گروه گزارش ویژه مشرق- سینه ستبر آمریکای جنوبی. کشوری بزرگ با منابع طبیعی سرشار و قدرت اقتصادی و سیاسی برتر. برزیل را می‌گوییم که بیش از هر چیز به یک توپ کوچک و یک جنگل بزرگ معروف است: فوتبال و آمازون. اما خیلی فراتر از این دو است. این گونه سطحی‌نگری در عصر اطلاعات، خطای راهبردی و غیرقابل گذشت است. بدون یک شناخت واقعی از کشورهای قدرتمند جهان، نمی‌توانیم برنامه‌ریزی درستی برای پیش‌برد منافع ملی و آرمان‌های جهانی خود داشته باشیم. در گزارش حاضر می‌خواهیم سری به دنیای سبز و زرد برزیل و برازیلیا بزنیم.
مسیح برفراز ریودوژانیرو، پایتخت پیشین برزیل، ایستاده است
ویژگی‌های شاخص برزیل
برزیل را به چه می‌شناسند؟
- برزیلی‌ها فوتبال را دوست دارند و فوتبالی‌ها برزیل را. فوتبال در انگلیس اختراع شد اما انگار در هیچ کجای دنیا به اندازه برزیل در زندگی مردم نفوذ نکرده است. این تب، به ویژه در زمان برگزاری جام جهانی 2014 به اوج خود رسید گر چه پایان تراژیکی برای برزیلی‌ها داشت.
- جنگل آمازون که به ریه زمین مشهور است، در این کشور واقع شده و 60% از مساحت آن را اشغال کرده است. البته آمازون برای برزیل هزینه‌هایی نیز داشته است: قطع غیرقانونی درختان، استخراج غیرقانونی سنگ های معدنی و کشت غیرقانونی مواد مخدر در جنگل های آمازون موجب شده بخشی از ارتش این کشور موظف به محافظت از برزی شود. جنگل زدایی و بیابان زایی بر دما و بارش کشور برزیل اثر گذاشته و موجب تضعیف روند رشد تولید محصولات کشاورزی شده است.
- قاره آمریکای جنوبی در دوران استعمار، زیر سلطه اسپانیا قرار داشت اما برزیل، تنها کشور این قاره است که زبان اصلی آن پرتغالی است زیرا برخلاف سایر کشورها، مستعمره پرتغال شد. همین مسأله در کنار وسعت بی همتای آن در آمریکای لاتین، موجب شده برزیلی ها خود را برتر از کشورهای منطقه بدانند و تا مدت ها میان برزیل و آرژانتین، دو کشور مهم آمریکای جنوبی قطع رابطه بود. آنچه کلید همکاری دو کشور در دهه 1980 و 1990 میلادی شد، صنعت هسته ای بود.
جنگل زدایی در آمازون به عناوین مختلفی انجام می شود. قسمت های پایین و راست تصویر هوایی بالا، آماوزن هایی است که دیگر نیست
برزیل از روزهای استعمار تا دموکراسی چندحزبی
نام برزیل از گیاهی به همین نام برگرفته شده است که در سواحل برزیل رشد کرده و از آن برای تولید زنگ قرمز استفاده می‌کرده‌اند. هفت سپتامبر 1822 بود که برزیل از استعمار پرتغال، مستقل شد و هر ساله در همین روز، جشن می‌گیرند.
برزیل که اکنون، بیست و دومین قدرت نظامی جهان است، با وجود مساحت گسترده و اهمیت استراتژیک، درگیری نظامی خاص از دهه 1970 میلادی تا به حال نداشته است. در جنگ جهانی اول و دوم، در جبهه متفقین بود، در اوایل دهه 1960 با فرانسه بر سر مرزهای دریایی خود درگیری پیدا کرد (به دلیل اهمیت صید خرچنگ های دریایی) و در سال 1965-1966 با آمریکا وارد جمهوری دومینیکن شد تا به ریاست جمهوری بوش بر این کشور خاتمه دهد. در دهه های 1970 تا 1990 میلادی، درگیری با چند گروه چریک داخلی مهمترین فعالیت نظامی برزیل بود.
در 1960 ریودوژانیرو که به شدت شلوغ شده بود ( و هنوز هم هست) و همواره به دلیل ساحلی‌بودن، خطر تهدید نظامی از دریا را بالای سر خود داشت، پایتختی برزیل را به شهری پیش‌ساخته و مرکزی تر به نام برازیلیا واگذار کرد تا شاید مشوقی برای کاهش شتاب افزایش جمعیت در سواحل برزیل نیز باشد. کوبیچک رئیس جمهور وقت برزیل به قول خودش 50 سال عمران و آبادی را در عرض 5 سال محقق ساخت. اُسکار نیه مِیِر از معماران معروف برزیل نقش محوری را طراحی و ساخت برازیلیا داشته است. مرکزی‌تر‌شدن پایتخت آن‌قدر برای برزیلی‌ها خواستنی بود که در قانون اساسی خود نیز گنجانده بودند.
