گروه جنگ نرم مشرق- از ویژگیهای بارز آمریکا روحیه سلطهطلبی و کسب منافع حداکثری به صورت نامشروع است که این ویژگی موجب شده تا این کشور نیروهای نظامی و امنیتی خود را به مناطق مختلف جهان گسیل کند تا با مداخله در امور کشورهای دیگر به غارت منابع آن مناطق و کسب منافع نامشروع خود دست بزند. از مناطقی که آمریکا از دوران جنگ سرد نیروهای نظامی خود را وارد کرده میتوان به خلیج فارس اشاره کرد که البته بعد از وقوع انقلاب اسلامی شدت حضور ارتش آمریکا در این منطقه افزایش چشمگیری پیدا نمود.
اکنون اصلیترین دلیلی که آمریکا توانسته حضور نظامی خود را در کشورهای حوزه خلیج فارس توجیه کند، محافظت و توازن امنیت در برابر تهدیداتی که ناشی جمهوری اسلامی میداند، است و هر روز نیز به این تهدیدات دامن میزند و این در حالی است که ایران همیشه اعلام کرده که اصلیترین تهدید برای امنیت در خلیج فارس حضور نیروهای بیگانه است و کشورهای حوزه خلیج فارس میتوانند با همکاری یکدیگر امنیت آنجا را تامین کنند.
با این حال مراکز تصمیمساز و تصمیمگیر آمریکا برای توجیه حضور بیشتر این کشور در خلیج فارس اقدام به انتشار گزارشهای مختلفی میکنند که در جدیدترین این نمونهها میتوان به گزارش اخیر اندیشکده «مرکز مطالعات استراتژیک بینالملل» اشاره کرد.
در این گزارش با توجه به محورهای جنگاوری مشترک و نامتقارن، موشکها و دفاع موشکی، عوامل جنگ مدنی و غیردولتی و قدرتهای خارجی در رابطه با توازن امنیت در خلیج فارس به مسائلی مانند هزینههای نظامی، واردات سلاح، نیروهای زمینی و دریایی و هوایی، نیروهای موشکی و سایر در رابطه با کشورهای حوزه خلیج فارس و همکاری آنان با آمریکا و همچنین قوای نظامی ایران پرداخته شده است.
در این گزارش که با عنوان «همکاری استراتژیک اعراب و آمریکا و توازن امنیتی رو به تغییر در خلیج (فارس)» منتشر شده مشاهده میشود که هزینههای نظامی عربستان سعودی بواسطه خرید تجهیزات نظامی از آمریکا بسیار بالاتر از دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس است و همچنین در سالهای اخیر به جز ایران، کشورهای عراق و امارات متحده نیز هزینههای زیادی بابت خرید تسلیحات نظامی از غربیها به ویژه آمریکا خرج کردهاند.
این گزارش تاکید میکند: با توجه به اینکه ایران از راکتهای دوربرد جهت گسترش طیف حملات نیروهای زمینی، هوایی، و دریایی خود و جبران ضعف نیروهای هوایی خود بهره میبرد، کشورهای عرب خلیج فارس نیز به طور روز افزون بر دفاع موشکی تاکید دارند. کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا نه تنها باید با تهدید کنونی موشکهای ایران مقابله کنند، بلکه باید به تهدیدات آتی ناشی از افزایش دقت، هدایتپذیری، و قابلیت هدفگیری آنها نیز بپردازند.
در این گزارش آمده: از نظر هزینههای نظامی، شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس، مصر، اردن، لبنان در واردات سلاح و فناوری نظامی نسبت به ایران از زمان سقوط شاه برتری زیادی دارند. از سال 1980، آمریکا و دیگر دولتهای غربی تلاش کردهاند تا انتقال سلاح و فناوری کلیدی به ایران را محدود یا مسدود کنند. روسیه و چین نیز در صادرات سلاحهای پیشرفته بیمیلی خود را نشان دادهاند و تحریمهای سازمان ملل نیز گزینههای ایران را بیش از پیش محدود کرده است.
