چرا روحانی مردد است؟

دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در سال‌های 72، 80 و 88 نشان می‌دهد که رؤسای جمهور مستقر در انتخابات شرکت کرده و در هر سه مورد نیز موفق بوده‌اند، اما انتخابات سال 96 نکته متمایزی نسبت به سه انتخابات گذشته دارد و آن هم فاصله بسیار کمی است که روحانی در انتخابات 92 داشت و باعث پیروزی وی شد؛ یعنی 7 دهم درصد بیشتر از نصف شرکت‌کنندگان. این پیروزی شکننده و عدم توفیق دولت در گشایش‌های اقتصادی طی سال 92 تاکنون باعث تردید روحانی نسبت به شرکت در انتخابات شده است.

تاجیک درباره یک دوره‌ای یا دو دوره‌ای شدن روحانی می‌گوید: اگر دولت آقای روحانی تمایل دارد دولت چهارساله‌اش به هشت سال ارتقا پیدا کند باید در طول یک سال آینده نمایش کارآمدی و توانمندی از خود بروز بدهد. برای من بسیار عجیب است که برخی افراد چگونه به خود اجازه می‌دهند به صورت علنی عنوان کنند که جریان اصلاحات در انتخابات آینده قرار است از چه کسی حمایت کند.[1]

این نظرات تاجیک نشان می‌دهد که اعتماد زیادی بین اصلاح‌طلبان و اعتدالیون به روحانی وجود ندارد و این احتمال وجود دارد که برخی از طیف‌های اصلاح‌طلب گزینه دیگری را برای ریاست‌جمهوری 1396 معرفی کنند.

هر چند اعضای جبهه اصلاحات به‌صورت علنی از دولت یازدهم حمایت می‌کنند، اما به نظر می‌رسد به‌صورت جدی به گزینه جایگزین فکر می‌کنند و برخی شخصیت‌های ارشد حزب کارگزاران از «اسحاق جهانگیری» به‌عنوان کاندیدای موردنظر خود در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده نام می‌برند؛ برخی از اعضای این حزب از معاون اول روحانی خواسته‌اند که خود را برای دور بعد انتخابات آماده کند و شنیده‌شده که یکی از شخصیت‌های بلندپایه کارگزاران و از نزدیکان هاشمی رفسنجانی در دیداری با یک شخصیت ارشد دولتی به وی گفته که روحانی ظرفیت رأی آوری ندارد و باید روی گزینه جدید کار کنیم. گفته شده که اصلاح‌طلبان از جهانگیری خواسته‌اند که در سخنرانی‌های خود به‌طور مرتب از فساد در دولت گذشته انتقاد کند و خود را به‌عنوان چهره‌ای ضد فساد معرفی کند.[2]

ظریف؛ کاندیدای برخی از مدرسین حوزه

محسن غرویان، روحانی حامی دولت روحانی، از جمله افرادی بود که از ظریف درخواست کرد تا در انتخابات ریاست‌جمهوری 96 ثبت‌نام کند. غرویان بدون اشاره به شخص خاصی، این نظر را به برخی از دیگر شخصیت‌ها نیز نسبت داده و گفته است: «برخی از روحانیون قم اعم از مدرسین و علما با محمدجواد ظریف برای کاندیداتوری در دور دوازدهم ریاست‌جمهوری رایزنی کرده‌اند.»[3]

به نظر می‌رسد برجام و مذاکرات با 1+5 به گونه‌ای پیش رفته است که دیپلمات کابینه تدبیر، نیم‌نگاهی هرچند ناچیز به صندلی رئیس داشته باشد.

هاشمی؛ شاگرد اول کابینه یازدهم در مقابل روحانی

وزیر بهداشت دولت یازدهم نیز به سبب اقداماتش در حوزه سلامت که بارها مورد تمجید قرار گرفته است، وارد تحلیل‌ها درباره انتخابات ریاست‌جمهوری هم شده است. برخی اقدامات وزیر دولت روحانی چون رفتن بین مردم و عمل رایگان چشم نیازمندان و ... را مقدمه حضورش در انتخابات ریاست‌جمهوری می‌دانند.

