به گزارش مشرق، بیشتر شبیه یک شوک بود وقتی کتاب زیست‌شناسی کلاس دهم (اول دبیرستان سابق) رونمایی شد. بیشتر شبیه یک انقلاب بود، انقلاب علیه واژه‌های علمی، طغیان برضد میتوکندری، کروموزوم، آپاندیس، متابولیسم، دندریت و هماتوکریت.
دست‌اندرکاران فرهنگستان زبان و ادب فارسی که بانی این طغیان ضدبیگانه‌نویسی بودند بعد از شروع موج اعتراض‌های عمومی به همه منتقدان پاسخ دادند و دست روی یک جمله گذاشتند: «پاسداری از زبان فارسی و تلاش برای ایجاد زبان فارسی علمی.»
آنها گفتند اگر اعتراضی ایجاد شده به‌علت سنت‌شکنی است که اتفاق افتاده و پوست‌اندازی که رخ داده؛ شرایطی که عادت‌های دیرین را شکسته و قصد دارد عادتی نو ایجاد کند. آنها گفتند معترضان، چه دانش‌آموز و چه معلم با این واژه‌های نو خو خواهند گرفت و واژه‌های فارسی جدید مثل معادل‌های بیگانه‌اش ورد زبان‌ها خواهد شد، اگرهمه صبور باشند.
بعد از این اظهارنظر، آموزش و پرورش نیز هوادارانه پشت این واژه‌های جدید ایستاد و مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی اعلام کرد وزارتخانه معتقد است زبان فارسی به مثابه زبان علمی است؛ همان طور که افراد برجسته ازجمله دکتر حسابی و پرفسور گل گلاب نیز معادل فارسی واژگان علمی لاتین را طراحی کرده‌اند. با این توضیحات، اما محصلان و دبیران که چند روز دیگر درکلاس دهم حاضر می‌شوند و پا جای پای اول دبیرستانی‌های سابق می‌گذارند گوششان بدهکاراین حرف‌ها نیست. آنها لقب ثقیل و نامانوس را زیاد به واژه‌های معادل‌سازی می‌چسبانند و حرف‌های دیگری هم دارند که در گفت‌وگو با جام‌جم دل به دریا زده و به زبان آورده‌اند.
معلمان چه می‌گویند؟
نسرین شیری
دبیر زیست‌شناسی با 23 سال سابقه
من با معادل‌سازی واژه‌ها در کتاب زیست‌شناسی موافق نیستم، چون هم یکباره وارد کتاب درسی شده و هم حجم واژه‌های معادل‌سازی شده زیاد است به‌طوری که دبیران هم طول می‌کشد آنها را یاد بگیرند. برخی واژه‌های معادل‌سازی شده البته خوب هستند، ولی تعداد بیشتری از آنها نامانوس‌اند و برخی حتی جملات را خنده‌دار می‌کنند. برخی نیز مثل واژه یا کیزه به جای میتوکندری، مشکل دارند چون یاکیزه یعنی چیز رشته‌ای کوچک در حالی که میتوکندری یکی از اندامک‌های داخل سلولی است که نه خیلی کوچک است و نه رشته‌ای است. اگر دانشآموزان این معادل‌ها را یاد بگیرند به نظرم برای کنکور و شرکت در المپیادها دچار مشکل می‌شوند، ضمن این که بعد از قبولی در دانشگاه فقط واژه‌های لاتین را می‌خوانند و این معادل‌سازی‌ها در دوره دبیرستان بی‌فایده می‌ماند.
سامان افراسیابی
دبیر زیست‌شناسی با 6 سال سابقه
معادل‌سازی واژه‌های علمی بویژه کلماتی که در علم زیست‌شناسی و پزشکی کاربرد دارد مشکل‌ساز است، چون در همه کشورهای دنیا فارغ از این که با چه زبانی حرف می‌زنند زبان علم یکسان است. دانش‌آموزانی که با این واژه‌های فارسی شده سر و کار پیدا می‌کنند زمانی که در المپیاد یا کنکور شرکت می‌کنند یا وقتی وارد دانشگاه می‌شوند و لغات اصلی را می‌خوانند تناقض میان آنچه در مدرسه خوانده‌اند با آنچه حالا می‌خوانند برایشان مشکل‌ساز خواهد بود. مشکل دیگر این که بسیاری از دبیران زیست‌شناسی هنوز تلفظ درست این واژه‌ها را نمی‌دانند و از ریشه این کلمات بی‌خبرند. این موضوع قطعا به یادگیری دانشآموزان لطمه می‌زند.
