اما به عقیده بسیاری ناکارآمدی در مدیریت امروز گریبانگیر سازمان محیط زیست شده که برون‌سپاری مسئولیت، عدم به کارگیری تخصص لازم، سیاسی‌کاری و حاشیه‌کاری به جای پرداختن به محیط زیست و مدیریت نمایشی و نمادین از جمله آسیب‌های مدیریت معصومه ابتکار در این سازمان عریض و طویل و مهم است.

در ادامه به مشکلات و اتفاقاتی که در سال 1394 خورشیدی حول و حوش محیط زیست و سازمان تحت امر ابتکار روی داد می‌پردازیم که بهتر مخاطبین گرامی را با نحوه مدیریت وی آشنا می‌سازد.

سگ‌ها اولویت حمایتی ابتکار در سال 94

چندین مورد حمایت معصومه ابتکار از سگ‌ها در سال 1394 خبر ساز شد. در فروردین همین سال بود که گروهی از حامیان حیوانات در اعتراض به سگ‌کشی در شیراز در مقابل سازمان حفاظت محیط زیست تجمع کردند. معصومه ابتکار نیز بلافاصله به میان معترضین رفت و دلواپسان سگ‌ها را آرام کرد و قول داد که پیگیر موضوع باشد.[1] این اولین بار بود که ابتکار به میان معترضان محیط زیستی می‌رفت.

همین مسئله سبب بروز انتقاداتی نسبت به نحوه مدیریت معصومه ابتکار با توجه به وضعیت بد مردم خوزستان که ریزگردها نفس‌شان را گرفته بود، شد. دوگانگی و اهتمام ابتکار به دغدغه قشر خاصی و دگراندیشی که نگرش ویژه‌ای تنها به حیوانات در مقابل اینهمه مشکلات زیست‌محیطی دارند، تعجب افکارعمومی و متعاقب آن اعتراض آنها را برانگیخت.[2] معترضین به عملکرد دوگانه رئیس سازمان محیط زیست بیان می‌داشتند که « هیچ کس منکر عمل شنیع از بین بردن حیوانات نیست اما آیا ابتکار نمی‌توانست برای سلامت مردم هم همین قدر تلاش کند و به آب و آتش بزند.»[3]

در همین راستا سید شکرخدا موسوی نماینده مردم خوزستان با انتقاد از عملکرد رئیس سازمان محیط زیست بیان داشت: «ابتکار برای چند قلاده سگ یا یک پلنگ در گوشه‌ای از کشور سفرمی کند و چه سروصدایی راه می‌اندازد ولی برای خوزستانی‌ها چه؟»

این درحالی بود که در واقعه بحران ریزگردهای خوزستان، ابتکار با نوعی بی‌اعتنایی با تاخیری 10 روزه به این استان رفت و شاهد اعتراض خبرنگاران بومی این استان بود که با ماسک سر نشست خبری وی حاضر شده بودند. نشست خبری که ابتکار بیان داشت که مردم بایستی با ریزگردها کنار بیایند و راه حل را زدن ماسک عنوان کرد.[4]

سال 94 اما برای ابتکار سال حمایت از سگ‌ها بود. انتشار فیلم سگ‌آزاری یک فرد شکارچی موجب شد تا دوباره ابتکار به سرعت دست به کار شده و با انتشار عکسی در کانال تلگرامی‌اش به موضوع سگ آزاری و بازداشت فرد خاطی پرداخت و بیان کرد که بر همین اساس ماده واحده مقابله با حیوان آزاری به دولت ارسال شده است.[5]

ابتکار در کاری عجیب نیز علاقه خود را به سگ‌ها بروز داد و با انتشار فیلم «خنده سگ» آن را به عنوان یکی از زیباترین خنده‌های دنیا معرفی کرد![6]

تجمع کارمندان سازمان محیط زیست و دوگانگی رفتار خانم رئیس

در حالی‌ که در اردیبهشت‌ماه سال 94 رئیس سازمان محیط زیست به ملاقات علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی رفته بود کارکنان سازمان حفاظت محیط زیست در اعتراض به سوءمدیریت وی و مدیران میانی سازمان، تجمع کرده‌اند.