قاعدتاً هاشمی با توجه به طرح تحول نظام سلامت، جایگاه ویژه‌ای نزد افکار عمومی دارد.

علی شمخانی؛ نظامی‌ای که به کسوت سیاست درآمد

او وزیر دفاع دولت اصلاحات بود که به دلیل نقش قابل ملاحظه‌ای که در طراحی و اجرای سیاست تنش‌زدایی و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس ایفا کرد بالاترین نشان دولتی (مدال عبدالعزیز) را از پادشاه عربستان سعودی دریافت کرد.

شمخانی که از سوی روحانی به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شد به‌عنوان یکی از گزینه‌های ریاست‌جمهوری اصلاح‌طلبان نام برده می‌شود. البته او پیش‌ازاین نیز نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری بوده است. انتخاباتی که پس از یک دوره ریاست‌جمهوری رئیس دولت اصلاحات برای تعیین رئیس‌جمهور بعدی در 18 خرداد 1380 با حضور 10 نامزد نهایی برگزار شد. شمخانی در آن انتخابات نفر سوم شد.

مسعود پزشکیان و اظهارات جنجالی‌اش

انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس ثابت کرد که او هم پایگاه رأیی در بین مجلس‌ها دارد و هم به دلیل کارنامه فعالیت‌های سیاسی‌اش توانسته نظر گروه‌های مختلف را نیز جذب کند. او همچنین سابقه نمایندگی در دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی و وزیر پیشین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت هشتم را در کارنامه خود دارد. پزشکیان در نشست علنی مجلس در تاریخ 11 دی 1394 گفته بود از اینکه خدا او را ترک آفریده، شاکر است و هیچ‌کس حق ندارد «زبان و فرهنگ ترک‌ها» را مسخره کند.

پزشکیان که به زبان کردی هم مسلط است، گفته به مهابادی بودن خود نیز افتخار می‌کند لذا می‌تواند رأی قومیت‌ها را هم داشته باشد. در کنار هم قرار گرفتن این پازل‌ها او را به یک کاندیدای بالقوه برای حضور در رقابت‌های انتخاباتی تبدیل می‌کند.

علی مطهری و آرزو برای ریاست جمهوری

گمانه‌زنی‌ها درباره کاندیداتوری او از زمان برگزاری نمایشگاه مطبوعات 94 شروع شد. زمانی که یک رسانه اصلاح‌طلب از او پرسید: «اصلاح‌طلبان می‌توانند برای انتخابات آینده ریاست‌جمهوری روی یک کاندیدای فراجناحی توافق کنند؛ بنابراین اگر اصلاح‌طلبان به صورت واحد، از شما برای کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری آینده دعوت کنند، خواهید پذیرفت؟» مطهری نیز در جواب گفت که «هر وقت دعوت کردند، آن موقع روی آن فکر می‌کنم.»

مطهری در انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس نیز توانست با رأی نمایندگان عنوان نایب‌رئیسی دوم را کسب کند.

محمدباقر نوبخت؛ سخنگوی خوش پوش دولتی‌ها

این روزها حزبش در جریان اصلاحات به خوبی نقش‌آفرینی می‌کند و در این راه توانسته به اهداف و منافعش نیز دست یابد. اعتدال و توسعه در سایه محرومیت احزاب ساختارشکن اصلاحات توانسته جایگاهی برای خود کسب و با روی کار آمدن دولت یازدهم نیز به یک بازیگر اصلی در این جریان تبدیل شود؛ تاجایی که امیدی‌ها از تأثیرگذاری این حزب در موفق نبودن عارف در انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس سخن گفته‌اند. پیش‌بینی می‌شود نوبخت کاندیدای این حزب در انتخابات ریاست‌جمهوری باشد.