به گزارش مشرق، تغییر پایتخت در برزیل عمدتاً جزئی از پروژه برزیلی ها برای ساخت یک کشور توسعه یافته بوده است. از این رو بزازیلیا را بسیاری نماد موفق‌ترین انتقال پایتخت به یک شهر پیش‌ساخته دانسته اند اما این تصور چندان درست نیست. ساخت برازیلیا حدود 2 تریلیون دلار هزینه داشت و همین دولت را مشکلات متعددی در تنطیم بودجه سال‌های بعد روبرو ساخت. قرار بود اختلاف طبقاتی در پایتخت نباشد و مانند سایر شهرهای برزیل، خیابان‌ها پر از کارتن خواب نباشد، اما حتی قبل از تکمیل ساخت پایتخت نیز محلات فقیرنشین تشکیل شده بود. نهایتاً اینکه قرار بود نقشه پایتخت به شکل یک هواپیمای بزرگ باشد، اما در این کار نیز توفیق چندانی حاصل نشده است.
تا نیمه دهه 1980 میلادی، دیکتاتوری نظامی در این کشور حاکم بود و با سقوط آن، احزاب متعددی در «جمهوری فدرال برزیل» شروع به کار کردند. یکی از آنها حزب کارگر بود که رئیس جمهوری فعلی نیز از بنیانگذاران آن بوده است. دیلما روسف اقتصاددان، اولین زنی است که به این جایگاه در برزیل دست یافته است. وی در دوره دیکتاتوری نظامی چند سالی را در حبس گذراند. او که کار خود را از سال 2011 میلادی آغاز کرده است، در انتخابات سال 2014 میلادی برای بار دوم به این سمت انتخاب شد، با 51.6% آرا.
تراز تجاری برزیل از 2000 تا 2013 وضعیت خوبی داشته است اما دو سالی است زیر خط صفر افتاده است
رژیم سیاسی برزیل، ریاستی است. رئیس جمهور در برزیل، هم رئیس کشور و هم رئیس کابینه است یعنی نخست وزیر ندارد و خود کابینه 37 نفره را تعیین می کند. این در کنار فدرالی بودن ایالت ها، نظام سیاسی برزیل را به آمریکا شبیه می سازد. حتی از این نظر نیز شبیه آمریکا است که رئیس جمهور و معاون اول پیش از انتخابات، با هم به مردم برای کسب آرا معرفی می شوند. معاون اول روسف، مردی حقوق دان به نام میشل تمر است که رئیس حزب جنبش دموکراتیک برزیل و از اعضای مجلس مؤسسان قانون اساسی در سال 1988 بوده است.
کنگره برزیل از یک سنای 81 نفره و یک مجلس با 513 نماینده تشکیل می شود. اعضای سنا هم توسط ایالات (هر ایالت 3 نفر به علاوه سه نفر از قلمرو دولت فدرال) به صورت مستقیم انتخاب می شوند اما دوره مسئولیت آنها دو برابر نمایندگان است، یعنی 8 سال. نظام انتخابات مجلس در برزیل، تناسبی است یعنی هر حزب به تناسب کسب آرا، صندلی های مجلس را پر می کند. جالب اینکه برخلاف کشورهایی مانند ایران، انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، به صورت همزمان برگزار می شود. هم اکنون حزب کارگر، بیشترین نماینده را در مجلس دارد (70 نماینده) و با تشکیل ائتلافی از احزاب، اکثریت پارلمان را در اختیار گرفته اند. انتخابات بعدی در اکتبر 2018 برگزار می شود.
کنگره برزیل از یک سنای 81 نفره و یک مجلس با 513 نماینده تشکیل می شود. اعضای سنا هم توسط ایالات (هر ایالت 3 نفر به علاوه سه نفر از قلمرو دولت فدرال) به صورت مستقیم انتخاب می شوند اما دوره مسئولیت آنها دو برابر نمایندگان است، یعنی 8 سال. نظام انتخابات مجلس در برزیل، تناسبی است یعنی هر حزب به تناسب کسب آرا، صندلی های مجلس را پر می کند. جالب اینکه برخلاف کشورهایی مانند ایران، انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، به صورت همزمان برگزار می شود. هم اکنون حزب کارگر، بیشترین نماینده را در مجلس دارد (70 نماینده) و با تشکیل ائتلافی از احزاب، اکثریت پارلمان را در اختیار گرفته اند. انتخابات بعدی در اکتبر 2018 برگزار می شود.
بی ثباتی اقتصادی و بحران آب و سوخت مهمترین دغدغه مدیران بنگاه های اقتصادی برزیل است
در دو دهه اخیر، دو حزب اصلی در برزیل، حزب کارگر (PT) و حزب سوسیال دموکراسی (PSDB) است که معمولاً آرای بالایی را در انتخابات کسب می کنند. حزب سوسیال میانه رو است و حزب کارگر، به چپ متمایل است. این دو حزب رقابت بالایی با هم دارند و معمولاً مهمترین حزب اپوزسیون علیه یکدیگر هستند. روسف و رئیس جمهور پیشین یعنی دسیلوا از حزب کارگر هستند ولی فرناندو هنریکه کاردوسو (1995-2003) از حزب سیوسیال دموکراسی بوده است. نامزد این حزب در انتخابات اخیر، نِوِس بود که با 48.4% آرا از روسف شکست خورد.