مینو شریفی
دبیر زیست‌شناسی با 16 سال سابقه
برای ایجاد هر گونه تغییر در نظام آموزشی مثل ورود واژه‌های جدید، باید مشورت صورت می‌گرفت نه این که دبیران و دانشآموزان یکباره با یک تغییر اساسی مواجه شوند و حق اعتراض هم نداشته باشند. شاید این بی‌خبر گذاشتن کسانی که مصرف‌کننده نهایی کتاب‌های درسی هستند، مهم‌ترین مشکل باشد که اگر غیر از این بود شاید واژه‌های معادل‌سازی شده با اقبال بیشتری مواجه می‌شد.
مشکل دیگر این است ما هنوز نمی‌دانیم واژه‌های معادل‌سازی شده از چه ریشه‌هایی هستند، مثلا واژه بنلاد که به عنوان معادل واژه لاتین کامبیوم در نظر گرفته شده از چه ریشه‌ای است و «لاد» در آن چه معنایی دارد. شاید اگر دبیران توجیه شوند، هم خود راحت‌تر با واژه‌های معادل‌سازی شده کنار بیایند و هم مفاهیم را بهتر به دانشآموزان منتقل کنند.
غرولندهای دانشآموزان کلاس دهمی
از بس صدای تحول در کتاب زیست‌شناسی پایه دهم بلند بود، دانشآموزان که عادت دارند پیش از آمدن سال تحصیلی غصه آینده را نخورند، حساس شده‌اند و درباره کتابی که قرار است از مهر روی میزشان قرار بگیرد اظهارنظر می‌کنند. جملاتی که در پی می‌آید حرف‌های چند کلاس دهمی است که رشته تجربی را انتخاب کرده‌اند.
نازنین: اگر ما کلمه‌های علمی را با معادل‌های فارسی‌اش یاد بگیریم آن وقت تکلیف کنکورمان چه می‌شود؟
رضا: مگر نمی‌گویند باید همرنگ جماعت باشیم، پس چرا با این کلمات فارسی خودمان را از دنیای علم جدا کرده‌ایم؟
امین: چرا کسی فکر نکرده ما چطور باید این کلمه را یاد بگیریم؟
مینا: اگر قرار است لغات زیست‌شناسی تغییر کند باید واژه‌های ریاضی هم عوض شود مثل متساوی‌الاضلاع، متساوی‌الساقین، مربع و عمود منصف.
این جمله‌ها را بخوانید
اینجا قضاوت فقط با شماست. این جمله‌ها را که ما از لابه‌لای کتاب زیست‌شناسی کلاس دهم بیرون کشیده‌ایم مقابل‌تان است، آنها را بخوانید و سعی کنید یاد بگیرید.
امروزه با استفاده از دِنا (DNA)ی افراد هویت انسان‌ها را به آسانی شناسایی می‌کنند.
اندامک‌ها اجزای عملکردی یاخته‌اند، مانند یاکیزه (میتوکندری) و هسته که جایگاه دناست.
امروزه معلوم شده است ارتباط‌های تنگاتنگی میان جانداران و ریزاندامگان (میکروارگانیسم) همزیست با آنها وجود دارد.
انبوهی از یافته‌ها درباره تاثیر اجتماعات میکروبی که میکروبیوم نامیده می‌شوند بر سلامت انسان وجود دارد.
پیشرفت‌های سریع علم زیست شناسی به علت همکاری زیست‌شناسان با پژوهشگران دیگر رشته‌های علوم تجربی بویژه مهندسی ژن‌شناسی (ژنتیک) و دست‌ورزی در ژن‌های جانداران باعث ایجاد نگرانی‌هایی در جامعه شده است.
ترکیب مواد در مایع بین یاخته‌ای شبیه خوناب (پلاسما) است.
در دو سوی غشای یاخته، درون میان یاخته (سیتوپلاسم) و مایع بین یاخته‌ای، محلول آبی شامل مولکول‌ها و یون‌های مختلفی وجود دارد.
