از میانه شهر مشهد و مزین به هتل های بلند قامت فاخر و با امکانات ۵ ستاره که فاصله می گیریم با نزدیک تر شدن به بافت پیرامونی حرم قامت امکانات رفاهی و ستاره های خدماتی رنگ باخته و به اقامتگاه هایی می رسیم که متعلق به مسافران بی ستاره در آسمان است.

کوچه هایی با عرض کمتر از دو متر که حتی خودروی زائران را حاضر به پذیرفتن نیست اما بسیاری از زائران را در زیر اتاق های شیروانی و قدیمی در خود جای داده است که شوق زیارت مجال فکر کردن به امنیت این اقامتگاه ها و خدمات استاندارد را به آنها نمی دهد.  

در میانه همین کوچه های پیچ در پیچ در خیابان عنصری مشهد راه پله ای همچون پیچ و خم «جاده هراز» ما را به بالا هدایت می کند تا لحظاتی با متصدی یکی از صدها میهمانخانه های پیرامون حرم رضوی صحبت شویم.

کریم سال ها است که در این شغل خدمت می کند و رغبتی هم برای صحبت ندارد زیرا در پاگرد یکی از پله ها برای خود جایی تعبیه کرده است تا همان نقش پذیرش را ایفا کند و لذا حضور ما حکم همان توقف بیجا و مانع کسب برایش دارد.

صحبت کردن با ما به معنای رابطه نان و آجر برایش است و لذا می گوید: من دیگر عادت کردم امروز می نویسید فردا می بندند و پس فردا من بازش می کنم و این رویه سال ها است که ادامه دارد.

کریم که ظاهرا دل خوشی ندارد می گوید این خانه شیروانی ارث پدری است و در حال حاضر پنج وارث از همین محل نان می خورند.

در خصوص تامین و تجهیزات ایمنی در این مهمانپذیر که از او می پرسیم با تبسمی تهدید آمیز و با نمایه دندان های زرد او  خیلی زود سوالم را پس می گیرم اما با وجود این برایمان از تمهیدات لازم برای ارتقای ایمنی در میهمانخانه خود توضیح می دهد.

کریم می گوید: ما اینجا برای خودمان مقرراتی داریم تا جان مسافران به خطر مواجه نشود لذا چون بسیاری از مسافران ممکن است در اتاق ها آشپزی کنند در هیچ اتاقی موکت پهن نکردیم، برای مسافر ها در اتاق ها جاسیگاری گذاشتیم تا با کشیدن سیگار لب پنجره پرده را آتش نزنند و در نهایت از قلیان هایی استفاده می کنیم که دارای محافظ ذغال هستند زیرا پیش از این تاکنون سه بار فرش های اتاق ها آتش گرفته و از همه مهمتر در همه اتاق ها یک پارچ آب بزرگ وجود دارد که در مواقع لازم می تواند کارگشا باشد.

توضیحات کریم نهایت تلاش وی برای ایمنی زائران و مسافرانش در این مکان است و البته وجود یک کپسول آتش نشانی تاریخ مصرف گذشته و نصب شده در پذیرش که در صورت لزوم باید ۸ اتاق را اطفا کند و این داستان حکایت بسیاری از مراکز اقامتی شهر مقدس مشهد است که هنوز تصمیم جدی از طرف مسئولان برای رفع آن اندیشیده نشده است.      

اقامتگاه هایی که در هیچ لیستی قرار ندارند

وجود اقامتگاه های غیر مجاز از جمله چالش های پیش روی شهر زیارتی مشهد است که با وجود ابراز نگرانی بسیاری از شهروندان و رسانه ها اما  اقدام عاجلی از طرف مسئولان برای رفع آن اندیشیده نشده است.

وجود بیش از صدها اقامتگاه غیر مجاز و فعالیت قریب به بیش از ۳ هزار خانه شخصی به گفته مسئولان در این کلانشهر مذهبی با وجود اینکه رقم قابل توجهی از پذیرش مسافر را در خود جای می دهد اما به نظر می رسد حوادث به وقوع پیوسته از ابتدای سال نتوانسته بزرگی این تهدید را در چشم مسئولان خراسان رضوی جدی تلقی کند.

رییس هتل آپارتمان داران مشهد خود از جمله افراد معترض در این راستا است که می گوید: نرخ پذیرایی از سوی واحدهای غیر مجاز اقامتی در مقایسه با خدمات هتل آپارتمان های مشهد ناچیز است و لذا این مراکز در جذب مسافر موفق تر هستند اما در واقع  واحدهای غیر مجاز بر خلاف هتل آپارتمان های مجاز در تامین امنیت جانی و مالی مسافران بسیار ضعیف عمل می کنند که این امر متاسفانه از دید مسافر پنهان مانده است.

مهدی آجیلیان  وجود اقامتگاه های غیر مجاز در مشهد را چالشی سهمگین پیش روی متولیان امر می داند و یادآور می شود: ارایه خدمات نامرغوب و به مراتب کمتر با بهایی پایین تر سبب جذب مسافران و زائرانی است که کم در آمدند و بدون هیچ اعلام قبلی به نهادهای ذیربط وارد مشهد می شوند.