علاوه بر کابینه و مجلس، «دادگاه عالی فدرال» برزیل به عنوان رکن سوم قرار دارد. این دیوان از 11 قاضی تشکیل می شود که توسط رئیس جمهور برای تأیید به سنای فدرال معرفی می شوند و اگر عضویت آنها تأیید شود، تا سن 70 سالگی که بازنشسته می شوند، عضو دیوان عالی هستند. «دادگاه عالی قضایی» و «دادگاه عالی انتخابات» که بر انتخابات نظارت دارد و برنده نهایی را اعلام می کند، از زیرمجموعه های دادگاه عالی فدرال هستند. رئیس جمهور نیز در انتخاب برخی از اعضای این زیرمجموعه ها دخالت دارد.
رئیس جمهور برزیل، روابط خوبی با امریکا دارد. اساساً برزیل تلاش می کند رویکرد خود در قبال آمریکا را دقیقاً در نقطه مقابل کشورهایی چون ونزوئلا و بولیوی قرار دهد. نخبگان سیاسی حاکم، چنین امری را یکی از عناصر ضروری برای تداوم توسعه کشور خود می دانند
کشور فوتبال در جمع قدرت‌های اقتصادی نوظهور
کشور فوتبال، رتبه هفتم اقتصاد جهانی را در اختیار دارد. پس از آمریکا، چین، ژاپن، آلمان، فرانسه و بریتانیا، بیشترین تولید در سرزمین 8.5 میلیون کیلومتر مربعی برزیل انجام می شود. اما برزیل تنها نیست. از سال 2009 میلادی اجلاس گروه بریکس متشکل از 5 اقتصاد نوظهور برگزار می شود. نام بریکس (BRICS) از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو این گروه (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) تشکیل شد تا اقتصادهای نوظهور جهان ائتلافی را تشکیل دهند که در کمتر از 10 سال به یکی از قطب‌ها و قدرت‌های اقتصادی جهان تبدیل شود.
به گزارش مشرق، وجه تمایز کشورهای بریکس، رشد پرشتاب اقتصاد آنها و نفوذ در امور جهانی است؛ نیمی از جمعیت جهان و 28 درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی را در اختیار دارد. بریکس امروز به اذعان اعضای آن، حامی کشورهای در حال توسعه و برقرار کننده تعادل و عدالت اقتصادی در جهان تحت سیطره نظام پولی و بانکی غربی است.
کشورهای بریکس، کورس رشد اقتصادی گذاشته اند. نمودار بالا درصد رشد تولید داخلی آنها را از سال 98 تا 2018 بررسی کرده است
دستور کار گروه بریکس از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز را بطور خلاصه می‌توان اینگونه برشمرد: افزایش مبادلات تجاری بین کشورهای عضو، تشکیل بانک توسعه و ذخیره ارزی در رقابت با بانک جهانی و صندوق پول، کاهش وابستگی اقتصادی به اروپا و آمریکا و ایفای نقش در زمان بحران‌های اقتصادی برای نجات کشورهای در حال ورشکستگی.
رشد اقتصادی و توسعه برزیل برای مردمش خیلی مهم است. این از مرام احزاب حاکم در این کشور و تحصیلات رؤسای جمهوری که از سال 2003 تا کنون در این کشور حکومت کرده اند، مشخص است. داسیلوا مطالعات صنعتی و روسف مطالعات اقتصادی داشته است.
نمای زیبا از پالایشگاه ابرو لیما تحت مدیریت شرکت پتروبراس
امکانات برزیل برای توسعه
مساحت برزیل، 8.5 میلیون کلیومتر مربع است برزیل پس از روسیه، کانادا، آمریکا و چین، بزرگترین کشور جهان است. جمعیت این کشور نیز در سال 2010، 194.5 میلیون نفر بوده است (هم اکنون بیش از 202 میلیون) که باز هم رتبه پنجم دنیا است اما این بار پس از چین، هند، آمریکا و اندونزی. اگر بخواهیم در ذهن خود تصور بهتری داشته باشیم، می توان گفت مساحت برزیل، حدود 5 برابر ایران و جمعیت این کشور حدود 2.5 برابر ایران است.
نمایشگرهای بزرگ به مدد مردمی آمده که حاضر نیستند برای دیدن بازی های جام جهانی، تفریح در سواحل زیبای برزیل را از دست بدهند
منابع طبیعی برزیل، کم نظیر است. مناطق جنگلی برزیل که خود یک منبع طبیعی به شمار می آید، نویدبخش وجود سنگ های معدنی گوناگون، نفت، گاز و زغال سنگ در لایه های زیرین زمین است. عجیب نیست که برزیلی ها سخن از کشف حوزه های نفتی جدید زیر پای خود می دهند.