این گزارش تاکید دارد کشورهای شورای همکاری در زمینه دفاع هوایی مستقر در خشکی نسبت به ایران برتری دارند چرا که اکثر سامانههای ایران به زمان شاه بر میگردد و از این رو ایران در این حوزه عقبتر از کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا است.
البته همانطور که اشاره شد، این گزارش برپایه ترس از ایران منتشر گردیده که مشرق خلاصهای از این گزارش را ترجمه کرده است:
1. توازن امنیتی: توازن رو به تغییر نیروهای خلیج (فارس) و تهدیدات منطقهای
این گزارش می نویسد: ویژگیهای توازن امنیتی در خلیج (فارس) در طی دهه گذشته به شدت تغییر کرده است. آنچه که زمانی عمدتا توازن نظامی مرسوم بود، و با تهدیدات عوامل دولتی مانند ایران و عراق شکل گرفته بود، تبدیل به آمیزه پیچیدهای از تواناییهای مرسوم، قابلیتهای جنگافرازی نامنظم و نامتقارن، نیروهای موشکی، امکان تولید نیروهای هستهای، درگیریها و شورشهای داخلی، جنبشهای افراطی یا تروریستی، و تهدیدات امنیت داخلی شده است. عوامل غیر دولتی نیز به اندازه دولتها مهم شدهاند. عوامل درگیری نیز شدیدا تغییر کرده و افراطگرایی مذهبی خشن، تنشهای تفرقهگرایانه و نژادی، و خشونت و تحولات سیاسی را در خود جای داده است که به واسطه مشکلات موجود در حکومت، اقتصاد، و ثبات داخلی رخ میدهد.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· تاثیر عوامل غیردولتی
· فشارهای مدنی، سیاسی، اقتصادی، و جمعیتی
· تغییرات در قدرت نیروهای نظامی مرسوم
· نقشهای روبه رشد دولتهای همسایه
· فناوری و توازن
· توازن رو به تغییر هستهای، راکتی/موشکی، و دفاع موشکی
· تاکید روزافزون بر جنگاوریهای نامتقارن/نامنظم
· نقش رو به رشد نیروهای امنیت داخلی: عوامل غیردولتی، تروریسم، جنگ مدنی، و شورش
· جنبه مدنی امنیت
· اهمیت راهبردی تغییرناپذیر منطقه خلیج (فارس)
· ارزیابی تاثیر درگیری بزرگ در خلیج (فارس)
· وابستگی راهبردی آمریکا به جریان صادرات خلیج (فارس)
· دادههای مورداستفاده برای اندازهگیری سرشت روبه تغییر توازن امنیتی
نیروهای نظامی کشورهای خلیجفارس ـ بخش اول
نیروهای نظامی کشورهای خلیجفارس ـ بخش دوم
2. هزینههای نظامی
برآوردهای قابل قیاس و معتبری از هزینههای نظامی و امنیتی بینالمللی وجود ندارد. بیشتر دادههای موجود در حال حاضر مربوط به «انجیاو»هایی (NGO) میباشد که بر هزینه بودجههای نظامی ملی متمرکز است و نه دادههای مربوط به هزینههای امنیت ملی. همچنان که کشورها هزینههای ضدتروریستی و دیگر هزینههای امنیت داخلی خود را افزایش میدهند این ناکامی در ارائه برآوردهای کامل از هزینه امنیت داخلی، از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· برآوردهای مرکز مطالعات استراتژیک بینالملل
· برآوردهای موسسه تحقیقاتی صلح بینالملل استاکهولم
· مخارج نظامی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی
· محدودیتهای ساختاری ایران در مخارج امنیت ملی
· مخارج نظامی آمریکا و توازن نظامی خلیج (فارس)
