به گزارش مشرق به نقل از فارس، دولتهاي بسياري آمده‌اند و رفته‌اند و هر يك وعده داده‌اند كه با بهبود وضعيت دريافت ماليات‌ها، بودجه جاري كشور از درآمدهاي نفتي بي‌نياز خواهد شد، اما اين وعده نيز در بهترين حالت بيش از 40 تا 50 درصد مجال تحقق نيافته است و شايد اين وضعيت چندان هم بي‌راه نباشد.
در كتاب‌هاي درسي ما ايرانيان از مقطع ابتدايي گرفته تا پايان دبيرستان حتي يك صفحه به ماليات اختصاص ندارد و اساساً همه مردم نسبت به كاركردهاي ماليات بي‌اطلاع هستند.
از سوي ديگر افرادي كه ماليات مي‌پردازند كمتر از نحوه هزينه‌كرد پول‌هاي خود در جامعه و اثرات آن بر رفاه و بهبود امكانات جامعه مطلع مي‌شوند و بر همين اساس نيز پرداخت ماليات را نوعي بي‌عدالتي در حق خود تلقي مي‌كنند و كمتر كسي را مي توان در جامعه ايران يافت كه از پرداخت ماليات خود راضي باشد، بماند نا‌كارآمدهاي نظام مالياتي كه مسوولان امر خود نيز به آن اذعان دارند و وعده داده‌اند در طرح تحول نظام بانكي به ساماندهي آن بپردازند.
طي سال‌هاي اخير سازمان امور مالياتي تلاش كرده است در جهت فرهنگ سازي ماليات گام‌هايي بردارد كه نمونه آن را در ساخت برنامه‌هاي تلويزيوني مي‌توان مشاهده كرد، اما اين برنامه‌ها نيز به دليل سطحي نگري كمتر موفق و اثر گذار بوده و توانسته است نگرش جامعه را نسبت به ماليات بهبود بخشد، نتيجه اينكه ما ايرانيان و اگر بخواهيم بي‌انصافي نكرده باشيم اغلب ما ايرانيان از ماليات دادن ناخشنود و فراري هستيم و تا جايي كه بتوانيم آن را نمي‌پردازيم.
بنا بر گزارش‌ها 41 درصد توليد ناخالص داخلي هنوز ماليات نمي‌پردازد و اساساً سهم ماليات در توليد ناخالص داخلي از 7 درصد فراتر نمي‌رود رقمي كه در مقايسه با ساير كشور بسيار ناچيز است و قرار است تا پايان برنامه پنجم به در شرايط ايده‌آل به 10 درصد برسد.
اگر اين روزها پاي صحبت مردم بنشينيد صحبت هاي مختلفي و گاه متناقضي در اين مورد دارند. در اين گزارش قصد داريم نظر مردم را در مورد قانون ماليات و نحوه اخذ آن را جويا شويم.
به همين منظور و در هفته ماليات به سراغ كسبه، كارمندان و ساير افراد كه با موضوع ماليات به نوعي مرتبط هستند مي رويم و نظرات آنها را جويا مي شويم.
* روش مالياتگيري در ايران اشتباه است
علي دانشجوي حسابداري نظر مساعدي نسبت به ماليات ندارد البته وي شاغل نيست و با ماليات سر و كاري ندارد اما نكته‌اي را عنوان مي‌كند كه جالب به نظر مي‌رسد.
علي مي‌گويد: ما در كلاس حسابداري با استاد بحث مي‌كرديم، پس از بحث و بررسي به اين نتيجه رسيديم كه روش مالياتگيري در ايران اشتباه است.
وي مي‌افزايد: ماليات در ايران به صورت خارجي دريافت مي‌شود يعني اداره ماليات براساس يك برآورد از صنوف ماليات ميگيرد و اين براي همه يكسان است.
علي عنوان مي‌كند: درصورتي كه كه بسياري از شركت‌ها ممكن است دچار زيان و سود كم شده باشند اما ماليات آنها با ساير شركت‌هايي كه سود زيادي كرده‌اند برابر است.