به انتشار آب از درون غشا با تراوایی نسبی وگذرندگی (اسمز) می‌گویند.
بعضی یاخته‌ها می‌توانند ذره‌های بزرگ مانند مولکول‌های پروتئینی را با فرآیندی به نام درون بری (آندوسیتوز) جذب کنند. برون رانی (اگزوسیتوز) فرآیند خروج ذره‌های بزرگ از یاخته است.
بخش‌های مختلف لوله گوارشی را ماهیچه‌های حلقوی به نام بنداره (اسفنکتر) از هم جدا می‌کنند.
آنزیم‌های گوارشی با واکنش آب کافت (هیدرولیز) کربوهیدرات‌های درشت‌تر را به مونوساکارید تبدیل می‌کنند.
درون بینی (آندوسکوپی) روشی است که با آن می‌توان درون بخش‌های مختلف بدن را مشاهده کرد.
حرف 2 ستاره کنکور تجربی
سهیل محمودی
نفر سوم کنکور تجربی 95
به نظر من دانش‌آموزانی که در گذشته با این واژه‌های علمی آشنا شده‌اند و کسانی که در آینده نزدیک با این واژه‌ها سر و کار پیدا می‌کنند به مشکل برمی خورند. من معتقدم تغییر دادن اصطلاحات علمی کار درستی نیست. من اگر دانش‌آموز کلاس دهم بودم حتما با این واژه‌های جدید اذیت می‌شدم، اما حتما با آنها کنار می‌آمدم.
محمدامین روانبخش
نفر دوم کنکور تجربی 95
معادل‌سازی واژه‌های علمی کتاب زیست‌شناسی با هدف پاسداشت زبان فارسی انجام شده که به نظرم دانشآموزان پایه دهم که از گذشته با واژه‌های علمی آشنا نبوده‌اند بهتر آنها را یاد می‌گیرند تا کسانی که واژه‌های اصلی را خوانده‌اند و حالا باید معادل آن را حفظ کنند. به نظر من واژه‌هایی که مرجع هستند و در همه جای دنیا به کار می‌روند نباید معادل‌سازی شوند. من اگر دانش‌آموز کلاس دهم بودم با این واژه‌های جدید ارتباط برقرار نمی‌کردم، اما مجبور بودم یاد بگیرم.
دست‌اندرکاران فرهنگستان زبان و ادب فارسی که بانی این طغیان ضدبیگانه‌نویسی بودند بعد از شروع موج اعتراض‌های عمومی به همه منتقدان پاسخ دادند و دست روی یک جمله گذاشتند: «پاسداری از زبان فارسی و تلاش برای ایجاد زبان فارسی علمی.»
آنها گفتند اگر اعتراضی ایجاد شده به‌علت سنت‌شکنی است که اتفاق افتاده و پوست‌اندازی که رخ داده؛ شرایطی که عادت‌های دیرین را شکسته و قصد دارد عادتی نو ایجاد کند. آنها گفتند معترضان، چه دانش‌آموز و چه معلم با این واژه‌های نو خو خواهند گرفت و واژه‌های فارسی جدید مثل معادل‌های بیگانه‌اش ورد زبان‌ها خواهد شد، اگرهمه صبور باشند.
بعد از این اظهارنظر، آموزش و پرورش نیز هوادارانه پشت این واژه‌های جدید ایستاد و مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی اعلام کرد وزارتخانه معتقد است زبان فارسی به مثابه زبان علمی است؛ همان طور که افراد برجسته ازجمله دکتر حسابی و پرفسور گل گلاب نیز معادل فارسی واژگان علمی لاتین را طراحی کرده‌اند. با این توضیحات، اما محصلان و دبیران که چند روز دیگر درکلاس دهم حاضر می‌شوند و پا جای پای اول دبیرستانی‌های سابق می‌گذارند گوششان بدهکاراین حرف‌ها نیست. آنها لقب ثقیل و نامانوس را زیاد به واژه‌های معادل‌سازی می‌چسبانند و حرف‌های دیگری هم دارند که در گفت‌وگو با جام‌جم دل به دریا زده و به زبان آورده‌اند.