برآوردهای مرکز مطالعات استراتژیک بینالملل از هزینههای نظامی کشورهای خلیج فارس به دلار، 1997 الی 2014
برآوردهای موسسه تحقیقاتی صلح بینالملل استاکهولم از هزینههای نظامی کشورهای خلیجفارس به میلیون دلار، 1997 الی 2014
مخارج نظامی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی
هزینههای نظامی آمریکا: 1950- 2020
3. واردات سلاح
از نظر هزینههای نظامی، شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس، مصر، اردن، لبنان و تاحدی عراق، در واردات سلاح و فناوری نظامی نسبت به ایران از زمان سقوط شاه برتری زیادی دارند. از سال 1980، آمریکا و دیگر دولتهای غربی تلاش کردهاند تا انتقال سلاح و فناوری کلیدی به ایران را محدود یا مسدود کنند. روسیه و چین نیز در صادرات سلاحهای پیشرفته بیمیلی خود را نشان دادهاند و تحریمهای سازمان ملل نیز گزینههای ایران را بیش از پیش محدود کرده است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· نبود دادههای رسمی معتبر در خصوص هزینههای کلی انتقال سلاح
· انتقالهای واقعی سلاح و فناوری نظامی
· تلاشهای انجیاوها برای شرح خلاصه انتقالهای مهم سلاح
مقایسه انتقال سلاح ایران با شورای همکاری کشورهای عرب خلیجفارس، 2004 الی 2011
عدد صفر نشاندهنده مبالغ زیر 50 میلیون دلار است
4. نیروهای زمینی
مقایسه قدرت واحد نظامی، نیروهای انسانی، و سلاحهای اصلی تصویر خوبی از تاثیرگذاری نیروهای مرسوم کشورها ارائه میدهد. با این حال این ارزیابیها نمیتواند روشی معتبر برای اندازهگیری قابلیت ضدتروریستی یا ضد شورشی کشورها باشد.
تمامی کشورهای خلیجفارس دارای یک وجه مشترک هستند. هیچ یک از آنها دارای ساختارهای استانداردی برای نیروی زمینی و دستورات جنگی نیستند. از این گذشته، هیچ یک از این کشورها تجربه عمیق تازهای در یک جنگ واقعی ندارند. گرچه مشاوران ایرانی در عراق، سوریه، و لبنان حضور دارند، اما این کشور پس از پایان جنگ ایران عراق در سال 1988 جنگ مهم دیگری نداشته است. کشورهای عرب خلیج فارس نیز از استاندارد آمادگی پایینی برخوردارند.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· ملاحظات سناریوها
· دیگر عناصر قدرت نیروی زمینی
· کارکنان نیروهای زمینی
· سارختارها و آرایش نیروها برای مبارزه
· رزمایش و نمایش قدرت
· نیروی زرهی
· تعداد توپخانه دربرابر کیفیت توپخانه
· مبارزه هوا – زمینی
· نقشهای آتی سوریه، مصر، و اردن
ارتش و نیروهای زمینی کشورهای خلیج فارس؛ فعال، ذخیره، و شبهنظامی
تانکهای اصلی و خودروهای نظامی دیگر کشورهای خلیجفارس
5. نیروهای دریایی
قدرت دریایی نیز تنها یک بعد از توازن نیروهای نظامی است. با این حال، قدرت دریایی در خلیج (فارس) از اهمیت حیاتی برای کشورهای عرب خلیجفارس، ایران و عراق برخوردار است. این قدرت حتی برای بسیاری از اقتصادهای خارج از خلیج (فارس) که با جریان پایدار صادرات نفت خاورمیانه وابستهاند دارای اهمیت ویژهای است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· قدرت دریایی، سناریوها، و جنگاوری مشترک دریاییـهواییـموشکی
