به گزارش مشرق، دکتر علی حاجی محمدی، کارشناس و پژوهشگر مسائل ترکیه، درباره چگونگی سیر اتفاقات و حوادث پس از بروز کودتای نافرجام در ترکیه، با بیان اینکه این اتفاق از چند منظر قابل تحلیل و بررسی است، گفت: این رویداد متضمن معانی چند گانه است و باید تاریخ تحولات سیاسی ترکیه، تشابه و تمایز این کودتا با کودتاهای دیگر و نقش نیروهای تأثیر گذار مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
دامنه و گسترده کودتا
دکتر علی حاجی محمدی گفت: یک بحث، مقیاس این عملیات و دامنه آن است، هرچند کودتاگران چند محل استراتژیک را به کنترل خود در آوردند، از جمله فرودگاه آتاتورک و شبکه سی ان ان ترک ولی در مقایسه با کودتاهای قبلی، نتوانست کلیت جامعه ترکیه را با خود درگیر کند و ارتش بتواند زمام کل امور را در دست بگیرد.
کارشناس مسائل ترکیه در این مورد افزود: در این کودتا همچون دفعات قبلی تمامی ژنرال‌های ارتش ورود نکردند و تنها بخشی از بدنه ارتش وارد عمل شد. به لحاظ سنتی در این گونه مواقع رئیس کل ارتش در تلویزیون حضور پیدا می‌کرده و دلایل، توجیهات و اهداف کودتا و برنامه‌های آینده را بیان می‌کرده است. بنابراین در این غائله نه در عمل و نه در مقیاس ما همانندی با کودتاهای قبلی را مشاهده نمی‌کنیم.
وی با تشبیه این کودتا به یک سکته مغزی ناقص گفت: این اتفاق را می‌توان چنین تعبیر کرد که خطر از بیخ گوش دولت ترکیه عبور کرده است.
اوضاع ترکیه پس از کودتا
این کارشناس امور ترکیه در باره اوضاع این کشور پس از کودتای نافرجام اخیر با بیان یک مقدمه تأکید کرد: در ابتدا باید تأکید کنم که در تحلیل عواملی که در این کودتا نقش داشتند نباید تک بعدی نگاه کرد. یعنی در این کودتا عوامل خارجی و داخلی تأثیرگذار بودند و نمی‌توان صرفا یک طرف را از جمله «فتح‌الله گولن» یا آمریکا و یا کشورهای منطقه را عامل اصلی معرفی کرد و اگر چنین کنیم دچار یک تقلیل‌گرایی تحلیلی شده‌ایم. باید همه را یکجا دید.
دکتر حاجی محمدی سپس گفت: با این کودتا عملا درون ارتش به دو قسمت تقسیم شده است؛ ارتشی که مخالف دولت و در دید مردم ترکیه مخالف روند دموکراسی است و در مقابل، ارتشی که طرفدار ساز و کار دموکراسی و همراه با دولت است. با این قطب‌بندی جدید در کنار قطب‌بندی‌های دیگر که پس از انتخابات سال 2015 رخ داد و جامعه ترکیه به طیف طرفداران دولت، کردها و ملی‌گراها تقسیم شد، ساختار جامعه ترکیه شکننده‌تر خواهد شد و ترکیه را بیشتر درگیر مسائل داخلی خواهد کرد تا مسائل خارجی.
وی افزود: در گذشته زمانی که در ترکیه کودتای نظامی رخ می‌داد، این کشور معمولا با یک بی ثباتی سیاسی یا مشکلات اقتصادی معنادار همراه بود و همچنین بخشی از مردم مخالف سیاست‌های دولت بودند؛ اما این‌بار کودتا زمانی رخ داد که محبوبیت نسبی حزب عدالت و توسعه و وضعیت اقتصادی تقریبا مطلوب وجود داشت و این زنگ خطر برای دموکراسی ترکیه را به صدا در می‌آورد.