در پاسخ به سوالی در خصوص برخی از حوادث اخیر که در هتل آپارتمان ها روی داده است اذعان کرد: از حوادث اخیر در سوئیت آپارتمان ها رخ داده است که متاسفانه برخی از این واحدها برای جذب مسافر عنوان خدمات خود را در قالب هتل آپارتمان اعلام می کنند.

وی اظهار کرد: عنوان سوئیت آپارتمان در عناوین تعریف شده از سوی سازمان گردشگری وجود ندارد.

وی وجود واحدهای اقامتی غیر مجاز را زمینه ساز رقابت ناسالم این عرصه عنوان کرد و گفت: در این میدان نابرابر سوددهی این مسافران هستند که با انتخاب نادرست اقامتگاه خود در ایام سفر متضرر می شوند و طبیعی است همانطور که از ابتدای سال جاری تاکنون شاهد آن بودیم با حوادث ناگوار روبرو هستیم.

دو سوم واحد های اقامتی مشهد فاقد تاییدیه ایمنی هستند

مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مشهد از جمله مسئولانی است که بیش از هر فرد دیگری دغدغه اطفای حریق های احتمالی در این واحد های اقامتی و کوچه هایی با عرض کمتر از دو متر را دارد.

آتشپاد حسین جعفری با وجود اینکه از جمله مسئولانی است که همواره سخنانش با تبسم همراه است اما در خصوص توضیح در این موضوع در حالیکه اضطراب و پریشانی در چین های پیشانی اش مشهود است می گوید: متاسفانه دو سوم واحدهای اقامتی در این کلانشهر فاقد تاییدیه ایمنی لازم هستند.

وی با استناد به آمار دیگر مسئولان بیان می کند: شهر مشهد سالانه پذیرای ۲۵ میلیون زائر است و پیش‌بینی شده این میزان در افق ۱۴۰۴ به ۴۰ میلیون نفر نیز افزایش ‌یابد و لذا برخورداری تنها ۳۵ درصد واحد های اقامتی و پذیرایی و مجهز به تاییدیه ایمنی آماری نگران کننده است.

وی در خصوص چرایی این موضوع و همکاری واحد های اقامتی یادآور می شود: در این راستا با اتحادیه هتلداران مشکلی نداریم و همکاری آنها مشهود است اما وجود هزاران واحد اقامتی غیر مجاز که تابع هیچ قانون و ضابطه ای نیستند مهمترین سد راه ایمنی در این کلانشهر محسوب می شود.

وی با اشاره به این موضوع که داشتن تاییدیه و گواهی ایمنی از الزامات هر واحد اقامتی پذیرایی است  افزود: داشتن بیمه آتش نشانی منوط به داشتن تاییدیه سازمان آتش نشانی است و هر مرکز می بایست هر سال این تاییدیه و سیستم ایمنی ساختمان را به روز کند.

وی با هشدار نسبت به روند رو به افزایش حریق ها در سطح شهر و به ویژه در مراکز اقامتی بیان کرد: بسیاری از این واحد های پذیرایی در مناطق و معابری واقع و یا ایجاد شده است که حتی دسترسی خودروی آتش نشانی برای امداد رسانی و کمک به حادثه دیدگان وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه به طور معمول در این اقامتگاه ها با جمعیت بیشتری از زائران در فضای کمی روبرو هستیم افزود: به طور حتم بی توجهی به این موضوع در صورت وقوع حوادث غیر قابل پیش بینی منجر به فجایع انسانی غیر قابل جبران خواهد شد.

متولی شناسایی واحد های غیر مجاز

شناسایی مسافرخانه های غیر مجاز و رسیدگی به وضعیت آنها از جمله وظایفی است که در طی سال های گذشته در مشهد مقدس حکایت مثال و معادله حل نشدنی «پیدا کردن پرتقال فروش» را به خود نسبت داده است.

این وظیفه که همواره به نیروهای انتظامی و اداره اماکن نسبت داده می شود اما از چشم ماموران اماکن نوک پیکان به سمت اتحادیه مهمانپذیر ها بلند است البته در این میان اماکن و اتحادیه بخشی از قصورات را متوجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می دانند اما واقعیت اینست که اتحادیه هتلداران و مهمانپذیران امکاناتی برای شناسایی این واحد ها در اختیار ندارند و نیروی انتظامی نیز وظایف خود را در حد پلمپ کردن محدود کرده است و با وجود تاکیدات مقامات استانی هنوز این مشکل به سرانجام نرسیده است.

با وجود اینکه در ابتدای سال جاری و با تشکیل ستاد های مختلف برای پذیرایی و اسکان زائران و مسافران و با حضور معاون میراث فرهنگی کشور در مشهد مقدس بحث ساماندهی و برخورد با واحد های اقامتی غیر مجاز برای مدتی با جدیت دنبال شد اما واقعیت این است که شدت برخوردها با کاهش آمار مسافران کمرنگ و با وقوع حوادث و یا عید نوروز پر رنگ می شود.