معلمان چه می‌گویند؟
نسرین شیری
دبیر زیست‌شناسی با 23 سال سابقه
من با معادل‌سازی واژه‌ها در کتاب زیست‌شناسی موافق نیستم، چون هم یکباره وارد کتاب درسی شده و هم حجم واژه‌های معادل‌سازی شده زیاد است به‌طوری که دبیران هم طول می‌کشد آنها را یاد بگیرند. برخی واژه‌های معادل‌سازی شده البته خوب هستند، ولی تعداد بیشتری از آنها نامانوس‌اند و برخی حتی جملات را خنده‌دار می‌کنند. برخی نیز مثل واژه یا کیزه به جای میتوکندری، مشکل دارند چون یاکیزه یعنی چیز رشته‌ای کوچک در حالی که میتوکندری یکی از اندامک‌های داخل سلولی است که نه خیلی کوچک است و نه رشته‌ای است. اگر دانشآموزان این معادل‌ها را یاد بگیرند به نظرم برای کنکور و شرکت در المپیادها دچار مشکل می‌شوند، ضمن این که بعد از قبولی در دانشگاه فقط واژه‌های لاتین را می‌خوانند و این معادل‌سازی‌ها در دوره دبیرستان بی‌فایده می‌ماند.
سامان افراسیابی
دبیر زیست‌شناسی با 6 سال سابقه
معادل‌سازی واژه‌های علمی بویژه کلماتی که در علم زیست‌شناسی و پزشکی کاربرد دارد مشکل‌ساز است، چون در همه کشورهای دنیا فارغ از این که با چه زبانی حرف می‌زنند زبان علم یکسان است. دانش‌آموزانی که با این واژه‌های فارسی شده سر و کار پیدا می‌کنند زمانی که در المپیاد یا کنکور شرکت می‌کنند یا وقتی وارد دانشگاه می‌شوند و لغات اصلی را می‌خوانند تناقض میان آنچه در مدرسه خوانده‌اند با آنچه حالا می‌خوانند برایشان مشکل‌ساز خواهد بود. مشکل دیگر این که بسیاری از دبیران زیست‌شناسی هنوز تلفظ درست این واژه‌ها را نمی‌دانند و از ریشه این کلمات بی‌خبرند. این موضوع قطعا به یادگیری دانشآموزان لطمه می‌زند.
مینو شریفی
دبیر زیست‌شناسی با 16 سال سابقه
برای ایجاد هر گونه تغییر در نظام آموزشی مثل ورود واژه‌های جدید، باید مشورت صورت می‌گرفت نه این که دبیران و دانشآموزان یکباره با یک تغییر اساسی مواجه شوند و حق اعتراض هم نداشته باشند. شاید این بی‌خبر گذاشتن کسانی که مصرف‌کننده نهایی کتاب‌های درسی هستند، مهم‌ترین مشکل باشد که اگر غیر از این بود شاید واژه‌های معادل‌سازی شده با اقبال بیشتری مواجه می‌شد.
مشکل دیگر این است ما هنوز نمی‌دانیم واژه‌های معادل‌سازی شده از چه ریشه‌هایی هستند، مثلا واژه بنلاد که به عنوان معادل واژه لاتین کامبیوم در نظر گرفته شده از چه ریشه‌ای است و «لاد» در آن چه معنایی دارد. شاید اگر دبیران توجیه شوند، هم خود راحت‌تر با واژه‌های معادل‌سازی شده کنار بیایند و هم مفاهیم را بهتر به دانشآموزان منتقل کنند.
غرولندهای دانشآموزان کلاس دهمی
از بس صدای تحول در کتاب زیست‌شناسی پایه دهم بلند بود، دانشآموزان که عادت دارند پیش از آمدن سال تحصیلی غصه آینده را نخورند، حساس شده‌اند و درباره کتابی که قرار است از مهر روی میزشان قرار بگیرد اظهارنظر می‌کنند. جملاتی که در پی می‌آید حرف‌های چند کلاس دهمی است که رشته تجربی را انتخاب کرده‌اند.