این کارشناس و پژوهشگر مسائل ترکیه در این باره توضیح داد: ترکیه یک گفتمان شبه دموکراسی دارد و همچنین مدعی است که می‌تواند الگویی برای دیگر کشورهای اسلامی باشد، این کودتا نشان داد که دموکراسی ترکیه ضعف‌های شدیدی دارد و برخلاف ادعای رهبران آن، در ناپختگی و خامی به سر می‌برد و همچنان ارتش می‌تواند مداخله کند. هرچند به مثابه سابق نیست.
وی با تأکید بر اینکه این کودتا می‌تواند تآثیرا داخلی و خارجی بر ترکیه بگذارد، گفت: یکی از این تأثیرات بحث گردشگری ترکیه است، در حال حاضر در اوج رفت و آمدهای گردشگران به ترکیه هستیم و تصویری که مردم دیگر کشورها از ترکیه داشتند با این کودتا مخدوش می‌شود و چندین سال طول خواهد کشید تا ترکیه بتواند تصویر خود را باز یابد.
دکتر حاجی محمدی در بخش دیگری از سخنان خود، برخی تحلیل‌ها درباره اینکه اردوغان خود برنامه‌ریز این غائله بوده و دست به یک خودزنی زده تا از امتیازات آن را استفاده کند را رد و اما تأکید کرد: اردوغان می‌تواند از تبعات این کودتا به نفع خود بهره ببرد و با تیم رسانه‌ای خود یک بسیج عمومی ایجاد کند که در طولانی مدت به نفع عدالت و توسعه باشد.
این کارشناس مسائل ترکیه در انتها تأکید کرد: فارغ از اینکه چه کسی در پشت صحنه کودتا ایستاده است، باید گفت که این اتفاقات یک برنده اصلی داشت و آن هم مردم ترکیه و احزاب مخالف دولت بودند که به صحنه آمدند و در مقابل جریان ضد دموکراسی ایستادند و این نشان دهنده تغییرات جامعه ترکیه و رشد سیاسی مردم این کشور دارد و منافع شخصی و حزبی خود را فدای دموکراسی کردند و این نقطه عطفی در تاریخ ترکیه است و شاید بتوان گفت مردم ترکیه از این نقطه نظر بتوانند الگوی دموکراسی باشند و نه دولت ترکیه.
دامنه و گسترده کودتا
دکتر علی حاجی محمدی گفت: یک بحث، مقیاس این عملیات و دامنه آن است، هرچند کودتاگران چند محل استراتژیک را به کنترل خود در آوردند، از جمله فرودگاه آتاتورک و شبکه سی ان ان ترک ولی در مقایسه با کودتاهای قبلی، نتوانست کلیت جامعه ترکیه را با خود درگیر کند و ارتش بتواند زمام کل امور را در دست بگیرد.
کارشناس مسائل ترکیه در این مورد افزود: در این کودتا همچون دفعات قبلی تمامی ژنرال‌های ارتش ورود نکردند و تنها بخشی از بدنه ارتش وارد عمل شد. به لحاظ سنتی در این گونه مواقع رئیس کل ارتش در تلویزیون حضور پیدا می‌کرده و دلایل، توجیهات و اهداف کودتا و برنامه‌های آینده را بیان می‌کرده است. بنابراین در این غائله نه در عمل و نه در مقیاس ما همانندی با کودتاهای قبلی را مشاهده نمی‌کنیم.
وی با تشبیه این کودتا به یک سکته مغزی ناقص گفت: این اتفاق را می‌توان چنین تعبیر کرد که خطر از بیخ گوش دولت ترکیه عبور کرده است.
اوضاع ترکیه پس از کودتا
این کارشناس امور ترکیه در باره اوضاع این کشور پس از کودتای نافرجام اخیر با بیان یک مقدمه تأکید کرد: در ابتدا باید تأکید کنم که در تحلیل عواملی که در این کودتا نقش داشتند نباید تک بعدی نگاه کرد. یعنی در این کودتا عوامل خارجی و داخلی تأثیرگذار بودند و نمی‌توان صرفا یک طرف را از جمله «فتح‌الله گولن» یا آمریکا و یا کشورهای منطقه را عامل اصلی معرفی کرد و اگر چنین کنیم دچار یک تقلیل‌گرایی تحلیلی شده‌ایم. باید همه را یکجا دید.