بیش از 100 نفر از کارمندان زن و مردم سازمان محیط زیست با شعار «ابتکار ابتکار حمایت حمایت»، و با پلاکاردهای «مسئولان پاسخ پاسخ» و «سکوت ما بلند تر از فریاد ماست» به سوء مدیریت ابتکار ، مجابی (معاونت توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس) [7]و مدیران این سازمان اعتراض کردند که معصومه ابتکار پس از دو ساعت به میان معترضان رفت.[8]

عملکرد ضعیف مدیران سازمان در حل مشکلات و مسائل زیست محیطی کشور و سوءمدیریت ابتکار و مدیران میانی و عدم رسیدگی به وضعیت معیشت کارمندان این سازمان از جمله دلایل اعتراض تجمع کنندگان بود.[9]

معترضان همچنین به سوء مدیریت و اشتغال فامیلی مدیران سازمان محیط زیست اعتراض کردند و نسبت به عدم استفاده از کارشناسان مبرز این سازمان در کنار پارتی بازی مدیریتی انتقاد کردند.[10]

اما این تجمعات باوجود تأکید مسئولان مبنی بر صنفی بودن این اعتراض، سرنوشت «تبعید» و فشار بر کارمندان معترض نتیجه‌ای در بر نداشت.[11]

آلودگی هوای کلانشهرها و راه‌حل‌های جالب سازمان محیط زیست

در سال 94 چندین مورد بحران آلودگی در کلانشهرها از جمله شهر تهران تشدید شد. همین امر سبب شد تا دولت راه‌حل عاجل همیشگی یعنی تعطیلی مدارس را به عنوان راهی برای کمتر کردن آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا به اجرا گذارد.

اقدامات سازمان محیط زیست نیز در این مدت تامل برانگیز بود.[12] ابتکار که در ابتدای مدیریتش در دولت یازدهم بنزین‌های آلوده را سبب‌ساز آلودگی کلانشهرها توصیف کرد بعد از و سال و اندی از برطرف کردن این موضوع راه عاجل را امیدواری مردم برای تغییرات جوی آب و هوایی و وزش باران و باد عنوان کرد.[13] وی اینبار به جای بنزین‌های آلوده علل آلودگی هوا را عدم وزش باد و بارش باران عنوان کرد و برنامه‌های کاهش آلودگی هوا را 15 ساله و بلند مدت دانست. [14]

برنامه کاری ابتکار در دوران بحران‌های آلودگی هوا نیز سفر به شهرهای دیگر از جمله کیش و شرکت در کنسرت‌ها و مراسمات فرهنگی بود؛ راه‌حلی که خود به مردم این کلانشهرها پیشترها پیشنهاد کرده بود که برای در امان ماندن از آلودگی به شهرهای خوش آب و هوا سفر کنند و یا با آلودگی کنار بیایند. [15]

وی در ششم دیماه همین سال به همراه علی جنتی وزیر و فرهنگ ارشاد اسلامی شاهد اجرای کنسرت «زمین مقدس» توسط گروه نامیرا بود. ابتکار در حالی در این کنسرت حضور یافت که پیش از این، در تمرین‌های این گروه کُر نیز حاضر شده و این اجرا را اجرایی قابل قبول توصیف کرده بود.[16]

سیاسی کاری‌های رئیس سازمان محیط زیست

بسیاری بر این اعتقاد هستند که اولویت کاری معصومه ابتکار مسائل سیاسی و جناحی است و حضور وی در سازمان محیط‌زیست نیز باعث سیاسی‌کاری در این سازمان شده که یکی از آسیب‌های جدی وارده به محیط زیست کشور نیز همین شیوه مدیریتی است. طرح موضوع بنزین‌های آلوده یکی از این موارد بود که به نظر بسیاری از کارشناسان بحثی سیاسی بوده تا محیط زیستی. مباحثی مثل طرح مباحث جنجالی چون امواج آلوده پارزیت‌ها، حمایت از سگ‌ها، دیدار با قربانیان اسیدپاشی در اصفهان از جمله مواردی است که در حوزه زیست‌محیطی و موارد اجتماعی با اهداف سیاسی از سوی ابتکار صورت گرفته است.