یکی از عوامل رشد اقتصادی برزیل، پاسخ گویی به تقاضای داخلی است زیرا کالاها و خدمات مورد نیاز نیروی کار ماهر که در نتیجه رشد علمی و توسعه فناوری ها به وجود آمده است، از نظر کیفی و کمی افزایش یافته است. چنین نیروی کاری در کنار منابع طبیعی فراوان، چشم طمع سرمایه خارجی را تیز کرده و فضای امن و سودآوری برای ان ایجاد کرده است. آنها می توانند کارخانه های خود را در برزیل تأسیس کنند، مواد خام برزیلی را دست کارگر ماهر برزیلی بدهند و کالای تولیدشده را به طبقه متوسط برزیل بفروشند.
آیا روند نزولی صادرات برزیل که از 2012 شروع شده است، باز هم تداوم خواهد یافت؟
موانع اصلی پیشرفت برزیل
با این حال، توسعه برزیل با چند مانع اصلی روبرو است:
- بوروکراسی عریض ولی ناکارآمد: شرکت‌هایی که در برزیل مشغول به کار هستند، تحت نظارت نهادهای متعدد دولتی هستند و این وضعیت، یعنی لزوم مجوزگرفتن و تعامل با آنها، مقدمه عدم شفافیت و رانت‌بازی و نفوذ رشوه است. ظاهراً بورکراسی عریض و طویل، اثر خود را گذاشته است زیرا در سال 2009 میلادی، 70% از مدیران و صاحبان بنگاه‌های اقتصادی در برزیل، فساد اقتصادی را مهمترین مانع رشد بخش خصوصی دانستند. حتی عضویت در کنواسیون بین المللی ضد ارتشاء نیز در این مورد جواب نداده زیرا با وجود گذشت بیش از 12 سال از آن، تنها دو سه مورد تحقیق توسط دادگستری برزیل کلید خورد. در برخی از حوزه‌های مهم مانند منابع مالی احزاب و مخارج آنها، اصلاً قانونی برای نظارت وجود ندارد.
یکی از علل ناکارآمدی بوروکراسی برزیل، ضعف نظام فدرالی آن است. مستقل بودن ایالت‌ها در برخی قوانین مهم که اصولاً باید به صورت سراسری اعمال شود، موجب شده مفسدان اقتصادی با بندبازی از این ایالت به آن ایالت، از شر نظارت رها شوند و تا جایی که ممکن است، از منابع دولتی در ایالات، برای منافع خود استفاده کنند. ارتباطات و هماهنگی میان دولت‌های ایالتی باید به گونه‌ای باشد که هر یک به دیگری در ردیابی مفسدان یاری برساند.
نشانه ناکارآمدی بوروکراسی برزیل، تغییرات مکرر قانون اساسی آنها است. قانون اساسی فعلی در 1988 به تصویب رسید و تازه بیش از 70 بار (آخرین بار در 2012) اصلاحیه خورده است. قانون مدنی جدید نیز در سال 2002 میلادی جایگزین قانون 1916 شد.
سال 2013 میلادی برخورد خشونت آمیز پلیس با اعتراض مردم به افزایش کرایه اتوبوس‌ها، زنجیره‌ای از تظاهرات اقتصادی را کلید زد. تصویر بالا تظاهرات گسترده مقابل «تئاتر شهر» در مرکز ریودوژانیرو را به نمایش می‌گذارد
- فساد اقتصادی: شاید تصورش برای برخی سخت باشد اما وقتی کشوری در دام فسا اقتصادی می‌افتد، مهم نیست کجا و چگونه، بلکه حتی یک عرصه دوست داشتنی مانند جام جهانی فوتبال را نیز به عرصه تاخت و تاز رشوه و پارتی بازی تبدیل می‌کند. در روزهای جام جهانی و ماه‌های پیش از آن که ساخت و بازسازی ورزشگاه‌ها بودجه کشور را می‌بلعید، اطلاعات متعددی فاش شد که نشان می‌داد شرکت‌هایی که چنین پروژه‌هایی را تحویل گرفته‌اند، نه از راه‌های قانونی بلکه از طریق رشوه به احزاب سیاسی به چنین امتیازی دست یافته‌اند. برای مطالعه در مورد یکی از این پرونده‌ها، بر اینجا کلیک کنید.
فساد اقتصادی نه فقط اختلاس، بلکه ارتشاء را نیز شامل می‌شود. تفاوت ارتشا در آن است که می تواند هدفی عیراقتصادی داشته باشد. در یکی از بزرگترین پرونده های افشاشده که به محکومیت 25 نفر از مدیران دولت لولاداسیلوا رئیس جمهور پیشین برزیل انجامید، مشخص شد دولتمردان از منابع دولتی به نمایندگان مجلس رشوه می دادند تا از دولت حمایت کنند.