دکتر حاجی محمدی سپس گفت: با این کودتا عملا درون ارتش به دو قسمت تقسیم شده است؛ ارتشی که مخالف دولت و در دید مردم ترکیه مخالف روند دموکراسی است و در مقابل، ارتشی که طرفدار ساز و کار دموکراسی و همراه با دولت است. با این قطب‌بندی جدید در کنار قطب‌بندی‌های دیگر که پس از انتخابات سال 2015 رخ داد و جامعه ترکیه به طیف طرفداران دولت، کردها و ملی‌گراها تقسیم شد، ساختار جامعه ترکیه شکننده‌تر خواهد شد و ترکیه را بیشتر درگیر مسائل داخلی خواهد کرد تا مسائل خارجی.
وی افزود: در گذشته زمانی که در ترکیه کودتای نظامی رخ می‌داد، این کشور معمولا با یک بی ثباتی سیاسی یا مشکلات اقتصادی معنادار همراه بود و همچنین بخشی از مردم مخالف سیاست‌های دولت بودند؛ اما این‌بار کودتا زمانی رخ داد که محبوبیت نسبی حزب عدالت و توسعه و وضعیت اقتصادی تقریبا مطلوب وجود داشت و این زنگ خطر برای دموکراسی ترکیه را به صدا در می‌آورد.
این کارشناس و پژوهشگر مسائل ترکیه در این باره توضیح داد: ترکیه یک گفتمان شبه دموکراسی دارد و همچنین مدعی است که می‌تواند الگویی برای دیگر کشورهای اسلامی باشد، این کودتا نشان داد که دموکراسی ترکیه ضعف‌های شدیدی دارد و برخلاف ادعای رهبران آن، در ناپختگی و خامی به سر می‌برد و همچنان ارتش می‌تواند مداخله کند. هرچند به مثابه سابق نیست.
وی با تأکید بر اینکه این کودتا می‌تواند تآثیرا داخلی و خارجی بر ترکیه بگذارد، گفت: یکی از این تأثیرات بحث گردشگری ترکیه است، در حال حاضر در اوج رفت و آمدهای گردشگران به ترکیه هستیم و تصویری که مردم دیگر کشورها از ترکیه داشتند با این کودتا مخدوش می‌شود و چندین سال طول خواهد کشید تا ترکیه بتواند تصویر خود را باز یابد.
دکتر حاجی محمدی در بخش دیگری از سخنان خود، برخی تحلیل‌ها درباره اینکه اردوغان خود برنامه‌ریز این غائله بوده و دست به یک خودزنی زده تا از امتیازات آن را استفاده کند را رد و اما تأکید کرد: اردوغان می‌تواند از تبعات این کودتا به نفع خود بهره ببرد و با تیم رسانه‌ای خود یک بسیج عمومی ایجاد کند که در طولانی مدت به نفع عدالت و توسعه باشد.
این کارشناس مسائل ترکیه در انتها تأکید کرد: فارغ از اینکه چه کسی در پشت صحنه کودتا ایستاده است، باید گفت که این اتفاقات یک برنده اصلی داشت و آن هم مردم ترکیه و احزاب مخالف دولت بودند که به صحنه آمدند و در مقابل جریان ضد دموکراسی ایستادند و این نشان دهنده تغییرات جامعه ترکیه و رشد سیاسی مردم این کشور دارد و منافع شخصی و حزبی خود را فدای دموکراسی کردند و این نقطه عطفی در تاریخ ترکیه است و شاید بتوان گفت مردم ترکیه از این نقطه نظر بتوانند الگوی دموکراسی باشند و نه دولت ترکیه.