در سال 94 نیز این رویه سیاسی همچنان در دستور کار رئیس سازمان محیط زیست قرار گرفت. وی حضوری خاص در رسانه‌های بیگانه داشت که بیشتر از آنکه به مسائل محیط زیست مربوط می‌شد حاوی مسائل سیاسی داخلی بود. درواقع رسانه‌های بیگانه و اغلب رسانه‌های انگلیسی بی بی سی و گاردین پای ثابت درددل سیاسی ابتکار آنهم در مورد مسائل داخلی کشور بود که بر اساس منافع سیاسی جریان متبوع ابتکار یعنی جریان اصلاحات صورت می گرفت.[17]

همچنین ابتکار در سالروز هوای پاک و همزمان با تعطیلی مدارس پایتخت در اوج آلودگی هوا، با رسانه انگلیسی گاردین به گفتگوی سیاسی و دیپلماتیک نشست و ضمن دخالت در وظایف قوه مقننه، از روند اقدامات شورای نگهبان قانون اساسی، ابراز نگرانی کرد.[19]

لازم به ذکر است، اسماعیل کهرم که حکم مشاورت خود را از معاون رئیس‌جمهور دریافت کرده است پای ثابت رسانه‌های بیگانه بوده و در گفت‌وگو با «بی‌بی‌سی فارسی»، برای نظام جمهوری اسلامی ایران از لفظ «رژیم» استفاده می‌کند. وی پیش از این نیز بارها در شبکه تلویزیونی «صدای آمریکا» با عنوان دولتی خود حضور یافته بود.[20]

حوادث و اتفاقات جالب محیط زیست در سال 94؛

واژگونی قایق حامل معصومه ابتکار در هورالعظیم

در خردادماه سال 94 یکی از قایق‎های حامل هیات اعزامی دولت به خوزستان برای پیگیری اقدامات مقابله با گرد و غبار به ریاست معصومه ابتکار، در تالاب هورالعظیم واژگون شد که در این حادثه به کسی از جمله ابتکار آسیبی نرسید.

بعدها رئیس سازمان محیط زیست در اظهاراتی جالب درباره این حادثه گفت: «نزدیک بود به خاطر این دریاچه و محیط زیست جان خود و همکارانم را از دست بدهیم و این به این معناست که ما تا پای جان برای کشور و محیط زیست ایستادگی خواهیم کرد. شخص رئیس‌جمهور و تک تک وزرا توجه ویژه‌ای را به حوزه محیط زیست دارند و در این زمینه دستورات لازم ارائه شده است.»[21]

وقتی خانم رئیس برای بازدید از مناطق‌ سیل‌زده از ماشینش هم پیاده نمی‌شود

یک هفته پس از وقوع سیل در مردادماه سال 94 در مازندران، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به همراه مسئولان مازندران در حالی از مناطق سیل زده سوادکوه بازدید کرد که از خودرویش خارج نشد و تنها از این مناطق و از یک خیابان گذر کرد.

محمود اعتصامی، شهردار شهر زیراب، شهری که در سیل خسارت زیادی دید، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: مسئولان شهری از بازدید معاون رئیس‌جمهور اطلاعی نداشتند.

وی این عمل معصومه ابتکار را بی‌احترامی به مردم و مسئولان این شهر بحران‌زده دانست.

هرمز علینژاد، رئیس شورای شهر زیراب نیز اظهار کرد: این حرکت خانم ابتکار موجب ناراحتی مردم منطقه شده است.[22]

جنجال رد شدن ابتکار از روی پرچم امریکا

پس از انتشار عکس عبور معصومه ابتکار از روی پرچم آمریکا در همایش وحدت حوزه و دانشگاه در فرهنگ سازی و مطالبه‌گری در اقتصاد مقاومتی که 12 آبانماه سال گذشته در قم برگزار شد، خبرهایی در سایت‌های مختلف مبنی بر تذکر تیم حفاظتی ابتکار برای ردنشدن از روی پرچم آمریکا منتشر شد که وی در صفحه اینستاگرامش به این اخبار واکنش نشان داد و آنرا مغرضانه خواند.[23]

ابتکار و اوباما در قاب یک عکس

معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران که در آذرماه سال 94 به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در اجلاس آب و هوایی پاریس شرکت کرده بود، در عکس دسته جمعی سران حاضر در این اجلاس، در این تصویر پشت سر باراک اواما دیده می‌شود.[24]

همچنین در این سفر رئیس سازمان محیط زیست به طور اتفاقی با آنگلا مرکل نخست وزیر آلمان دیدار داشتند که مورد توجه عکاسان حاضر در اجلاس قرار گرفت.[25]

باران اسیدسی که اسیدی نبود!