محمد نهاوندیان؛ رئیس دفتری که به فکر ریاست‌جمهوری است

او که تحصیلات حوزوی دارد رابط میان دولت یازدهم با مراجع و علماست و بارها برای ارائه گزارش اقدامات دولت به قم رفته است. نام نهاوندیان در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری 92 نیز مطرح و گفته می‌شد از گزینه‌های مورد حمایت حزب موتلفه است. البته او وارد رقابت‌ها نشد. نهاوندیان رئیس دفتر روحانی است که در این مدت مجوز اقامتش در آمریکا برای او دردسرساز شد و هر چند وقت یک‌بار شایعاتی مبنی بر برکناری وی از این سمت در فضای مجازی می‌چرخید. شاید نهاوندیان هم کاندیدایی دیگر باشد.[6]

سکوت معنادار عارف مقدمه کاندیداتوری انتخابات

محمد رضا عارف که از انتخابات سال 92 به خاطر مجبور شدن به انصراف از انتخابات، دلخوری‌های جدی دارد، در انتخابات ریاست مجلس دهم مسئله‌دارتر شد، چرا که بنا بر گفته برخی اصلاح‌طلبان، چند وزیر روحانی از ریاست لاریجانی حمایت کردند و سرلیست «امید» را جا گذاشتند. عارف پس‌ازآن از حضور در مهمانی افطار رئیس‌جمهور امتناع کرد و اخیراً هم در جمع انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها به انتقاد علنی از دولت روحانی پرداخت که نوعی اعمال فشار به نیابت از اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود. عارف اخیراً هم گفته بود اصلاح‌طلبان باید در انتخابات 96 نامزد خود را داشته باشند.[7]

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که روزنامه آرمان، وابسته به خاندان هاشمی، در ویژه‌نامه هفتگی خود از آلترناتیوهای احتمالی روحانی پرده برداشت و آن‌ها را معرفی کرد. بر پایه این گزارش این روزنامه سه نفر را به‌عنوان جایگزین‌های روحانی معرفی کرده و آن‌ها را رابط اصلاح‌طلبان با دولت معرفی کرد. این روزنامه از محمدرضا عارف، محمد علی نجفی و اسحاق جهانگیری به‌عنوان جایگزین‌های احتمالی روحانی برای انتخابات 96 نام برد.

این روزنامه اصلاح‌طلب محتمل‌تریــن آلترناتیــو اصلاح‌طلبان بــرای روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری اردیبهشت ماه را عارف دانست و نوشت: «مواضع دو پهلوی این روزهای عارف در قبال دولت و همچنین سکوت معنادار وی در مجلس به این شائبه دامن زده است.»

محمدعلی نجفی؛ مقبول در بدنه اجتماعی اصلاحات

این روزنامه فرد دیگری که احتمال جایگزینی برای روحانی را دارد «نجفی» دانست و نوشت: «گزینه دیگری که از پتانسیل بالایی برای آلترناتیوسازی برای روحانی برخوردار اســت محمدعلی نجفی سیاستمدار کارکشته‌ای است که در شرایط کنونی در حالت استبداد سیاسی قرار گرفته و در عرصه سیاسی ایران هم حضور دارد و هم ندارد. بدون شک محمدعلی نجفی از پتانسیل بسیاری بالای رأی آوری در بین اصلاح‌طلبان برخوردار است و مورد اقبال بدنه اجتماعــی جریان اصلاحات نیز قرار خواهد گرفت.»[8]

اصلاح‌طلبان در ماه‌های اخیر از تاکتیک‌های جدید عبور در برابر روحانی می‌گویند و می‌نویسند. در اردوگاه اصلاح‌طلبان موضوعاتی مانند ندادن «چک سفید امضا» به روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری 96 یا «ائتلاف مشروط» و «خواستن سهم» فراتر از خرداد 92 در قدرت و اعضای کابینه مطرح است و به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان برای ورود گزینه‌های جدید به انتخابات ریاست‌جمهوری زمینه‌سازی را شروع کرده‌اند.