گروه فرهنگی مشرق -  نقد و بررسی فیلم مستند «بازگشت گمُورا» به کارگردانی حجه الاسلام جواد صافی ،در هفتادو هفتمین برنامه سینما روایت با حضور علیرضا پورصباغ منتقد، تورج کلانتری مشاور کیفی فیلم و رسول شادمانی به عنوان مجری برگزار گردید.




در این برنامه که در شامگاه یکشنبه پنجم اردیبهشت ماه با حضور جمعی از علاقه مندان به فیلم های مستند در سالن اسوه برگزار گردید ابتدا رسول شادمانی با بیان اینکه این نخستین نشست نقد وبررسی این فیلم از زمان تولید می باشد ورود روحانیت را به جرگه فرهنگ و هنر بویژه سینما را به فال نیک گرفت و اعلام کرد این امر علاوه بر اینکه می تواند ارتباط خوبی برقرار کند از سوی دیگر می تواند برای جامعه نیز مفید باشد.به گفته شادمانی، این فیلم محصول موسسه نجوای زلال هنر است که تهیه کنندگی فیلم برعهده سید جمال عود سیمین می باشد.

گمورا یک واژه عبری است

حجت الاسلام جواد صافی کارگردان فیلم «بازگشت گمورا» در مورد انتخاب نام فیلم که مجری از او پرسید گفت: این فیلم یک فیلم تاریخی است در نتیجه نام فیلم هم، تاریخی انتخاب شده است و «گمورا» نام یک شهری است که قومی در آن زندگی می کردند واتفاقاتی برای آنان روی می دهد و در واقع  همان سرزمینی است که قوم لوط در آن زندگی می کردند و گمورا یک واژه عبری است که انتخاب نام فیلم نیزپیشنهاد یکی از محققین فیلم بود.

سعی کردیم موضع انفعالی نداشته باشیم

وی ادامه داد: ما به این نتیجه رسیدیم که موضع انفعالی خودمان را در مورد مسائل جنسی به کناری بگذاریم چرا که ما معمولا عادت داریم وقتی که به ما حمله می شود آنگاه ما باید تازه به فکر دفاع از خودمان باشیم. اما ما این بار سعی کردیم انگشت اتهام را به سمت کسانی که سال 1950 خیلی راحت برای دنیا نسخه پیچیدند نشانه برویم این درحالی است که آنان که برای دنیا نسخه پیچیدند الان فهمیدند که این نسخه اشکال دارد اما جسارت اینکه اعلام کنند اشتباه کردند را ندارند و خیلی راحت نسخه قانونی خود را کم کم به کناری گذاشتند ولی متاسفانه همین نسخه معیوب را که جواب بد هم از آن گرفتند هم اکنون در دانشگاههای ما تدریس می شود!


تمام فیلم آرشیوی است

این طلبه جوان تصریح کرد: من نخواستم در فیلم اعلام کنم غربی ها آدم های بدی هستند بلکه این خودشان هستند که بر طبق اسناد به این موضوع اعتراف می کنند لذا اینگونه نبوده که من بخواهم مثلا یک روحانی را در فیلم نشان دهم که مستقیم اعلام کند آنان آدم های بدی هستند. ضمن اینکه تمامی فیلم آرشیوی است.


خود سانسوری در مورد مسائل جنسی

تورج کلانتری مشاور کیفی فیلم «بازگشت گمورا» دراین نشست با طرح این سوال که چرا در مورد مسائل و مشکلات جنسی جامعه، شاهد آثاری نیستیم گفت: با وجودی که همه در جمع های خصوصی و خودمانی در مورد مشکلات جنسی صحبت می کنند اما هنگامی که این مباحث به تربیون های رسمی و به تولید فیلم و آثار مستند می رسد، بسیاری از این دوستان از مطرح کردن آن طفره می روند. در حالی که کشورهای دیگر با چارچوب های خودشان برنامه هایی را در این زمینه دارند اما ما تا به این حوزه می رسیم سریع به خودسانسوری دست می زنیم!


برای نقد فیلم«درآمده و در نیامده» کاربردی ندارد!

در ادامه ، علیرضا پورصباغ با اشاره به فیلم «بازگشت گمورا» یادآور شد: ما با یک فیلم «مستند گزارشی» روبرو هستیم و برای نقد فیلم، روش های دو کلمه ای مثل « در آمده» و «در نیامده» کاربردی ندارد! چرا که برای نقد مستند، بویژه مستند گزارشی؛ باید بخش های مختلف مستند را تجزیه و در مورد بخش های مختلف آن صحبت کرد.