در آبانماه سال 94 بارانی در اهواز بارید که باعث روانه شدن حدود ده هزار نفر به بیمارستان‌ها شد. بارش باران اسیدی در آبانماه سال گذشته در خوزستان در روز اول، در صدر اخبار قرار گرفت و تکذیبش در روز بعد صدرنشین شد، صحبت‌ها و بحث‌های بسیاری در فضای مجازی و غیر مجازی بر سر نام این باران درگرفت. نکته مهم این بود که این باران، بالغ بر 10000 اهوازی و خوزستانی را راهی بیمارستان کرد.

معصومه ابتکار در رد اسیدی بودن باران خوزستان در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «چند روزیست درگیر موضوع مشکل تنفسی هموطنان خوزستانی هستم. طی پیگیری‌ها با معاون محیط زیست انسانی و مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با توجه به نتایج دستگاههای پایش آلودگی هوا مسئله باران اسیدی مورد تایید قرار نگرفته، چرا کهPH این باران‌ها عادی است.» اما سئوالی که بدان پاسخ نداده شد این بود که این باران عادی چطور ده هزار نفر را راهی بیمارستان کرده است؟!

کمپین پاریسی که شکست خورد

پس از چالش 20 روزه مردم تهران و برخی از کلان‌شهرهای کشور با آلودگی شدید هوا در سال 94 که بسیاری را روانه درمانگاه و بیمارستان کرد، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور مردم را به چالش «دمای 18 درجه» دعوت کرد؛ چالشی که افکار عمومی را به مقابله با آلودگی هوا بعد از 20 روز نفس‌گیر دعوت می‌کرد.

این کمپین نیز رهاورد سفر ابتکار به پاریس بود. گرچه تشکیل چنین کمپین‌هایی می‌تواند در توجه دادن و ایجاد حساسیت برای افکار عمومی مفید فایده باشد اما سازمان محیط‌زیست وظیفه و مسئولیت اصلی خود را فراموش کرده و خود را «ان جی او» یا سازمان مردم‌نهاد پنداشته بود و با برون‌سپاری مسئولیت سعی داشت ذهنیت افکار عمومی را نسبت به وظیفه اصلی خود منحرف سازد و با روش‌هایی که مختص افراد متمول و بی‌خبر از همه‌جا است، به دنبال چالش سازی برای دیگران بود که همین امر سبب شد تا کمپین پاریسی ابتکار شکست بخورد.[26]

حرکت‌های نمادین و مدیریت نمایشی خانم رئیس

مدیریت نمایشی در سازمان مدیریتی تحت امر ابتکار مورد انتقاد نیز واقع شد. وی افعال خود را بیشتر متمرکز کارهای نمایشی کرده بود. در همین راستا رییس سازمان حفاظت محیط زیست همزمان با روز «ملی هوای پاک» و در روزی که به خاطر آلودگی هوا مدارس تعطیل و محدودیت طرح ترافیک از درب منازل طبق مصوبه کمیته مواقع اضطرار کاهش آلودگی هوا اجرا می‌شد، با تاکسی به محل کار خود در پارک پردیسان رفت تا به طور نمایشی استفاده از وسایل عمومی را تبلیغ کند.

در همین زمینه اگر نگاهی به کانال تلگرامی این مدیر دولتی بیندازیم شاهد حضور نمایشی و زینتی معصومه ابتکار در جشنواره فیلم فجر و یا کنسرت‌ها و برنامه‌های هنری هستیم؛ آنهم در روزهایی که بحران ریزگردها در شهر بحران‌زده اهواز دوباره رو به تشدید بود. [27]

رونمایی از فسیل‌های استردادی ایران از آمریکا و مناسبت‌های محیط زیستی که بیشتر یک نمایش مدیریتی سیاسی است از جمله این موارد بود که بیشترین محتوای کانال ابتکار را تشکیل می‌دهد.[28]

به هر لحاظ سال 94 با همه چالش‌های زیست بومی‌اش گذشت اما کارنامه سازمان محیط زیست در این سال نشان می‌دهد که مدیریت این سازمان نیازمند تغییر جهت و تلاش مضاعفی برای بهبود شرایط زیست محیطی کشور است.