· دیگر عناصر قدرت دریایی
· ساختار نیروها و قابلیت موشکی
· قدرت کلی کشتیهای سطحی
· نیروی انسانی دریایی
· قایقهای گشتی و جنگاوریهای نامتقارن/نامنظم
· تهدیدات موجود برای کشتیرانی
· زیردریاییها و جنگاوریهای ضد زیردریایی
· زیردریاپیما
· جنگاوریهای مینی
· جنگاوری نامتقارن ایران و قابلیت موشکی ضدکشتی
· موشکهای ضدکشتی مستقر در خشکی ایران
· قابلیت موشکی ضدکشتی هوایی
· قابلیت موشکی ضدکشتی مستقر در دریا
· جنگاوری خاکیـآبی
اهمیت حیاتی منطقه خلیجفارس به عنوان گلوگاهی راهبردی؛ حجم مواد نفتی انتقال یافته در گلوگاههای جهان، 2009 الی 2013، بر اساس میلیون بشکه در روز
زیرساختهای انرژی عربستان
نیروهای انسانی دریایی و گارد ساحلی
6. نیروهای هوایی
قدرت هوایی نقش کلیدی در محتملترین سناریوهای خلیج فارس دارد. تاثیر قدرت هوایی در جنگاوری مشترک نیز با افزایش پایدار برد و دقت سلاحهای هوایی به شدت تغییر کرده است. دفاع هوایی در معنای وسیع آن اکنون تلفیقی از پیشرفتهای کنترل و اخطار هوابرد، رادار هوایی و قابلیتهای هوایی است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· قدرت هوایی، سناریوها، و جنگاوری مشترک
· عناصر کمتر قابلسنجش قدرت هوایی
· قابلیتها و آمادگیهای نیروی هوایی
· نفرات نیروی هوایی و دفاع هوایی
· قدرت کلی نیروی هوایی و قدرت جنگی به تفکیک هواپیما و ماموریت
· قدرت هواپیماهای جنگی مدرن و تدارکات
· حمله نیروی هوایی و زمینیو بالگردهای مسلح
· بالگردهای مسلح دریایی و قابلیت هوایی
· قابلیتهای شناسایی، سامانههای ارتباطی و مدیریت نبرد، و سامانههای کنترل و اخطار هوایی
· پهپادها
· قابلیتهای سرکوب دفاع هوایی دشمن
نفرات نیروی هوایی و دفاع هوایی کشورهای خلیج فارس
قدرت جنگ هوایی کشورهای خلیج فارس به تفکیک نوع ماموریت
7. نیروهای دفاع هوایی مستقر در خشکی
دفاع هوایی مستقر در خشکی بخش حیاتی عملیاتهای هوایی مدرن را تشکیل میدهند و نقش مهمی در دفاع از نیروهای زمینی دارند. کشورهای شورای همکاری در این زمینه نسبت به ایران برتری دارند. اکثر سامانههای ایران به زمان شاه بر میگردد و از این رو ایران در این حوزه عقبتر از کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· دفاع هوایی مستقر در خشکی، سناریوها، و جنگاوری مشترک
· عناصر کمتر قابلسنجش دفاع هوایی مستقر در خشکی
· نفرات دفاع هوایی
· نیروها و سلاحهای دفاع هوایی
نیروی انسانی دفاع هوایی کشورهای خلیج فارس
8. موشکهای سطح به سطح
موشکهای سطح به سطح تبدیل به بخش مهمی از توازن نظامی خلیج فارس شده است. ایران تاکید ویژهای بر موشکهای سطح به سطح و راکتهای دوربرد داشته است، عربستان دست به خرید موشکهای سطح به سطح چین زده است و برخی از کشورهای شورای همکاری راکتهای دوربرد خریداری کردهاند.
در حال حاضر نیروهای موشکی بالستیک ایران و عربستان دارای قدرت تخریب محدودی هستند. این موشکها متکی به سرجنگیهای مرسوم بوده و از دقت محدودی برخوردارند. با این حال ایران به دنبال تولید موشکهای سطح به سطح دقیق و هدایتشونده است.