بدهی خارجی دولت برزیل از سال 2007 تا کنون حدود 2.5 برابر شده است. برزیل از این نظر نیز شبیه آمریکا شده است. آیا سود سال‌های آینده برای بازپرداخت بدهی‌ها کافی خواهد بود؟
81% از مردم برزیل بر این باورند که احزاب سیاسی در این کشور آلوده به رشوه و اختلاس‌اند. همین نگرانی‌ها موجب تصویب قانون جدید شفاف‌سازی اطلاعات مالی شده است که امکان دسترسی شهروندان عادی برزیل را به مدارک عمومی نهادهای دولت فدرال، دولت‌های ایالتی و شهرداری‌ها میسر ساخته است. پرتالی مجازی با نام شفافیت نیز در همین زمینه راه اندازی شده است که در اینجا قابل دسترسی است. اصلاً تصویب همین قانون بود که رشوه در مناقصه‌های جام جهانی را افشا کرد. با این حال، شفاف‌سازی در صورتی وضعیت را تغییر خواهد داد که در کنار آن، دادگستری برخورد قاطعی با مفسدان داشته باشد.
از آنجا که قانون اساسی برزیل به مردم عادی اجازه می‌دهد طرح‌های مورد نظر خود را به کنگره ارائه دهند، گروه‌های مردمی و انجمن‌های مدنی متعددی پیگیری امضاء طومار برای تصویب قوانین برای مبارزه با فساد اقتصادی بوده و هستند. کنترل تعاملات اقتصادی مسؤولان سیاسی حتی در خانه و عدم امکان کاندیداتوری و انتصاب به مقامات سیاسی تا 8 سال پس از محکومیت قضایی، دو مورد دیگر از قوانین مصوب مجلس در 4-5 سال اخیر در این زمینه است.
رتبه برزیل از نظر سلامت اقتصادی در جمع 175 کشور دنیا 69 است یعنی از 100، 43 امتیاز گرفته است. بالاترین کشور در این رتبه بندی، دانمارک با 92 امتیاز است و ایران با 27 امتیاز در جایگاه 136 است. در همان آمریکای لاتین، اروگوئه و شیلی با 73 امتیاز، رتبه 21 را کسب کرده‌اند.
از آنجا که قانون اساسی برزیل به مردم عادی اجازه می‌دهد طرح‌های مورد نظر خود را به کنگره ارائه دهند، گروه‌های مردمی و انجمن‌های مدنی متعددی پیگیری امضاء طومار برای تصویب قوانین برای مبارزه با فساد اقتصادی بوده و هستند. کنترل تعاملات اقتصادی مسؤولان سیاسی حتی در خانه و عدم امکان کاندیداتوری و انتصاب به مقامات سیاسی تا 8 سال پس از محکومیت قضایی، دو مورد دیگر از قوانین مصوب مجلس در 4-5 سال اخیر در این زمینه است.
در آستانه جام جهانی تجمعات اعتراضی متعددی در برزیل برگزار شد اما گزنده‌ترین اعتراض، به ارتشاء در مناقصه ساخت و بازسازی ورزشگاه‌ها مربوط می‌شد
- زیرساخت‌های ضعیف: سازمان توریسم جهانی (زیرمجموعه سازمان ملل) در سال 2011 میلادی، زیرساخت‌های حمل و نقل برزیل را در رتبه 95 میان 130 کشور قرار داد. برزیل تلاش کرد با سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی، تا حدودی به رفع این مشکل برای برگزاری جام جهانی بپردازد. مؤسسه جهانی مک کینزی مقایسه‌ای میان سهم زیرساخت‌ها در تولید داخلی چند کشور صورت داده است که عدم تناسب برزیل با انگلیس، آمریکا و هند بسیار روشن است
سهم مخارج زیرساخت ها از تولید داخلی هر کشور
تا سال 2011 میلادی، تنها یک چهارم از محموله‌های تجاری در برزیل از طریق راه آهن جابجا می‌شده و سایر آن از جاده‌ها صورت گرفته است. برای اینکه هزینه‌های بالای حمل و نقل در برزیل ملموس‌تر شود، به این مثال توجه کنید: حمل یک کانتینر از چین به برزیل (17000 کیلومتر) حدود 1200 دلار آمریکا خرج می‌برد. حالا همین کانتینر را که در بندر سانتوس تخلیه شده، اگر بخواهید به بندر سائوپائولو ببرید، هزینه آن تقریباً همان 1200 دلار می‌شود. بخشی از آن به هزینه وسایل نقلیه، بخشی به گرانی حامل‌های سوخت و بخشی نیز به نرخ تبدیل ارز برمی‌گردد.
البته استثنائاتی نیز در این زمینه وجود دارد. برای مثال، شرکت چندملیتی فلزیابی و استخراج معادن Vale (که در زبان پرتغالی، والی خوانده می شود) راه آهن ویژه خود را ساخته است. این شرکت بزرگ که دفتر اصلی آن در ریودوژانیرو قرار داد، با چندین کشور امریکایی، آفریقایی و آسیایی همکاری می کند.