وجه زیبایی شناختی اثرکمرنگ است

وی خطاب به کارگردان فیلم گفت: ورودی مستند شما با خانم مرلین مونرو شروع می شود اما معتقدم اگراین مستند را خواستید دوباره تدوین کنید حتما با تصویر خانم لوینسکی تمام کنید چرا که باعث زیباشناسی در فیلم خواهد شد. یعنی مونرو و لوینسکی به دو نماد در حد فاصل رویدادهای ۴۰ ساله آمریکا شود. زیبایی شناسی در فیلم شما کمرنگ است.
 

«بازگشت گمورا» یک اثر جذاب، ایرانی و مینی مال است

پورصباغ اضافه کرد: نکته بعدی در فیلم شما این است که مابه ازای این مستندات برای هر کدام از این آدمها که در فیلم دیده می شود قبلا توسط بی بی سی به شکل مستند تولید شده و حال که همه ی کار شما آرشیوی است می‌توانستید از این تصاویر هم استفاده کنید. اما نکته مهم این است کار شما در مقایسه با مستندهای بی بی سی ، برای من جذاب تر است چون فارسی تر و قابل فهم تراست و یک نگاه ایرانی تر در آن موج می زند. اما کارهای بی بی سی خیلی طولانی است و گاهی خسته کننده است. اما کار شما مینی مالیسم است که خیلی خوب است. اما همان طوری که اشاره کردم بحث زیباشناسی خیلی در آن رعایت نشده است.
سینما در بک گراند اثر رها شده است

این منتقد سینمایی با بیان اینکه در اثر شما، در بک گراند ، سینما رها شده است افزود: وقتی شما در فیلم با سینما شروع می کنید بین حد فاصله برنایز و پلی بوی در سینما ؛ شما یک چیز را فراموش کردید و آن موضوع «هاوارد هیوز» است. حتی شما می توانستید در بخشی از فیلم خودتان به چالش هیچکاک با اداره سانسور امریکا در مورد فیلم «روانی» که مربوط به صحنه حمام می باشد اشاره کنید و اینها فکت های سینمایی بود که می‌توانستید از آنان در بازگشت گمورا استفاده کنید که نکردید.


غرب با تولید برخی مجموعه ها سن روابط جنسی را کم کرده است

این منتقد کشورمان اظهار داشت: شما یک موضوع دیگر را هم در بازگشت گمورا نگفتید و آن این است که بعد از سال 2000، فیلم های مجموعه ای مثل مجموعه «گرگ و میش»، سن روابط جنسی را پایین آوردند و این موضوع می توانست جمع بندی و موخره سینمایی فیلم شما باشد. ضمن اینکه شما در فیلم خودتان به فیلم «راننده تاکسی» اشاره می کنید که معتقدم به اشتباه اشاره شده است چرا که این فیلم به آزادی های جنسی در خیابان، معترض است. ضمن اینکه از سریال کِندی هم می توانستید استفاده کنید. به گفته پور صباغ، این اثر جا دارد حداقل 10 فیلم مستند دیگر با تایم 40 دقیقه ای تولید شود.


استفاده زمان در فیلم سلیقه ای بوده است

جواد صافی کارگردان فیلم «بازگشت گمورا» در پاسخ به بخشی از صحبت های منتقد گفت: من احساس می کنم شروع کار با کِندی است نه مرلین مونرو و به همین دلیل من در یک پنجم پایانی فیلم، دوباره به بحث کِندی برمی گردم.

وی تصریح کرد: استفاده از «زمان» در فیلم برای من ، قدری سلیقه ای بود یعنی اینکه من احساس می کردم باید یک جاهایی را بیشتر بسط می دادم و یک جاهایی را هم احساس می کردم باید سریع از روی آن رد شوم چرا که بر این باور بودم که مخاطب، برخی از چیزها را می داند. به همین جهت از روی بعضی از آمارها به راحتی رد شدم. از سوی دیگر، زمان این فیلم 40 دقیقه است و من نمی خواستم مخاطب از زمان طولانی فیلم خسته شود چرا که به نظرمی رسد حوصله مخاطب ایرانی بیشتر از 40 دقیقه کشش ندارد.