* ماليات در ايران براساس ماليات نداري است
شنيدن نظر صنوف مختلف هم كه نقش اصلي در پرداخت ماليات دارند خالي از لطف نيست چراكه اگر اين صنوف در اين زمينه همكاري داشته باشند بسياري از مشكلات مالياتي حل خواهد شد.
به سراغ مغازه ساخت مهر و تابلوهاي شركت‌هاي تجاري مي‌رويم، سه نفر داخل مغازه هستند، يك جوان و دو نفر ميانسال كه يكي در اتاق پايين روي مبل خوابيده است.
صحبت را با محمد، فرد ميانسالي شروع مي‌كنيم. او ظاهر موجهي دارد اما وقتي شروع به صحبت مي‌كنيم دل پري دارد و بعضي اوقات بحث منحرف مي‌شود.
خودش مي‌گويد به همراه جواني كه پشت كامپيوتر نشسته مغازه را مي‌گرداند،از اوضاع اقتصادي كشور گله دارد، وقتي هم كه بحث ماليات را پيش مي‌كشم انگار كه آتش به جانش زده باشي عصباني مي‌شود و مي‌گويد: ماليات در ايران براساس ماليات نداري است.
او اضافه مي‌كند: ما هر سال 700 هزار تومان ماليات مي‌دهيم اما درآمد نداريم و اوضاع اقتصادي هر روز بدتر مي‌شود و هر روز بر تعداد اصناف توليدي و صنعتي كه تعطيل مي‌شوند افزوده مي‌شود.
او كه مي‌گويد خودش شاگرد مغازه است اضافه مي‌كند: به دليل نبود مشتري، صاحب مغازه در حال استراحت است و دچار افسردگي شده است.
به گفته محمد، با اين روش مالياتگيري فقط به قشر ضعيف فشار مي‌آيد چون ماليات‌ها براساس برآوردي كه خود اداره ماليات دارد، گرفته مي‌شود.
از وي مي‌پرسيم كه روش برآورد اداره ماليات چگونه است، در پاسخ بيان مي‌كند: براساس منطقه و صنف مورد نظر، ماليات برآورد مي‌شود و وقتي اعتراض مي‌كنيم و مي‌گويند كه دستورالعمل است.
محمد همچنين از بوروكراسي زياد براي مالياتگيري انتقاد مي‌كند و آن را يكي ديگر از مشكلات ماليات در كشور عنوان مي‌كند.
به مغازه ديگري كه فعاليت عكاسي دارد مي‌رويم، عكس‌هاي سياه و سفيد از تهران قديم ويترين آن تزئين كرده‌اند. داخل مغازه كه مي‌رويم، ظاهري قديمي دارد، اما صاحب مغازه مرد جواني است.
وقتي با او مشغول صحبت مي‌شويم خيلي از ماليات اطلاعي ندارد البته خودش مي‌گويد كه مغازه را اجاره كرده اما آخرش هم نفهميديم كه شاگرد مغازه است يا صاحب آن.
وقتي از او در مورد ماليات سوال مي‌كنيم با تعجب مي‌گويد: اصلا ما به چه دليل بايد ماليات بدهيم؟ وقتي من كار مي‌كنم و درآمدي كسب مي‌كنم به چه دليل بايد بخشي از آن را به دولت بدهم.
بيشتر كه از او پرسيدم،عنوان مي‌كند: خيلي از موضوع ماليات اطلاعي ندارم اما همين‌قدر مي‌دانم كه نبايد ماليات بدهم.
* افزايش 100 هزارتوماني ماليات به دليل افزايش 200 هزارتوماني حقوق
پس از گفت و گو با اين جوان به سراغ بانك مي‌روم، بانك خلوت است، ترجيح مي‌دهم با يكي از مسئولان شعبه صحبت كنم. معاون شعبه حاضر مي‌شود كه با من در مورد ماليات صحبت كند.