اطلاعات غیرطبقهبندیشده در مورد موشکهای کروز ایران نشان نمیدهد که این موشکها آزمایشهای عملیاتی جامعی را تکمیل کرده باشند یا قابلیت عملیاتی خود را ثابت کرده باشند، با این حال اعتقاد بر این است که ایران در حال استقرار موشکهای کروز میان برد و دوربرد است.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· نیروهای موشکی عربستان
· نیروهای موشکی یمن
· نیروهای موشکی ایران
· نیروهای موشکی آمریکا
نیروهای موشکی اصلی ایران
برآورد برد نیروهای موشکی دوربرد ایران
9. دفاع موشکی
با توجه به اینکه ایران از راکتهای دوربرد جهت گسترش طیف حملات نیروهای زمینی، هوایی، و دریایی خود و جبران ضعف نیروهای هوایی خود بهره میبرد، کشورهای عرب خلیج فارس نیز به طور روز افزون بر دفاع موشکی تاکید دارند. کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا نه تنها باید با تهدید کنونی موشکهای ایران مقابله کنند، بلکه باید به تهدیدات آتی ناشی از افزایش دقت، هدایتپذیری، دقت، و قابلیت هدفگیری آنها نیز بپردازند.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· سامانههای هاوک و پاتریوت
· استقرار کشتیهای دفاع موشک بالستیک ایگیس توسط آمریکا و نقش آن در دفاع موشکی یکپارچه
· گزینه ایگیس مستقر در خشکی
· لازمه یکپارچگی و قابلیت عملیاتی کامل
· تلاشهای دفاع موشکی ترکیه و دیگر اقدامات مرتبط با آن
· سامانههای دفاع موشکی اسرائیل
· دفاع موشکی ایران
· مقابله ایران با دفاع موشکی
نیروهای دفاع موشکی بالستیک کشورهای خلیج فارس
دفاعهای موشکی و جنگ موشکی در خلیج فارس
متاسفانه در نقشه این اندیشکده از واژه تحریف شده خلیج عربی استفاده شده است
10. نیروهای هستهای
این گزارش مدعی میشود: تلاشهای ایران برای تولید سلاحهای هستهای مشاجرهآمیز و نامعلوم باقی مانده است، و برنامههای هستهای آن اکنون موضوع مذاکرات آمریکا و دیگر اعضای 1+5 جهت کنترل شدید سلاح میباشد. پیامد این مذاکرات نقشی حیاتی در شکلدهی توازن نظامی منطقه خواهد داشت. اگر ایران هستهای شود، توزان کلی نیروها در منطقه نیز به سوی هستهای شدن پیش میرود. در غیر این صورت این توازن چندان تهدیدآمیز نخواهد بود، هر چندکه درگیری نامتقارن و مرسوم همچنان بر قوت خود باقیست.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· تحقیقات نامعلوم ایران برای نیروهای هستهای
· اهداف راهبردی ایران و تاثیر نیروهای هستهای اسرائیل
· ارزش راهبردی سلاحهای هستهای ایران
· مسائل غنیسازی
· نگاهی ورای غنیسازی و پلوتونیوم
· یافتههای کلیدی آژانس اتمی در مورد تلاشهای سلاحهای هستهای ایران
· دادههای طراحی سلاح
· سطح نامعلوم پیشرفت ایران: بیخبری، بیخبریست
· قابلیتهای شیوع سلاحهای ایران
· قضاوت پیرامون موفقیت یا شکست توافق نهایی با ایران
· پیشگیری، بازداری، و اشاعه
· سلاحهای هستهای خلیج (فارس)
· نقش آمریکا در بازداری گسترده
تاسیسات اصلی هستهای ایران، دیگر سلاحهای کشتار جمعی، و موشکی
11. افراطگرایی و تروریسم، جنگهای دولتی شکستخورده و نیروهای شبهنظامی و امنیتی
توازن نظامی در خلیج فارس تبدیل به یک توازن امنیتی وسیعتر شده است که درگیریهای مدنی مهم در سوریه، عراق و یمن، و تنش و خشونت مدنی روزافزون میان فرقهها، گروههای قومی، و قبایل موجود در جوامع کشورهای خلیجفارس ومنطقه را در بر میگیرد.
این امر تنش میان ایران و کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا را به شدت افزایش داده است و منجر به تمرکز بر نیروهای امنیتی بینالمللیای شده است که اکنون برابر است با تمرکز بر نیروهای نظامی مرسوم. همچنین این مسئله منجر به بعد نظامیـمدنی جدید و حیاتی در درگیریهای منطقهای و تلاشهای امنیتی شده است که با نزاع ایدئولوژیک میان صداهای مشروع اسلام و خشونت ایدئولوژیک ناشی از افراطگرایی ارتباط دارد.