- بحران اقتصادی: افزایش بدهی‌های خارجی دولت در سالیان اخیر، بدین معنا است که دولت هر چه بیشتر به وام‌های خارجی وابسته شده است. این مسأله در کنار منفی شدن تراز تجاری، یعنی بیش از آنکه پولی وارد کشور شود، از آن خارج می‌شود. بدتر اینکه تولید داخلی نیز در یکی دو سال اخیر، رشدی نداشته است. آمار این موارد در گزارش حاضر به صورت نمودار آمده است.
برزیل از جمله کشورهایی است که نوسان شدیدی در رشد تولید داخلی آنها وجود داشته است. طی دو سال از 4% به 2%- می‌رسد و در یک سال از 4%- به بیش از 2%. آمار بانک جهانی خوشبینانه‌تر است. می‌توانید آن را در اینجا ببینید.
این آمارها نشان می‌دهد اوج رشد اقتصادی برزیل در سال‌های 2004 تا 2007 بوده است و برخورد با بحران اقتصادی 2008، فشار سنگینی را بر دوش کشور نهاد که هنوز هم بر گرده آن سنگینی می کند. البته این تلاطم ها تا حدودی نشانه ای مثبت از رشد است زیرا بیانگر دو مسأله است: برزیل در جریان اقتصاد جهانی و دارای تعاملاتی با قدرت های برتر اقتصادی است؛ برزیل نقاط ضعف خود را در این افتادن‌ها و برخاستن‌ها می‌یابد.
برزیلی‌ها بیشتر در شهرهای شرقی اقامت می‌کنند، همه به دلیل وجود بنادر فعال در سواحل شرقی و هم به خاطر جنگلی بودنِ مناطق غربی. ریودوژانیرو (دومین شهر پرجمعیت برزیل که در جنوب شرق نقشه مشخص است) به دلیل شلوغی و عدم امنیت در برابر حمله از دریا، پایتختی را به شهری مرکزی‌تر تحویل داد.
روابط برزیل با ایران
فاصله دو کشور، بسیار است. بااین حال هر دو در زمره کشورهای در حال توسعه بوده‌اند و هر دو مورد طمع استعمارگران قرار داشته‌اند. منازعه خاصی میان دو کشور روی نداده، بلکه با روندی آرام، رو به رشد داشته است. به روایت سفارت ایران در برزیل، روابط دو کشور بیش از یک قرن قدمت دارد. در سال 1282 هجری شمسی (برابر با 1902 و 1903 میلادی) اسحاق خان مفخم الدوله وزير مختار ايران در واشنگتن مسافرت‌هايی به چند کشور آمريکای جنوبی به عمل آورد و عهدنامه مودت و تجارت با کشورهای این منطقه از جمله برزيل، آرژانتين، اروگوئه، مکزیک و شيلی به امضاء رساند. اگرچه روابط سیاسی بین دو دولت از همان زمان برقرار گردید ولی تاسیس سفارت در برزیل حدود سه دهه بعد محقق گردید.
برای اولین مرتبه در سال 1314 (1935) سفیر ایران در آرژانتین به عنوان سفیر اکردیته در برزیل معرفی شد و نهایتا در 14 مرداد 1322 سفارت ایران در ریو دو ژانیرو پایتخت برزیل تأسیس گردید و تا سال 1339 (1960) در آن شهر فعالیت می‌کرد. در آن سال، با حضور رئیس جمهور برزیل، سفارت ایران در شهر جدید برازیلیا افتتاح شد. از زمان امضاء سند موافقتنامه همکاری فرهنگی بین دو کشور در سال 1336، تاکنون 46 موافقتنامه، یادداشت تفاهم و اسناد مختلف در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، علمی-آموزشی، فرهنگی و دانشگاهی به امضاء رسانده‌اند.
روابط دو کشور تا دولت نهم و دهم روند ثابتی داشت اما در این دوره، ایران تلاش کرد جای پای خود را هر چه بیشتر در آمریکای لاتین محکم کند و برزیل نیز که دیگر خود را از قدرت های نوظهور جهان می‌دانست، برقراری روابط با ایران به عنوان یکی از قدرت‌های خاورمیانه را در دستور کار خود قرار داد. از این رو وزیر علوم و فناوری برزیل در اسفند 1388 و وزیر توسعه و صنایع و تجارت آن کشور در فروردین 1389 به تهران سفر نموده اند و رؤسای جمهور دو کشور در مهر 1388 در حاشیه اجلاس سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با یکدیگر ملاقات نمودند. نهایتاً دکتر احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه 1388 به برزیل سفر نمود و لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل نیز در اردیبهشت 1389 به این سفر پاسخ گفت. در طی این سفر، لولا داسیلوا در اجلاس گروه 15 در تهران شرکت نموده و «بیانیه تهران» نیز با مشارکت سه کشور ایران، برزیل و ترکیه به امضا رسید.
