نمایشگاه هوایی «ماکس Maks» را باید وارث اولین نمایشگاه هوایی روسیه بدانیم که آغاز آن به سال 1911 میلادی بر می‌گردد. این نمایشگاه از سال 1993 و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به شکل و شمایلی متفاوت کار خود را ادامه داد تا با میانگین حدود 600هزار نفر بازدیدکننده، جذاب‌ترین نمایشگاه هوایی و فضایی جهان به شمار برود.
جمهوری اسلامی ایران نیز با هدف برقراری ارتباط با صاحبان صنایع هواوفضا، خرید محصولات و فناوری‌های مرتبط، پس از فروپاشی اتحاد شوروی اقدام به حضور در نمایشگاه ماکس کرد؛ حضوری که اگرچه در ابتدا به شکلی محدود و به عنوان بازدید کننده صورت می‌گرفت، اما از سال 2000 میلادی به بعد، رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت و حضور هیات‌هایی از سازمان‌های دولتی مرتبط با صنایع هوایی و فضایی ایران در سطح کارشناسی و مدیریتی پررنگ‌تر شد.
بنا بر گزارش سایت خبری اسپوتنیک روسیه «ایران در سالهای بعد از 2000 با غرفه‌های کوچک 8 یا 12 متری حضور خود را فعال‌تر کرد تا اینکه امسال یک غرفه بزرگ 105 متری در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و مجموعه‌ای از شرکتهای هوایی و فضایی و بخش خصوصی حضور دارند و حضور ایران در ماکس به مرحله ارائه محصولات رسیده است.»
بنا بر این گزارش، «محصولات ایرانی که قرار است امسال در این نمایشگاه ارائه شود، در بخش فضایی شامل تعدادی ماهواره که ایران به فناوری آن دست پیدا کرده است و تعدادی ماهواره‌بر خواهد بود. در بخش هوایی نیز ماکت تعدادی بالگرد و هواپیما که در دست طراحی داریم و بعضی از آنها ساخت داخل است ارائه خواهیم داد. بخش خصوصی نیز به معرفی قطعات و زیرسیستم های ساخته شده در ایران، موتورهای هوایی و سیستم‌های ناوبری که طراحی و ساخته شده، معرفی می‌گردد.»
این محصولات در غرفه ایران تحت عنوان 3 برند معرفی می‌شوند؛ یکی مرکز ملی فضایی ایران، دیگری شرکت «اویکو» به نمایندگی از بخش هوایی و همچنین اتحادیه صنایع هوا و فضا که از سوی بخش خصوصی حضور دارد.
علاوه بر این، پژوهشکده «شریف پژوهان» به نمایندگی از بخش دانشگاهی نیز در این نمایشگاه شرکت خواهد داشت.
بنا بر اعلام مسئولین امر، در کل حدود 40 شرکت ایرانی چه به صورت حضور در غرفه و چه به صورت بازدید کننده در نمایشگاه از بخش دانشگاهی گرفته تا بخش خصوصی و سازمان های دولتی صنایع هواوفضایی حضور پیدا می‌کنند.
شکل‌گیری فضای جدید بین‌المللی درخصوص ایران و نیز روابط در حال گسترش جمهوری اسلامی با کشور روسیه خصوصا در حوزه‌های هوافضا و تعاملات در عرصه‌های نظامی می‌تواند بر اهمیت حضور ایران در این نمایشگاه بیفزاید.
جمهوری اسلامی ایران با هدف گسترش و نوسازی ناوگان هوایی خود چه در حوزه نظامی و چه غیرنظامی و نیز ارتقا توان موشکی در حوزه‌هایی نظیر پدافند هوایی سعی در ایجاد روابط متقابل نظامی خصوصا با کشور روسیه دارد که برای نمونه دستور لغو عدم تحویل سامانه موشکی S300 توسط رئیس جمهور روسیه در ماههای اخیر یک نمونه از این تغییر در فضای بین‌المللی است.
همانطور که گفته شد، نمایشگاه ماکس هر 2 سال یکبار در کشور روسیه برگزار می‌شود که جالب است بدانیم در دوره قبل این نمایشگاه در سال 2013، حدود 21 میلیارد دلار قرارداد بسته شده است.
برای آشنایی بیشتر مروری خواهیم داشت بر نمایشگاه ماکس 2013
* در دوره گذشته نمایشگاه، رونمایی از نسخه جدید سامانه‌های دفاعی روسیه با نام S-350 E مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت در حالی که تحولات اخیر در منطقه و تنش‌های بوجود آمده برای هم‌پیمانان روسیه، اهمیت این سامانه جدید را دو چندان می‌کرد.
ازجمله ویژگی‌های این سامانه می‌توان به توانایی درگیر شدن با موشک‌های کروز در ارتفاع پائین (حتی کمتر از 10 متر) اشاره کرد.
