران می‌گذارد خطرناک‌تر از دیگر داعشی‌هاست.
به نظر خودتان به هدفی که از حضور در میان گروه مقاومت داشتید رسیده‌اید؟
به صورت کامل نه اما واقعا بعد از حضور ما اتفاقات خوبی در حوزه رسانه برای آنها افتاد. ما رفتیم که قدرت شیعه را به تصویر بکشیم و تلاش کنیم که به همه دنیا نشان دهیم که این جنگ، جنگ شیعه و سنی نیست بلکه جنگ افرادی است که خودشان را به اسم مسلمان معرفی کردند تا اسلام‌هراسی را در دنیا رواج دهند. مستندساز شیعه باید در برابر این نگاه قد علم کند.
آیا خود نیروی مقاومت هم وارد عرصه رسانه شده است؟
به برکت حضور مستندسازان ایرانی آنها خود در این عرصه قدم گذاشته‌اند و به ساخت کلیپ‌ها و آهنگ‌های حماسی برگرفته از آثار ما روی آورده‌اند و تلاش می‌کنند این تصاویر را در شبکه‌های اجتماعی در میان هم توزیع کنند.