او يادآور مي‌شود: هر ماه 10 درصد به عنوان ماليات از حقوق ماهيانه من كم مي‌شود كه در ماه رقمي در حدود 40 هزار تومان است، در سال به حدود 500 هزار تومان مي‌رسد كه براي يك كارمند رقمي كمي نيست.
به گفته آقاي محمدي اين ميزان ماليات تا يك سقف حقوق است و اگر حقوق افزايش يابد درصد ماليات نيز افزايش مي‌يابد.
وي اضافه مي‌كند: به طور مثال برخي اوقات رقمي به عنوان پاداش به ما تعلق ميگيرد و با مثلا 200 هزار تومان پاداش، ماليات من 100 هزار تومان افزايش يافته و به 130 هزار تومان رسيده است، يعني حدود 19 درصد درآمد ماهانه.
اين كارمند بانك دليل اين افزايش ماليات پرداختي را، واريز پاداش و اضافه كار در فيش حقوقي دانسته و اظهار مي‌كند: بهتر بود كه بانك مانند برخي سازمان‌ها، پاداش و اضافه‌كار را به حساب بانكي واريز مي‌كردند و در فيش حقوقي نمي‌آمد.
موضوعي كه معاون بانك به آن اشاره مي‌كند يكي از راه‌هاي فرار مالياتي است،ترفندي كه به وسيله آن برخي از سازمان‌هاي دولتي و شبه دولتي از ماليات فرار مي‌كنند.
آقاي محمدي از فرار مالياتي برخي شركت‌ها مي‌گويد و خاطرنشان مي‌كند: راه‌هاي فرار مالياتي در كشور زياد است و شركت‌ها با وجود تاخير در پرداخت ماليات با كمي چانه زني و پرداخت مبالغي اندك از ماليات فرار مي‌كنند.
به گفته وي، اگر ماليات درست مصرف شود و مردم اين موضوع را درك كنند، مشكل پرداخت ماليات حل خواهد شد،اما مشكل اينجاست كه مبالغ دريافتي بابت عوارض، ماليات و ... حيف و ميل مي‌شود و سازمان‌هاي دولتي به درستي آن را خرج نمي‌كنند.
در اين بين يكي ديگر از كارمندان بانك كه متوجه صحبت‌هاي ما شده به جمع مان مي‌پيوندد و ضمن تائيد صحبت همكارش، مي‌گويد: ماليات يك مسئله فرهنگي است و دولت بايد براي ماليات فرهنگ‌سازي كند و تجربه هم نشان داده كه با زور و اجبار هيچ‌كاري عملي نيست.
وي مي‌افزايد: بسياري از افراد با استفاده از خلاءهاي قانوني از ماليات‌هاي سنگين فرار مي‌كنند و هيچ‌كس هم نظارتي در اين زمينه ندارد.
* معافيت مالياتي درآمدهاي كمتر از 485 هزار تومان عملي نشد
خبرنگاران از اقشاري هستند كه همانند بسياري اقشار ماليات ماليات مي‌پردازند به همين دليل با برخي همكارانم سر صحبت در اين باره را باز مي‌كنيم.
مجتبي، خبرنگار حق‌التحرير يكي از روزنامه‌ها است كه باوجود حمايت از اصل ماليات، عنوان مي‌كند: اگر ماليات به درستي اخذ و مصرف شود مردم به صورت خودكار آن را مي‌پردازند و نيازي به اجبار نيست، كاري كه در بسياري از كشورها اتفاق افتاده است، اما در ايران روش اخذ ماليات درست نيست به طور مثال از من كه خبرنگار حق‌التحرير هستم با درآمد حدود 400 هزارتومان هم ماليات مي‌گيرند.
مجتبي اضافه مي‌كند: براساس قانون درآمد من كمتر از 485 هزار تومان است و معاف از ماليات هستم اما من هم مانند ساير افراد ماليات مي‌پردازم.
