سرویس جهان مشرق- همکاری استراتژیک-نظامی اخیر میان ایران و روسیه در پایگاه نوژه اگرچه خیلی زود پایان یافت، اما در کنار جنجال‌هایی که آفرید یک نکته را هم به خوبی نشان داد: تشکیل یک «ائتلاف شرقی ضدتروریسم» همان‌قدر که می‌تواند برای منطقه گره‌گشا باشد، آمریکایی‌ها را هم به وحشت می‌اندازد.
استفاده جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های روس از پایگاه هوایی همدان می‌تواند به عنوان گام اولیه خوبی برای تشکیل این ائتلاف تلقی شود، اما به شرط آن‌که پس از بسته شدن «موقتی» پرونده این عملیات، در موقعیتی دیگر به افتتاح پرونده‌ای قطورتر در این‌باره منجر شود؛ پرونده‌ای که مسلماً توان لازم برای ریشه‌کن کردن معضل تروریسم در منطقه را دارد.
هواپیماهای روسی در گذشته هم از فرودگاه‌های ایرانی پرواز کرده و کمک‌های بشردوستانه را به مناطقی از سوریه رسانده بودند، اما این پروازها به طور گسترده رسانه‌ای نمی‌شد. چه عاملی موجب شد تا این‌بار وضعیت متفاوت باشد و خبر همکاری اخیر میان ایران و روسیه اتفاقاً در رسانه‌ها بازتاب زیادی پیدا کند؟
موضوع استفاده جنگنده‌های روس از پایگاه هوایی ایران در همدان بسیار پیچیده است. [در نتیجه همین پیچیدگی هم] طی تنها چند روز، دو کشور بیانیه‌هایی در این‌باره صادر کردند که [در ظاهر] کاملاً با یکدیگر متناقض بودند. به نظر من، نقش منفی [و تقصیر] به عهده برخی از رسانه‌های جمعی روسیه بود که عجولانه خبر این همکاری استراتژیک نظامی بین مسکو و تهران را اعلام کردند.
در آن زمان، ایران علاقه‌ای به صدور چنین بیانیه‌های قوی [و مخابره چنین پیام‌های بارزی] به جهان نداشت. غرب به دنبال بهانه‌ای می‌گردد تا به تهران فشار بیاورد و به همین دلیل هم رفتار طرف روسی [نسنجیده و] برنامه‌ریزی‌نشده بود. با این وجود، من فکر می‌کنم این اختلافات حل خواهد شد و دو طرف در مورد هم‌کاری‌های نظامی بعدی در سوریه به توافق[های خوبی] خواهند رسید.
با توجه به سوءتفاهمی که در اعلام خبر این همکاری به وجود آمد، به نظر می‌رسد یک نوع «اتاق رسانه» باید برای ائتلاف ایران -روسیه به وجود بیاید. به نظر شما آیا تشکیل چنین دفتری برای رسیدن به درک بیش‌تر میان دو کشور و جلوگیری از تکرار سوءتفاهم ضرورت دارد؟
کاملاً همین‌طور است. اگر ایران و روسیه می‌خواهند برنامه‌های بلندمدت و هم‌کاری‌های مؤثری در آینده داشته باشند، هماهنگی در مورد «سیاست‌های اطلاعاتی» میان دو کشور ضروری است. مسکو و تهران باید یاد بگیرند «به یک زبان مشترک صحبت کنند» [و زبان یکدیگر را بیاموزند]. در غیر این صورت، در آینده هم باید منتظر سوءتفاهم‌هایی مانند آن چیزی باشیم که درباره عملیات جنگنده‌های روسیه از پایگاه هوایی همدان اتفاق افتاد.
به نظر شما تشکیل یک ائتلاف میان تهران و مسکو علیه داعش چه اندازه می‌تواند تأثیرگذار باشد؟
هیچ شکی نیست که چنین ائتلافی بسیار حائض اهمیت است. ایران و روسیه کشورهایی هستند که پیامدهای تروریسم و اسلام‌گرایی افراطی از جمله سلفیگری و وهابیت را از نزدیک لمس کرده‌اند. این دو کشور با مبارزه علیه داعش صرفاً شهروندان سوریه یا عراق را نجات نمی‌دهند، بلکه مردم خودشان را هم از خطر حفظ می‌کنند، چون اگر الآن مقابل داعش مقاومت جدی نشود، همین مردم فردا گرفتار تروریسم خواهند شد.
