بلافاصله پس از این ماجرا، آیت الله خامنه‌ای که در آن زمان رئیس جمهور کشور بود، طی پیامی خطاب به ملت ایران، نسبت به عواقب جنایت اخیر امریکا هشدار داد و دولت و شخص رئیس جمهور امریکا را مسئول پیامدهای بعدی این جنایت دانست.

 

"خاویر پرز دکویار”، دبیر کل سازمان ملل نیز پس از گفتگو با "سیروس ناصری” نماینده ایران در دفتر سازمان ملل، اظهار داشت که نمِیتواند جز محکوم کردن، کار دیگری انجام داد؛ زیرا ظاهراٌ یک خطای فاجعه آمیز، رخ داده است.

پس از سقوط این هواپیما، مقامات آمریکایی برای توجیه این جنایت نابخشودنی، دلایل ضد و نقیضی عنوان کردند و کوشیدند این اقدام خصمانه را یک اشتباه قلمداد کنند. اما با توجه به مجهز بودن کشتی جنگی وینسنس به پیشرفته ترین سیستم های راداری و رایانه ای و همچنین مشخص بودن نوع هواپیمای در حال پرواز، مسلم شد که احتمال اشتباه وجود نداشته و این اقدام، کاملاً خصمانه بوده است.

همچنین فرمانده نیروی هوایی ایران پس از این حادثه اعلام کرد: «حمله ناو دریایی آمریکا به هواپیمای مسافری ایران، عمدی بوده است. اولین و آخرین پرواز نبوده که هواپیما از یک فرودگاه بین المللی بلند شده تا در دالان هوایی بین المللی پرواز کند. حق بیمه گذاران بین المللی نیز منطقه تنگه هرمز و بندرعباس را غیر جنگی می دانند و لاشه هواپیما نیز که در داخل دالان پروازی بوده، در آب های متعلق به ایران سقوط کرده است.

 

برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند هدف آمریکا، نه ساقط کردن هواپیمای ایرباس ایران، بلکه وادار کردن جمهوری اسلامی به پذیرش صلح و پایان جنگ تحمیلی بود، چنان که دونالد ریگان، رئیس جمهور وقت امریکا در این زمینه گفته بود: «این فاجعه (سقوط هواپیمای مسافربری ایران از سوی امریکا) ضرورت دست یابی به برقراری صلح را با حداکثر شتاب، دو چندان ساخته است».

 

ناخدا «ویل راجرز» فرمانده ناو وینسنس، پس از انجام خیانت هولناک حمله به هواپیمای ایرباس ایران گفت: «سنگینی این بار را تا پایان عمر به دوش خواهم کشید». این نشان می دهد ابعاد فاجعه آن قدر عمیق و وحشتناک بوده که حتی بر دوش این انسان جنایتکار نیز سنگینی می کرد.

 

ویل راجرز روانه تیمارستان شد

 

با این وجود و به رغم این که فاجعه ایرباس مهم ترین مورد نقض حقوق بین الملل هوایی و قواعد اساسی تضمین امنیت و سلامت هواپیمایی بین المللی کشوری به شمار می رود، دولت مردان آمریکا به فرمانده این رزم ناو نشان لیاقت دادند. اگرچه ویل راجرز ماشه را چکاند و نشان لیاقت گرفت، اما خود او روانه تیمارستان شد؛ همان گونه که خلبان آمریکایی که بر سر هیروشیما بمب اتم فرو ریخته بود، سال‌ها پیش روانه تیمارستان شده بود.

 

 

ادعای مضحک غربی ها

غربی ها بعد از این جنایت در یک فرافکنی و در راستای توجیه این جنایت ادعا کردند که علایم ایرباس ایرانی را با علایم راداری یک اف- 14 که در حال فرود آمدن بر روی ناو هواپیمابر فورستال که در حدود 160 کیلومتر دورتر از وینسنس بود اشتباه گرفته‌اند.

اما این ادعا زمانی مضحک به نظر می‌رسد که بدانیم، وینسنس مجهز به سیستم راداری «ایجیز» (Agies) بوده که یکی از معروفترین و پیشرفته‌ترین سیستم‌های راداری در تمام جهان محسوب می‌شود. به نحوی که برخی کارشناسان نظامی آن را متعلق به جنگ جهانی سوم می‌دانند.