سعيد خبرنگار ديگري است كه در يكي از خبرگزاري‌هاي كشور به صورت قراردادي و بيمه‌اي مشغول فعاليت است و با وي در اين مورد صحبت مي‌كنيم.
او از پرداخت ماليات گله‌مند است و بيان مي‌كند: حقوق من براساس قانون كار پرداخت مي‌شود و رقمي در حدود 500 هزار تومان است و با اين رقم و هزينههاي سنگين زندگي مانند اجاره خانه و ... از من ماليات مي‌گيرند و اين براي من غيرقابل قبول است.
به گفته سعيد، براساس قانون، خبرنگاران و هنرمندان از پرداخت ماليات معاف هستند اما معلوم نيست كه چرا باز هم از ما ماليات مي‌گيرند و هرچه كه پيگيري كرديم به نتيجه‌اي نرسيديم.
وي مي‌گويد: بسياري در بازار درآمدهاي ميلياردي دارند اما موقع پرداخت ماليات به هر دري مي‌زند كه حتي يك ميليون تومان هم ماليات ندهند و اين مسئله به يك موضوع رايج در بازار و كسبه تبديل شده است.
* باوجود معافيت از خبرنگاران ماليات گرفته مي‌شود
بعضي از شغل‌ها هستند كه از آنها با عنوان مشاغل كاذب ياد مي‌شود، رضا يكي از اين افراد است كه در بازار دست‌فروشي مي‌كند و سي‌دي مي‌فروشد، وقتي سر صحبت را با او باز مي‌كني اول مي‌ترسد و فكر مي‌كند مامور شهرداري هستم و قصد اعتراض به دليل سد معبر را دارم، اما وقتي موضوع را عنوان مي‌كنم با اكراه شروع به حرف زدن مي‌كند.
وي كه جواني 30 ساله و متاهل است، مي‌گويد: براي امرار معاش و تامين هزينههاي زندگي و نبود شغل مجبورم كه اين كار را بكنم.
رضا از درآمد اين كار راضي است و خدا را شكر مي‌كند كه ماليات و كرايه نمي‌پردازد اما از مشكلات كارش كه مي‌گويد پي مي‌بريم چندان هم بي‌دغدغه نيست.
او مي‌گويد: هر روز از ترس شهرداري مجبورم بساطم را روي دست بگيرم و زير آفتاب داغ به مردم سي دي بفروشم، شهرداري هم با بيكاري و هزينههاي من كاري ندارد.
رضا، ماليات را قبول ندارد و دليل آن را اين‌گونه عنوان مي‌كند: اين همه ماليات و پول نفت به كجا مي‌رود چرا من جوان بايد از زور بيكاري و سير كردن زن و بچه مجبور باشم دست‌فروشي كنم.
اين دست‌فروش كه دل خوشي از شهرداري و دولت ندارد، از پرداخت عوارض، ماليات و... انتقاد مي‌كند و مي‌گويد وقتي دستگاه‌هاي دولتي خدمات مناسبي به مردم نمي‌دهند به چه دليل بايد ماليات پرداخت.
*قانون فعلي ماليات عين بي‌عدالتي است
براي كسب اطلاعات بيشتر به يكي از ادارات ماليات مراجعه مي‌كنيم. در طول مسير با راننده تاكسي مشغول صحبت مي‌شوم. كمي ناراحت و عصباني است، شايد به دليل گرماي هوا باشد اما هرچه هست از پرداخت ماليات و عوارض شاكي است.
وي مي‌گويد: كجاي اسلام آمده كه بايد از مردم ماليات گرفته شود در اسلام فقط خمس و زكات گفته شده كه آن هم به عهده خود فرد است.