از طرف دیگر، قابلیت S-350 E در مقابله با هواپیماهای مهاجم و توان ره‌گیری 32 هدف همزمان و شلیک و انهدام همزمان 16 هواپیما، آن را به یک سامانه دفاعی چندمنظوره تبدیل کرده است.
* اتفاق دیگری که در نمایشگاه MAKS 2013 توجه علاقه‌مندان هوانوردی را به خود جلب کرد، پرواز جنگنده پنهانکار نسل 5 روسیه در جریان نمایش‌های هوایی بود.
این جنگنده برای اولین بار در حضور عموم اقدام به پرواز جمعی یا Formation flight کرد که بر جذابیت‌های نمایشگاه افزود.
جنگنده Sukhoi T-50، در این نمایش هوایی به انجام مانورهای مختلف نمایشی و عملیاتی پرداخت که به نوعی رونمایی از سیستم کنترل بهینه‌سازی شده آن نیز به حساب می‌آمد.
از آنجا که معمولا جنگنده‌های پنهان کار (به خاطر هندسه خاص لازم برای رادارگریزی) حائز شرایط کافی برای انجام مانورپذیری بالا نیستند، اما این جنگنده با انجام برخی از مانورهای سنگین، در واقع برای رقیب آمریکایی خود یعنی F-22 خط و نشان کشید.
* از دیگر دستاوردهای جدید نمایش ماکس در دوره قبل، مدل جدید هواپیمای باربری نظامی-تجاری ایلیوشین-72 بود که با نام ایلیوشین-472 به پرواز درآمد.
از مهمترین تغییرات این هواپیما می‌توان به بهینه‌سازی موتورها و تغییر تجهیزات کابین خلبان و نیز افزایش ظرفیت حمل بار اشاره کرد.
* البته این نمایشگاه به رونمایی از دستاوردهای جدید روسیه خلاصه نمی‌شد و بسیاری از دست‌آفریده‌های شوروی سابق نیز در خلال آن به نمایش درآمدند که از این میان می‌توان به بمب‌افکن استراتژیک و سوپرسونیک توپولوف160 اشاره داشت.
این بمب افکنِ بال‌متحرک، با برد عملیاتی 13 هزار کیلومتر و نزدیک به 300تن وزن جزو برترین دستاوردهای صنعت هوایی شوروی سابق به حساب می‌آید.
* هلی‌کوپتر میل26 با وزن برخاستی نزدیک به 60 تن و قابلیت حمل 90 سرباز به عنوان رکورددار سنگین‌ترین هلی‌کوپتر دنیا نیز در ماکس 2013 به نمایش درآمد.
* ماکت جدیدترین فضاپیمای سرنشین‌دار روسیه نیز در نمایشگاه دوره قبل ماکس به نمایش عموم گذاشته شد. این فضاپیما توسط آر.کی.کی انرگیا، تولیدکننده فضاپیماهای سرنشین‌دار روسی تولید شده است و قرار است در سال 2018 نخستین پرواز خود را انجام دهد.
* علاوه بر صنایع هوایی روس، برخی از پرنده‌های کشورهای دیگر نیز در این نمایشگاه بین المللی فرصت یافتند تا توانمندی‌های خود را به حاضران نشان دهند که از این میان، بزرگترین هواپیمای مسافری حال حاضر یعنی ایرباس 380، محصول مشترک اروپا، بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفت.
* از دیگر محصولات اروپایی به نمایش درآمده می‌توان به جنگنده رافال فرانسوی اشاره کرد که با مانورهای متفاوت، سعی در جذب مشتری‌های خارجی داشت.
* جنگنده‌ی J-10 چین که برای اولین بار در مسکو به نمایش در می‌آمد نیز یکی از خبرسازترین نمایش‌ها را به اجرا گذاشت.
ایران در ماکس 2013
در غرفه ایران که به همت ستاد توسعه فناوری هوافضای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در سوله دی-3 نمایشگاه با مساحت 80مترمربع برپا بود، دستاوردهای هوافضایی 5 دانشگاه (تربیت مدرس، علم و صنعت، خواجه نصیر‌الدین طوسی، صنعتی اصفهان و صنعتی مالک‌اشتر)، 5 شرکت از بخش خصوصی هوافضا (پادیکو، هوادریای قشم، آبتاب صنعت نوین، پمپ گستران پویا و فناوران فراهوافضا) و چندین ارگان از بخش‌های دولتی (ستاد توسعه فناوری هوافضای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، سازمان صنایع هوافضا، سازمان جغرافیایی، گروه فضایی صاایران)، به نمایش گذاشته شد.
ماکت ماهواره‌برهای سفیر امید، سفیر رصد و سیمرغ از جمله محصولات فضایی جمهوری اسلامی ایران بودند که با نمایش در ماکس 2013 نظر بسیاری از کارشناسان و متخصصان صنعت فضایی را به خود جلب کردند.