در اواخر خرداد 1391، بار دیگر دکتر احمدی نژاد برای شرکت در نشست سران کنفرانس توسعه پایدار سازمان ملل متحد معروف به ریو + 20 به شهر ریو دو ژانیرو سفر کرد. این سفر با حاشیه هایی همراه بود. روزنامه برزیلی «اُگلوبو» در روزهای حضور دکتر احمدی نژاد در برزیل، خبر داد دیلما روسف پیشنهاد دیدار هیأت ایرانی را رد کرد و هیأت ایرانی «به شدت از این امر ناراحت است». ادواردو پائس، شهردار ریو دوژانیرو نیز رونمایی از یک ستون بدل ستون‌های تخت جمشید که از سوی دولت ایران به این شهر اهدا شده‌است را به تأخیر انداخت. چند روز پیش از سفر احمدی نژاد، روزنامه «آلگماینر» چاپ نیویورک خبر داد که رهبران اقلیت یهودی برزیل از وزارت امور خارجه این کشور خواسته‌‌اند تا مقامات برزیلی با هیأت ایرانی دیدار نکنند.
برای اولین مرتبه در سال 1314 (1935) سفیر ایران در آرژانتین به عنوان سفیر اکردیته در برزیل معرفی شد و نهایتا در 14 مرداد 1322 سفارت ایران در ریو دو ژانیرو پایتخت برزیل تأسیس گردید و تا سال 1339 (1960) در آن شهر فعالیت می‌کرد. در آن سال، با حضور رئیس جمهور برزیل، سفارت ایران در شهر جدید برازیلیا افتتاح شد. از زمان امضاء سند موافقتنامه همکاری فرهنگی بین دو کشور در سال 1336، تاکنون 46 موافقتنامه، یادداشت تفاهم و اسناد مختلف در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، علمی-آموزشی، فرهنگی و دانشگاهی به امضاء رسانده‌اند.
حضور لولا داسیلوا، اردوغان و وزرای خارجه برزیل و ترکیه در جریان امضای بیانیه تهران - اردیبهشت 1389
روابط دو کشور تا دولت نهم و دهم روند ثابتی داشت اما در این دوره، ایران تلاش کرد جای پای خود را هر چه بیشتر در آمریکای لاتین محکم کند و برزیل نیز که دیگر خود را از قدرت های نوظهور جهان می‌دانست، برقراری روابط با ایران به عنوان یکی از قدرت‌های خاورمیانه را در دستور کار خود قرار داد. از این رو وزیر علوم و فناوری برزیل در اسفند 1388 و وزیر توسعه و صنایع و تجارت آن کشور در فروردین 1389 به تهران سفر نموده اند و رؤسای جمهور دو کشور در مهر 1388 در حاشیه اجلاس سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با یکدیگر ملاقات نمودند. نهایتاً دکتر احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه 1388 به برزیل سفر نمود و لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل نیز در اردیبهشت 1389 به این سفر پاسخ گفت. در طی این سفر، لولا داسیلوا در اجلاس گروه 15 در تهران شرکت نموده و «بیانیه تهران» نیز با مشارکت سه کشور ایران، برزیل و ترکیه به امضا رسید.
در اواخر خرداد 1391، بار دیگر دکتر احمدی نژاد برای شرکت در نشست سران کنفرانس توسعه پایدار سازمان ملل متحد معروف به ریو + 20 به شهر ریو دو ژانیرو سفر کرد. این سفر با حاشیه هایی همراه بود. روزنامه برزیلی «اُگلوبو» در روزهای حضور دکتر احمدی نژاد در برزیل، خبر داد دیلما روسف پیشنهاد دیدار هیأت ایرانی را رد کرد و هیأت ایرانی «به شدت از این امر ناراحت است». ادواردو پائس، شهردار ریو دوژانیرو نیز رونمایی از یک ستون بدل ستون‌های تخت جمشید که از سوی دولت ایران به این شهر اهدا شده‌است را به تأخیر انداخت. چند روز پیش از سفر احمدی نژاد، روزنامه «آلگماینر» چاپ نیویورک خبر داد که رهبران اقلیت یهودی برزیل از وزارت امور خارجه این کشور خواسته‌‌اند تا مقامات برزیلی با هیأت ایرانی دیدار نکنند.
قدرت‌نمایی اقتصادی دولت برزیل بیش از هر چیز در کاهش تدریجی و قطعاً برنامه‌ریزی شده نرخ بیکاری آشکار است
سال گذشته شمسی، حجم مبادلات تجاری ایران و برزیل به 2 میلیارد دلار رسید و اتاق بازرگانی دو کشور در سائوپائولو، پرجمعیت ترین شهر بندری برزیل گشایش یافت. حجتی در دیدار وزیر کشاورزی، دام و تأمین غذای برزیل با اعلام وعده دیلما روسف برای حل مشکلات موجود در تجارت دو کشور، روغن خوراکی، سویا، شکر و گوشت را به عنوان مهمترین واردات ایران از برزیل معرفی کرد و از تلاش ایران برای صادرات نفت، زعفران، فرش و پسته به کشور فوتبال خبر داد.