نتیجه نهایی این است که اکنون ارزیابی توازن خلیج فارس با این مسائل، مشکل یا غیرممکن است و در حال شکلگیری توسط انواع جدیدی از درگیریهای قرن 21 است. توازن امنیتی در خلیج فارس در نتیجه ظهور عناصر جهادطلب خشن و عوامل غیردولتی خشن به شدت تغییر کرده است، که اکنون در حال شکلدهی به توازن نظامی در جنگهای موجود در سوریه، عراق، و یمن است و بسیاری از دیگر کشورهای خلیجفارس را تهدید میکند.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· طرحریزی راهبردی: لازمه درجه جدیدی از واقعگرایی، صداقت، و شفافیت
· بازنگری آموزش و کمک به ماموریتها
· جنگافزار ایدئولوژیک و نقش رو به تغییر ارتباطات راهبردی
· سپرهای انسانی و پروپاگاندا: بازنگری قوائد درگیری، هدفگیری، و ارتباطات راهبردی
· چالشهای راهبردی از سوی ظهور داعش
· چالشهای راهبردی در عراق
· چالشهای راهبردی در سوریه
· چالشهای راهبردی در یمن
· القاعده در شبه جزیره عرب، حوثیها، ایران، و باب المندب
· ضدتروریسم، ضدشورش، و ساخت ملت
· ظهور تهدید تروریستی و افراطگرایی وسیعتر
· افزایش در نیروهای شبهنظامی و امنیتی داخلی
· مشکلات و چالشهای موجود در ایجاد نیروهای شبهنظامی و امنیتی داخلی موثر
· بازتعریف امنیت و اولویتهای همکاری
تراکم تهدیدات ترویستی در خلیج فارس و اطراف آن؛ پنج گروهی که در بیشترین حملات 2014 در جهان دخیل بودهاند
ساختار و اندازه نیروهای شبهنظامی خلیجفارس
12. نیروهای آمریکا در خلیج (فارس) و قابلیتهای کلی نمایش قدرت
همانطورکه از ابتدای این تحلیل گفته شد، توازن نظامی در منطقه خلیج فارس توسط تعدادی از قدرتهای خارجی شکل میگیرد. قدرتهای اصلی غربی در این شکلگیری عبارتند از انگلیس، فرانسه و آمریکا. با این حال، تلاش آمریکا در این زمینه بسیار بیشتر است و نقشی کلیدی در بازدارندگی و دفاع در برابر ایران دارد و این کار را با تقویت قابلیتهای نظامی خود در خلیج فارس و کشورهای شریک خود در شبه جزیره عرب انجام میدهد، به ویژه در حوزه قدرت هوایی، دفاع موشکی، و عملیاتهای هواییـدریایی.
موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:
· بافت راهبردی در حال تغییر همکاری آمریکا با دولتهای عرب خلیج فارس
· تمرکز راهبردی مستمر آمریکا بر خلیج فارس و همکاری با همپیمانان عربی خلیج فارس
· نشست آمریکا با کشورهای شورای عرب در می 2015-10-30
· حوزههای اصلی همکاری
· نیروهای آمریکا در خلیج فارس و نیروهای نمایش قدرت آمریکا
· انتقال سلاحهای آمریکا
حضور نیروهای دریایی آمریکا در جهان
فهرست مطالب:
1. توازن امنیتی: توازن رو به تغییر نیروهای خلیج (فارس) و تهدیدات منطقهای
2. هزینههای نظامی
3. واردات سلاح
4. نیروهای زمینی
5. نیروهای دریایی
6. نیروهای هوایی
7. نیروهای دفاع هوایی مستقر در خشکی
8. موشکهای سطح به سطح
9. دفاعهای موشکی
10. نیروهای هستهای
11. افراطگرایی و تروریسم، جنگهای دولتی شکستخورده و نیروهای شبهنظامی و امنیتی
12. نیروهای آمریکا در خلیج (فارس) و قابلیتهای کلی نمایش قدرتدانلود
عنوان گزارش اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک بینالملل: «همکاری استراتژیک اعراب و آمریکا و توازن امنیتی رو به تغییر در خلیج (فارس)»