تورج کلانتری کارگردان فیلم «پشت صحنه» که به نوعی فیلم او با «بازگشت گمورا» در یک راستا به مسائل جنسی می پردازند با این تفاوت که فیلم «پشت صحنه» به مسائل داخلی کشور می پردازد در پاسخ به سوال شادمانی که در مورد تحقیق این پروژه سوال کرد پاسخ داد : قرار بود ما این فیلم را سال 93 با موضوع مسائل جنسی شروع کنیم. آن زمان حتی هنوز فیلم «پشت صحنه» را نساخته بودیم. بنابراین آن زمان این موضوع خیلی برای ما خام بود. لذا وقتی تحقیقات را شروع کردیم در نقطه ای به این نتیجه رسیدیم که کار را متوقف کنیم! چرا که برای خودمان این مساله روشن نبود که کار را از کجا شروع کنیم و کجا تمام کنید. بعد از وقفه زمانی ، در سال 94، دوباره به تحقیق پرداختیم و بیشتر تحقیق ما در مورد غرب و در راستای سیر تحول جنسی در غرب بود که در تحقیقات به این نتیجه رسیدیم این موضوع را به دو بخش تقسیم کنیم یکی در مورد نیاز جنسی در ایران که به درستی پاسخ داده نشده است که به فیلم «پشت صحنه» منجر شد و بخش غرب و راهی که غرب به سمت بی بندوباری جنسی رفته است یعنی همین فیلم « بازگشت گمورا» یعنی دو نگاه متفاوت را مد نظر داشتیم.

مشاور کیفی فیلم «بازگشت گمورا» ادامه داد: همان طوری که در کشورما، بیشتر محدودیت های عُرفی به مساله جنسی به ما لطمه زده در غرب نیز بی بندوباری جنسی است که لطمه وارد کرده است و این درحالی است که هر دو موضوع با نگرش دینی ما در تناقض است.
 


تورج کلانتری یادآور شد: ما در وحله اول می خواستیم یک فیلم جذاب بسازیم تا مخاطب پای فیلم بنشیند. بنابراین قصدمان تولید«مستند آموزشی» نبود بلکه می خواستیم شاخک های جامعه را قدری حساس کنیم تا جامعه نسبت به این موضوع ، واکنش های مثبت و حتی منفی ارائه دهد.چرا که ما حتی نگرش های منفی را در مورد فیلم بد نمی دانستیم.

نقص اساسی فیلم کمبود پژوهش است

شفیع آقا محمدیان کارگردان سینمای ایران و مدیرعامل سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربه که در میان جمع حضور داشت ضمن تقدیر از دست اندرکاران این فیلم گفت: من هم همچون منتقد جلسه معتقدم که فیلم به لحاظ زیبایی شناسی کم دارد اما نکته اصلی به نظر من این است که نقص اساسی فیلم، نبود «پژوهش» کافی در فیلم است. در بخش هایی باید به ارتباط کِندی با مرلین مونرو اشاره می شد که نشده است.

وی با بیان اینکه می بایست به مسائل جدید مشکلات جنسی در غرب هم توجه می شد اضافه کرد: تاریخ سینما ثابت کرده است اولین فیلم مستند که جنبه سکس داشته است در مخالفت با اسلام بوده است و آقای ادیسون که مخترع معروف بوده فیلمی به نام «رقص فاطمه» ساخته که پرفروش ترین فیلم در آن مقطع می شود و ایشان یک خانم عرب را انتخاب می کند که اتفاقا رقاصه بوده و به این شکل، هم مسلمانان را می زند و هم تفکرات خودش را در فیلم ساری و جاری می کند.

کارگردان فیلم سینمایی« تلفن» ادامه داد: فیلم بازگشت گمورا در جای خودش تاثیرگذاراست و اگر دوستان می خواهند چنین مضامین را ادامه دهند باید پژوهش جدی انجام دهند و قرن حاضر را نیز نشانه گذاری کنند. معتقدم تنها بحرانی که دنیای غرب در مهار آن ناموفق بوده است مساله ایدز و مباحث بی بندوباری جنسی بوده است.

هفتادوهفتمین جلسه سینما روایت عصر روز پنجم فروردین ماه در متمع فرهنگی اسوه برگزار شد. برنامه هفته آتی سینما روایت متعاقبا اطلاع رسانی خواهد شد