اين راننده تاكسي بيان مي‌كند: اين همه ماليات و عوارض و ... از مردم گرفته مي‌شود اما كسي نمي‌گويد آيا به مردم فشار مي‌آيد؟
* مامور ماليات: قانون فعلي ماليات عين بي‌عدالتي است
در اداره ماليات، بخش‌هاي مختلفي وجود دارد، هركس باتوجه به نوع فعاليت و مشكلات خود به بخش مورد نظر مراجعه مي‌كند.تلاش مي‌كنم با چند نفر صحبت كنيم اما همه عجله دارند و حاضر به صحبت نمي‌شوند، بالاخره يكي كه اتفاقاً او هم عجله دارد حاضر به صحبت مي‌شود.
نظرش را در مورد ماليات و نحوه اخذ آن مي‌پرسم، با خنده مي‌گويد كه كه خودش مامور مالياتي است و اگر اسمش ذكر نشود صحبت مي‌كند.
كمي جا خوردم اما سوالم را تكرار كردم و گفتم كه خود شما هم ماليات مي‌پردازيد، نظرتان در مورد ماليات چيست؟ كه با پاسخ تعجب‌آوري آن هم از يك مامور مالياتي مواجه شدم.
اين مامور مالياتي معتقد است: قانون فعلي ماليات و نحوه اخذ آن، عين بي‌عدالتي است و خود من هم از مالياتي كه از حقوقم كسر مي‌شود راضي نيستم.
اين مامور مالياتي يكي از مشكلات شركت‌ها براي پرداخت ماليات را عدم ارائه كد ثبتي شركت توسط ارائه ثبت شركت‌ها مي‌داند، مسئله‌اي كه موجب بروز برخي مشكلات براي اداره ماليات و موديان شده است.
وي يكي ديگر از مشكلات دريافت ماليات در كشور را عدم پرداخت ماليات توسط نهاد شبه دولتي مي‌داند و خاطر نشان‌مي‌كند: بسياري سازمان‌ها ونهادهاي دولتي به دليل برخي مسائل و قدرت نفوذ از پرداخت ماليات طفره مي‌روند و هيچ نهاد قانوني هم جرأت برخورد با آنها را ندارد و البته سهم آنها در اقتصاد كشور هم بالاست.
* 41 درصد توليد ناخالص داخلي، ماليات نمي‌پردازد
از وي در مورد معافيت مالياتي درآمدهاي كمتر از 485 هزار تومان مي‌پرسم كه اينطور پاسخ مي‌دهد: اين معافيت براي حقوق بگيران است نه براي درآمد و كساني كه طي يك قرار داد يا كار معين درآمد كسب كرده‌اند. اين افراد شامل اين قانون نمي‌شوند.
شايد به همين دليل باشد كه حدود 41 درصد از توليد ناخالص داخلي ماليات نمي‌پردازد، از وي در مورد معافيت مالياتي خبرنگاران مي‌پرسم كه مرا به يكي از اتاق‌ها كه ويژه هنرمندان و خبرنگاران است راهنمايي مي‌كند.
اتاق كوچكي كه خانم و آقايي از كارشناسان اداره ماليات در آن نشسته‌اند و خانم مشغول صحبت با يكي از موديان مالياتي است. كمي كه دقت مي‌كنم چهره‌اش برايم آشناست.
* حميد فرخ‌نژاد هم براي معافيت مالياتي اقدام كرده است
بله درست حدس زدم، حميد فرخ‌نژاد بازيگر سينما و تلويزيون است. وقتي مي‌بينم كه در حال صحبت با كارشناس مالياتي است ترجيح مي‌دهم كه فعلا با او صحبت نكنم چون معمولا بازيگران دوست ندارد كه خبرنگاران از مسائل خصوصياشان مطلع شوند.
براي همين با كارشناس ديگر مالياتي مشغول صحبت مي‌شوم و با وي در مورد مسائل مالياتي و معافيت مالياتي خبرنگاران صحبت مي‌كنم.
آقاي فرخ‌نژاد متوجه صحبت‌هاي ما مي‌شود و به شوخي به كارشناسان مالياتي مي‌گويد كه كار اداره ماليات سخت مي‌شود اگر خبرنگاران از ماليات معاف نشوند.