این سیستم در واقع، سیستم تشخیص دشمن از دوست است تا در صورت انتشار امواج غیرقابل قبول از سوی مهاجم احتمالی، سیستم دفاع موشکی وارد عمل شود. ادعای فرمانده ناو وینسنس در اشتباه پنداشتن ایرباس از اف- 14 به این معنی است که مدرنترین سیستم جهان قادر به تشخیص یک هواپیمای مسافربری از هواپیمای جنگی نیست. در حالی که گفته می‌شود قدرت سیستم راداری ایجز به حدی است که همزمان چند هدف را کشف و مورد رهگیری قرار می‌دهد.

 

واکنش سازمان های بین المللی

 

همچنین واکنش سازمان های بین المللی به این موضوع روی دیگری از دروغ پردازی غربی ها در خصوص حقوق بشر را آشکار کرد. پس از سقوط هواپیمای ایرباس ایران، سازمان های بین المللی از جمله شورای امنیت و سازمان بین المللی هواپیمای کشوری (ایکائو) از حقوق ایران دفاع نکردند، چنان که رهبر معظم انقلاب درباره ایکائو می فرماید: «آمریکایی ها خودشان گزارش دادند. گفتند گزارش ایکائو، با همکاری ارتش امریکا تهیه شد. خوب، ایکائو مثلاً یک سازمان بی طرف بین المللی است. اگر آن روز ما می گفتیم ایکائو این گزارش را مغرضانه نوشته است، یک عده می گفتند شما خیلی بدبین هستید. ایکائو یک سازمان بی طرف است، به آمریکا و شما چه کار دارد. (بعدها) خود امریکایی ها اعتراف کردند و گفتند که گزارش سازمان ایکائو را امریکا تنظیم کرده است و خلاصه این که، امریکا در انداختن ایرباس ایرانی مقصر نیست؛ مجامع جهانی این گونه اند».

 

پس از وقوع حادثه دلخراش هواپیمای ایرباس ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران از راه شکایت به مجامع مختلف، سعی در احقاق حق خویش داشت که با اعمال نفوذ آمریکا در مراجع جهانی، در نهایت، این کشور تنها به پرداخت غرامت به بازماندگان قربانیان محکوم گشت. سؤال این جاست که آیا صرف پرداخت چنین غرامتی، جبران کننده تمامی آثار زیان بار مادّی و معنوی وارده به حیثیت حقوقی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از یک سو، و التیام بخش عواطف جریحه‌دار شده ملت ایران از سوی دیگر بود؟ آن چه پیداست، این است که گرچه از نظر مجامع بین المللی این پرونده بسته شده، اما بی شک پرونده این جنایت هولناک، هرگز در دادگاه وجدان انسان های آزاده جهان بسته نشده و نمی شود و بی گمان این پرونده نزد آزادگان جهان، همیشه گشوده خواهد ماند؛ همان گونه که دیگر پرونده‌های جنایت آمریکا همیشه باز خواهد بود.

 

 

درخواست پرداخت غرامت به قربانیان سقوط هواپیما

 

بحث پرداخت غرامت به بازماندگان قربانیان حادثه، از نخستین روزهای وقوع آن از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح بود. سرانجام یکی از اعضای هیأت نمایندگی آمریکا در اجلاس شورای «ایکائو» که سازمانی تخصصی و وابسته به سازمان ملل و سازمان هواپیمایی کشوری است، اظهار داشت که آمریکا خود را مسؤول حادثه نمی داند، امّا حاضر است به عنوان کمک انسانی، مبلغی به بازماندگان حادثه و نه به دولت ایران، بپردازد. ازاین رو، دولت آمریکا مبلغ 55 میلیون دلار برای خانواده‌های قربانیان و نیز مبلغ 40 میلیون دلار برای غرامت ناشی از سقوط هواپیمای مسافربری پرداخت و به این ترتیب، ضمن ختم غائله، از زیربار مسئولیت این حادثه شانه خالی کرد.