ما شاهد بودیم که چگونه مخالفانِ به اصطلاح میانه‌رو در سوریه که توسط آمریکا، عربستان سعودی و قطر تأمین مالی و تسلیح می‌شوند، پرچم سیاه داعش را برافراشتند [و به تروریست‌ها پیوستند] و مناطق بزرگی را در خاورمیانه اشغال نمودند. مطمئن باشید اگر این تروریست‌ها با مقاومت ایران و روسیه مواجه نمی‌شدند، بغداد و دمشق را تسخیر می‌کردند و در آن صورت پیامدهای تروریسم برای منطقه واقعاً وحشتناک بود.
آیا زمان آن نرسیده که یک ائتلاف شرقی ضدتروریسم در مقابل ناتو تشکیل شود و بر خلاف امثال ناتو و ائتلاف آمریکایی ضدداعش، «صادقانه و مؤثر» برای ریشه‌کن کردن معضل تروریسم و افراط‌گرایی در منطقه کار کند؟
به نظر من الآن بهترین زمان برای تشکیل چنین ائتلافی است، چون جنگ خودخوانده آمریکا علیه تروریسم، با اهداف دیگری دنبال می‌شود [و به دنبال نابودی تروریست‌ها نیست]. آن‌ها می‌خواهند [دولت‌های] منطقه و اسلام‌گراهای رادیکالی را کنترل کنند که الآن هم دارند از آن‌ها به عنوان ابزار فشار بر حکومت‌های مستقل از جمله ایران استفاده می‌کنند.
به نظر شما در صورتی که این ائتلاف بخواهد تشکیل شود، کدام کشورها باید عضو آن باشند؟
آن‌چه به منظور [تشکیل ائتلاف برای] مبارزه مؤثر با تروریست‌های داعشی ضرورت دارد انجام شود این است که کشورهایی دست به دست هم بدهند که حقیقتاً به دنبال ریشه‌کن کردن شرارت [تروریست‌ها] هستند نه کشورهایی که می‌خواهند از تروریست‌ها در بازی‌های سیاسی خود بهره ببرند. ائتلاف شرقی ضدتروریسم می‌تواند شامل ایران، روسیه، سوریه، عراق و لبنان باشد. هم‌چنین نباید فراموش کرد که همکاری نزدیک با چین در این زمینه نیز ضروری است، چون این کشور هم از افراط‌گرایی رنج می‌برد؛ افراط‌گرایی در منطقه خودمختار سین‌کیانگ اویغور.
فکر می‌کنید چنین ائتلافی می‌تواند بعد از پیروزی در سوریه، تروریست‌ها را در عراق هم هدف قرار دهد؟
[بله، اما] تنها در صورت موافقت مقامات عراقی؛ که البته من فکر می‌کنم مقامات عراقی به این مسئله تمایل و علاقه داشته باشند. تنها در صورتی که مقامات عراقی [به عملیات ائتلاف در خاکشان] چراغ سبز نشان دهند، ائتلاف شرقی می‌تواند در خاک این کشور به طور مؤثر با تروریست‌ها مبارزه کند. هم‌چنین باید توجه داشت که مقابله با افراط‌گرایی باید یک‌پارچه شود؛ نمی‌توان داعش را در سوریه شکست داد در حالی که [دست روی دست گذاشته‌ایم و تماشا می‌کنیم که چگونه] تروریست‌ها در عراق ریشه می‌دوانند. عکس این هم نباید اتفاق بیفتد.
شما درباره ضرورت مبارزه با تروریسم برای تأمین امنیت مردم صحبت کردید. آیا ائتلاف شرقی نهایتاً می‌تواند در خاورمیانه آن کاری را انجام دهد که قدرت‌های غربی برای تأمین منافع خودشان به قیمت ناامنی منطقه تا کنون از انجام آن امتناع کرده‌اند؟
بدون تردید آمریکا، عربستان و اسرائیل در برابر هرگونه اقدامی توسط نیروهای ائتلاف شرقی در عراق [و کشورهای دیگر] موضع خواهند گرفت. این‌ها در مقطع کنونی در حال اجرای پروژه جداگانه خودشان هستند؛ [استقلال منطقه] کردستان. ضرورت دارد که از تجزیه عراق و سوریه جلوگیری شود، چراکه این اتفاق نتیجه‌ای جز گسترش بی‌ثباتی در کل منطقه نخواهد داشت. و تقویت روابط میان ایران و روسیه است که [می‌تواند و] باید از وقوع این سناریو جلوگیری کند.