اين طور كه از صحبت‌هايش برمي‌آيد براي معافيت مالياتي خود و همسرش به اداره مالياتي آمده چون سازمان امور مالياتي تا 31 تيرماه به مردم مهلت داده تا ارائه اظهارنامه‌هاي مالياتي از معافيت‌هاي مالياتي برخوردار شوند.
در ادامه با كارشناس مالياتي مربوطه مشغول صحبت مي‌شويم و از وي در مورد نحوه اخذ ماليات و ساير مسائل مرتبط با ماليات سوال مي‌پرسيم.
او در مورد نحوه برآورد ماليات توسط ماموران مالياتي مي‌گويد: ما هيچ اطلاعي از درآمد افراد و صنوف نداريم بلكه براساس نوع فعاليت و محل كسب، ماليات برآورد مي‌شود.
به گفته اين كارشناس مالياتي در صورت اعتراض فرد نسبت به ماليات وضع شده، شوراي حل اختلافي متشكل از يك قاضي، نماينده سازمان امور مالياتي و نماينده صنف مورد نظر تشكيل شده و در مورد ماليات واحد مورد نظر تصميم‌گيري مي‌كنند.
* معافيت‌هاي مالياتي بايد با افزايش 15 درصدي مبلغ ماليات باشد
وي همچنين در مورد معافيت‌هاي مالياتي، مي‌گويد: افراد در صورتيكه تا 31 تيرماه اظهارنامه‌هاي مالياتي خود را تسليم ادارات ماليات كنند تا 5 ميليون و 700 هزار تومان از معافيت مالياتي برخوردارند به شرطي كه حداقل 15 درصد افزايش ماليات داشته باشند.
به گفته وي اگر افراد در فرصت مقرر اظهارنامه مالياتي را تحويل ادارات ماليات ندهند و يا افزايش 15 درصدي در ماليات نداشته باشند، ماموران مالياتي با برآورد از افراد ماليات اخذ مي‌كنند.
وي در مورد دلايل فرار مالياتي، تصريح مي‌كند: مشكل فرار مالياتي بيشتر معطوف ساير مسايل مرتبط با ماليات مانند ثبت شركت‌هاست.
اين كارشناس مالياتي دليل اين امر را اين‌گونه عنوان مي‌كند كه افراد با ثبت شركت به نامه افراد ديگر اقدام به فعاليت اقتصادي مي‌كنند و اداره ماليات، تنها ماليات را از مديرعامل شركت ميگيرد و باتوجه به اينكه شركت هيچ‌گونه درآمدي ندارد از پرداخت ماليات معاف مي‌شود.
* فرار مالياتي شهرام جزايري با استفاده از خلأهاي قانوني ثبت شركت‌ها
وي نمونه اين مسئله را شهرام جزايري بيان مي‌كند و مي‌گويد: شهرام جزايري به وسيله مردم كم درآمد اقدام به تاسيس شركت‌هاي صوري ميكرد و با اخذ وكالت از افراد به نام آنها فعاليت اقتصادي ميكرد و هيچ‌گونه مالياتي نمي‌پرداخت.
به گزارش فارس، باتوجه به مسائل مطرح شده، پرداخت ماليات قبل از آنكه مسئله‌اي قهري و قانوني باشد بايد به صورت فرهنگ درآيد و در اين زمينه نقش آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و ساير نهاد موثر بي‌بديل است.
در ضمن بايد برخي قوانين و مقررات كه راه فرار مالياتي را براي افراد فراهم مي‌كند را اصلاح كرد و همچنين نهاد‌هايي مانند ثبت شركت‌ها بايد نظارت بيشتري بر شركت‌ها داشته باشند.
نهادهاي شبه‌دولتي باتوجه به قدرت و نفوذي كه دارند از پرداخت ماليات براي خود و كارمندان دوري مي‌كنند كه اين مسئله بايد توسط نهادهاي نظارتي مانند مجلس پيگيري شود.