تلاشهای بین‎المللی ایران در پیگیری حقوقی مسئله

 

بلافاصله پس از وقوع حادثه، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد تا مسئله را نزد شورای سازمان بین‎المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) مطرح و حقوق از دست‎رفته خود را اعاده نماید. در سوم ژوئیه 1988 (روز حادثه) معاون وزیر راه و ترابری و رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران تلکسی را به عنوان ریاست شورای ایکائو ارسال کرد و طی آن وی را در جریان حمله به هواپیمای 655 ایران قرار داد و از شورا درخواست نمود که اقدام مؤثری در جهت محکومیت ایالات متحده انجام دهد . در تاریخ 5 ژوئیه 1988(14 تیرماه 1367) ، ریاست شورای ایکائو به نمایندگان شورا اطلاع داد که در تاریخ 13 ژوئیه 1988(23 تیرماه) جلسه فوق‎العاده‎ای بنا به درخواست ایران و به منظور رسیدگی به قضیه سقوط هواپیمای مسافربری ایرباس ایرانی برگزار خواهد شد.

 

مدیرعامل سازمان هواپیمایی کشوری ایران در تاریخ 19 ژوئیه 1988(28 تیرماه 1367) تلکسی را جهت ریاست ایکائو فرستاد و نارضایتی جمهوری اسلامی ایران را از نتایج جلسه فوق‎العاده (که صرفاً بیان مواضعی کلی بود) ابراز داشت  و بعد از آن تاریخ نیز جلسات زیادی برگزار گردید اما ، شورای ایکائو همچنان از محکومیت اقدام آمریکا سرباز زد.

با توجه به اینکه شورای ایکائو عملاً اقدام مناسبی در احقاق حقوق از دست رفته ایران صورت نداده بود، کشورمان ناگزیر شد به سبب ناکارآمدی ایکائو و بر اساس ماده 48 کنوانسیون شیکاگو به دیوان بین‎المللی دادگستری رجوع نمود.

 

ارجاع قضیه از سوی ایران به دیوان بین‎المللی دادگستری

 

در تاریخ 17 می 1989(27 اردیبهشت1368) جمهوری اسلامی ایران دادخواستی را نزد دیوان بین‎المللی دادگستری تنظیم کرد و طی آن شکایتی را علیه دولت آمریکا در رابطه با سقوط هواپیمای مسافربری ایرانی و کشته شدن 290 مسافر و خدمه آن در 3 ژوئیه 1988 مطرح نمود. بر این اساس، دادخواست جمهوری اسلامی ایران و لایحه تنظیمی آن پنچ بخش را در برمی‎گرفت. بخش اول، تشریح واقعیتها و حقایق مادی قضیه، تلاشهای حقوقی بین‎المللی ایران و رفتار غیرمسؤولانه آمریکا پس از حادثه؛ بخش دوم، بررسسی مبنای صلاحیتی دیوان بین‎المللی دادگستری با توجه به اساسنامه دیوان و قواعد قراردادی حقوق بین‎الملل؛ بخش سوم، تشریح قواعد و اصول حقوقی لازم‎الاجرا در این قضیه؛ بخش چهارم، درخواست ایران مبنی بر اعمال قواعد و اصول حقوق بین‎المللی بر واقعیات و حقایق مادی قضیه و بالاخره بخش پنجم نیز مسئله جبران خسارات وارده را دربرمی‎گرفت.

 

حادثه نشان داد که مجمع بین المللی و مراجعی که باید حافظ امنیت جهانی باشند، هیچ گونه دلسوزی برای ملت های مظلوم نداشته و نه تنها هیچ اقدامی در جهت دفاع از آن ها انجام نمی دهند که در مواردی بر جنایات قدرت های بزرگ صحه می گذارند.

 

هر چند که از نظر مادی بین ایران و آمریکا برای پرداخت غرامت هواپیما و خونبهای شهداء توافق شد و این مبالغ پرداخت شد اما بعد معنوی این ماجرا همچنان باقی است و ملت ایران به هیچ وجه جنایت خونین و مرگبار آمریکا را فراموش نخواهند کرد.

 

 آمریکا با سرنگونی ایرباس مسافری ایران عملا بزرگترین جنایت در تاریخ هواپیمایی جهان را مرتکب شد.

 

به نظرمی رسد به جای برخورد سطحی یا صرفا مقطعی با این قبیل حوادث می توان با ساماندهی اقداماتی مشخص در حوزه زنده نگه داشتن یاد چنین وقایعی ضمن نمایش هزینه های ایستادگی در برابر قدرت های زورگو، مصادیق مظلومیت ملت ایران را به جهانیان ارائه کنیم.