جمع بندی
برزیلی‌ها هدف‌گذاری بلندی برای ورود به باشگاه کشورهای قدرتمند جهان دارند، این هم از شتاب پرتلاطم شان برای احراز معیارهای اقتصادی مشخص است، هم از نقش آفرینی در بریکس و هم از تلاش پیگیرانه برای به دست آوردن میزبانی جام جهانی 2014 و المپیک 2018. برزیل نه تنها انگیزه چنین حرکتی را دارد، بلکه به دلیل وسعت سرزمینی، جمعیت فراوان، مواهب طبیعی و معادن غنی، امکانات لازم برای قرارگرفتن در چنین جایگاهی را نیز دارد.
چنین گذاری، قطعاً با مخالفت‌هایی از جانب برخی گروه‌های اجتماعی مواجه خواهد شد، کمااینکه تا کنون نیز ناآرامی ها حتی دیوارهای کاخ ریاست جمهوری برازیلیا را لرزانده است. این مخالفت‌ها به ویژه زمانی قوت گرفت که بحران 2008 میلادی و پس از آن بحران یکی دو ساله اخیر، پیشرفت برزیل را با موانع اساسی روبرو ساخت. با این همه، احتمال خروج از رکود فعلی و تداوم روند گذشته بسیار قوی است، اگر علاوه بر موانع یادشده در گزارش حاضر مانند بورورکراسی ناکارآمد و فساد اقتصادی، روند تخریب منابع طبیعی نیز مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.
آیا بزریل به اهداف توسعه خود دست خواهد یافت یا مانند جام جهانی 2014، در لحظه آخر به سرنوشت شومی دچار می‌شود؟
جایگاه برزیل در آمریکای لاتین، ایجاب می‌کند ایران برای تقویت نفوذ خود در آمریکا لاتین روابط مثبتی با برزیل برقرار سازد اما از طرفی دیگر، برزیل رهبر کشورهای غربگرا در آمریکای لاتین و در تضاد با دولت هایی چون ونزوئلا و بولیوی قرار دارد. به نظر می‌رسد دولت جدید ایران تلاش دارد وزنه نفوذ سیاسی خود در آمریکای لاتین را به تدریج از گروه آمریکاستیز خارج سازد و در صورت نیاز به کشورهایی چون برزیل منتقل کند. واردات ایران از برزیل و صادرات ایران به ونزوئلا و هم گروهی‌هایش، در یکی دو سال اخیر موجب شده که فعلاً نوعی بیطرفی نسبت به دو جبهه یادشده اتخاذ شود.
منابع
http://geography.about.com/od/countryinformation/a/bigcountries.htm
http://www.transparency.org
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html
http://www.worldatlas.com/aatlas/populations/ctypopls.htm
http://www.tradingeconomics.com
http://www.economist.com/news/special-report/21586680-getting-brazil-moving-again-will-need-lots-private-investment-and-know-how-road
http://www.ibtimes.com/brazil-urged-upgrade-its-poor-infrastructure-258235
http://www.ft.com/cms/s/0/b3149d6e-829a-11e0-8c49-00144feabdc0.html#axzz3bERXP1IK
http://www.intelligenthq.com/business/economy/poor-infrastructure-reduces-competitiviness-of-brazilian-industry
http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-05-19/brazil-s-massive-corruption-scandal-is-rocking-its-once-superstar-economy
http://www.fardanews.com/fa/news/206445
http://www.khabaronline.ir/detail/375320/Economy/1089
http://www.irna.ir/fa/News/81284289
http://brasilia.mfa.ir
http://www.transparency.org
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html
http://www.worldatlas.com/aatlas/populations/ctypopls.htm
http://www.tradingeconomics.com
http://www.economist.com/news/special-report/21586680-getting-brazil-moving-again-will-need-lots-private-investment-and-know-how-road
http://www.ibtimes.com/brazil-urged-upgrade-its-poor-infrastructure-258235
http://www.ft.com/cms/s/0/b3149d6e-829a-11e0-8c49-00144feabdc0.html#axzz3bERXP1IK
http://www.intelligenthq.com/business/economy/poor-infrastructure-reduces-competitiviness-of-brazilian-industry
http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-05-19/brazil-s-massive-corruption-scandal-is-rocking-its-once-superstar-economy
http://www.fardanews.com/fa/news/206445
http://www.khabaronline.ir/detail/375320/Economy/1089
http://www.irna.ir/fa/News/81284289
http://brasilia.mfa.ir
منابع جهت مطالعه بیشتر
http://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2011/157245.htm
http://www.stf.jus.br/repositorio/cms/portalstfinternacional/portalstfsobrecorte_en_us/anexo/constituicao_ingles_3ed2010.pdf
http://www.bloomberg.com/news/features/2015-05-08/brazil-s-massive-corruption-scandal-has-bitterness-replacing-hope
http://slashcomment.com/politics/brazilians-lash-out-against-corruption-and-poor-government-services
http://www.stf.jus.br/repositorio/cms/portalstfinternacional/portalstfsobrecorte_en_us/anexo/constituicao_ingles_3ed2010.pdf
http://www.bloomberg.com/news/features/2015-05-08/brazil-s-massive-corruption-scandal-has-bitterness-replacing-hope
http://slashcomment.com/politics/brazilians-lash-out-against-corruption-and-poor-government-services