نازنین: اگر ما کلمه‌های علمی را با معادل‌های فارسی‌اش یاد بگیریم آن وقت تکلیف کنکورمان چه می‌شود؟
رضا: مگر نمی‌گویند باید همرنگ جماعت باشیم، پس چرا با این کلمات فارسی خودمان را از دنیای علم جدا کرده‌ایم؟
امین: چرا کسی فکر نکرده ما چطور باید این کلمه را یاد بگیریم؟
مینا: اگر قرار است لغات زیست‌شناسی تغییر کند باید واژه‌های ریاضی هم عوض شود مثل متساوی‌الاضلاع، متساوی‌الساقین، مربع و عمود منصف.
این جمله‌ها را بخوانید
اینجا قضاوت فقط با شماست. این جمله‌ها را که ما از لابه‌لای کتاب زیست‌شناسی کلاس دهم بیرون کشیده‌ایم مقابل‌تان است، آنها را بخوانید و سعی کنید یاد بگیرید.
امروزه با استفاده از دِنا (DNA)ی افراد هویت انسان‌ها را به آسانی شناسایی می‌کنند.
اندامک‌ها اجزای عملکردی یاخته‌اند، مانند یاکیزه (میتوکندری) و هسته که جایگاه دناست.
امروزه معلوم شده است ارتباط‌های تنگاتنگی میان جانداران و ریزاندامگان (میکروارگانیسم) همزیست با آنها وجود دارد.
انبوهی از یافته‌ها درباره تاثیر اجتماعات میکروبی که میکروبیوم نامیده می‌شوند بر سلامت انسان وجود دارد.
پیشرفت‌های سریع علم زیست شناسی به علت همکاری زیست‌شناسان با پژوهشگران دیگر رشته‌های علوم تجربی بویژه مهندسی ژن‌شناسی (ژنتیک) و دست‌ورزی در ژن‌های جانداران باعث ایجاد نگرانی‌هایی در جامعه شده است.
ترکیب مواد در مایع بین یاخته‌ای شبیه خوناب (پلاسما) است.
در دو سوی غشای یاخته، درون میان یاخته (سیتوپلاسم) و مایع بین یاخته‌ای، محلول آبی شامل مولکول‌ها و یون‌های مختلفی وجود دارد.
به انتشار آب از درون غشا با تراوایی نسبی وگذرندگی (اسمز) می‌گویند.
بعضی یاخته‌ها می‌توانند ذره‌های بزرگ مانند مولکول‌های پروتئینی را با فرآیندی به نام درون بری (آندوسیتوز) جذب کنند. برون رانی (اگزوسیتوز) فرآیند خروج ذره‌های بزرگ از یاخته است.
بخش‌های مختلف لوله گوارشی را ماهیچه‌های حلقوی به نام بنداره (اسفنکتر) از هم جدا می‌کنند.
آنزیم‌های گوارشی با واکنش آب کافت (هیدرولیز) کربوهیدرات‌های درشت‌تر را به مونوساکارید تبدیل می‌کنند.
درون بینی (آندوسکوپی) روشی است که با آن می‌توان درون بخش‌های مختلف بدن را مشاهده کرد.
حرف 2 ستاره کنکور تجربی
سهیل محمودی
نفر سوم کنکور تجربی 95
به نظر من دانش‌آموزانی که در گذشته با این واژه‌های علمی آشنا شده‌اند و کسانی که در آینده نزدیک با این واژه‌ها سر و کار پیدا می‌کنند به مشکل برمی خورند. من معتقدم تغییر دادن اصطلاحات علمی کار درستی نیست. من اگر دانش‌آموز کلاس دهم بودم حتما با این واژه‌های جدید اذیت می‌شدم، اما حتما با آنها کنار می‌آمدم.
محمدامین روانبخش
نفر دوم کنکور تجربی 95
معادل‌سازی واژه‌های علمی کتاب زیست‌شناسی با هدف پاسداشت زبان فارسی انجام شده که به نظرم دانشآموزان پایه دهم که از گذشته با واژه‌های علمی آشنا نبوده‌اند بهتر آنها را یاد می‌گیرند تا کسانی که واژه‌های اصلی را خوانده‌اند و حالا باید معادل آن را حفظ کنند. به نظر من واژه‌هایی که مرجع هستند و در همه جای دنیا به کار می‌روند نباید معادل‌سازی شوند. من اگر دانش‌آموز کلاس دهم بودم با این واژه‌های جدید ارتباط برقرار نمی‌کردم، اما مجبور بودم یاد بگیرم.