به گزارش مشرق، از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون روسای جمهور و نمایندگانی از کشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت و سخنرانی کرده‌اند.

با وجود اینکه در نگاهی کلی به نظر می‌رسد که هر کدام از روسای جمهوری کشورمان حداقل یک‌ بار در جلسات مجمع عمومی سازمان ملل در شهریور و یا مهرماه هر سال شرکت کرده‌اند، شرایط اول انقلاب اسلامی و سال‌های بعد از جنگ، باعث شد که در برخی از سال‌ها ایران حضور کمرنگ‌تری در این مجمع سالیانه داشته باشد.

اولین شخصی که به‌ عنوان نماینده ایران در سازمان ملل سخنرانی کرد، شهید رجایی بود که حرکت معروف نخست‌وزیر انقلاب اسلامی در نشان دادن جای جراحات شکنجه‌های دوران طاغوت به رهبران دنیا یکی از به‌ یاد ماندنی‌ترین صحنه‌های حضور نماینده ایران در مجمع عمومی سازمان ملل بود.

اگر بخواهیم رکوردها در این عرصه را بسنجیم، باید به دوران ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی‌رفسنجانی اشاره‌کنیم که کمترین میزان حضور در مجامع عمومی سازمان ملل را در این دوران شاهد بوده‌ایم.

هیچ متن انگلیسی یا فارسی یا به هر زبان دیگری با عنوان متن سخنرانی هاشمی در مجمع عمومی سازمان ملل وجود ندارد، با این حال برخی رسانه‌ها نقل‌قول و خاطره‌ای از زبان هاشمی درج و نتیجه‌گیری می‌کنند که او یکبار در سال 70 به سازمان ملل و نیویورک سفر کرده است.  این قول، خاطره‌ای است که هاشمی در 29 آذر سال 70 بیان کرده است: "من که سخنران بودم احساس کردم جو کنفرانس قبضه شده و همه چشمهای خود را بر روی متن سخنرانی دوخته اند. وقتی سخنرانی تمام شد دست زدن حاضرین شروع شد و دیگر پایان دست زدن مشکل به نظر می رسید. همه سلاطین ، روسای جمهور و دیگر شخصیتها از تشویق دست بر نمی داشتند. وقتی من سرجای خود نشسته بودم صف‌های بسیاری بسته شده بود و این امر در جمع شاهان ، روسای جمهور و وزرای خارجه مرسوم نیست و کمتر اتفاق می افتد …"(ماهنامه بیان – مدیر مسئول: علی اکبر محتشمی پور – دی ماه 1370)

در این خاطره‌گویی آیت‌الله هاشمی، مشخص نشده است که منظور از "اجلاس" کدام جلسه است؛ با این وجود، برخی رسانه‌ها آن را به اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل تفسیر کرده‌اند. 

اما مراجعه به سایت سازمان ملل نشان می‌دهد که این برداشت از خاطره هاشمی استنتاج درستی نیست. سایت سازمان ملل در گزارشی که به حضور مسئولان ایرانی در مجمع عمومی این سازمان اختصاص دارد، بعد از اشاره به حضور آیت‌الله خامنه‌ای در سازمان ملل و سخنرانی ایشان آورده است که: 

For the next decade, no Iranian president traveled to New York to deliver a U.N. address. Foreign Minister Ali Akbar Velayati spoke for Akbar Hashemi Rafsanjani, president from 1989 to 1997. Velayati served as foreign minister from 1981 to 1997 and still holds considerable influence as chief foreign policy advisor to Supreme Leader Khamenei. In his addresses, Velayati repeatedly criticized the international order and accused the U.N. Security Council of maintaining double standards. In 1992, he condemned minimal international reactions to Iraq’s invasion of Kuwait, "decades-old aggression” by Israel against Palestinians, and Serbia’s move against the Republic of Bosnia and Herzegovina. In 1996, Velayati accused the U.S. Congress of allocating money for terrorist activities against the Islamic Republic.

این گزارش اشاره می‌کند که بعد از آیت‌الله خامنه‌ای، به مدت یک دهه هیچ رئیس‌جمهوری از ایران به سازمان ملل سفر نکرده است. مطلب مذکور می‌افزاید که در طول این مدت علی اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی از طرف ایران در مجامع سازمان ملل شرکت می‌کرده است. در ادامه نیز به برخی محورهای سخنرانی‌های ولایتی در سازمان ملل اشاره شده است.

  علی‌اکبر ولایتی به‌ عنوان وزیر امورخارجه ایران بیشترین تعداد حضور در سازمان ملل را به نام خود رقم‌ زده و در 16 سال مسئولیتش در صدر وزارت خارجه‌، بارها به نیویورک سفر کرده و در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرده است.

در زمینه دلایل حضور نداشتن هاشمی‌رفسنجانی در جلسات مجمع عمومی سازمان ملل فرضیه‌ها و نظریه‌پردازی‌های مختلفی بیان‌ شده است.

برخی تلاش قدرت‌های غربی برای تحت تعقیب قرار دادن رئیس‌جمهور ایران در دوران جنگ و پس‌ از آن در دوران سازندگی را یکی از دلایل حضور نداشتن هاشمی‌رفسنجانی در این جلسات می‌دانند و برخی دیگر نیز بیان کرده‌اند که دلیل این کم‌ اهمیت دادن مجمع عمومی سازمان ملل این بوده که اعتراض ایران به سازمان ملل درباره جنگ با صدام و بی‌طرف نبودن این سازمان در جنگ تحمیلی 8 ساله آشکار شود.

برخی دیگر نیز بیان کرده‌اند که جو سنگین شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل علیه کشورمان که به‌ تازگی انقلاب را از سر گذرانده و به‌ صورت مستقیم و غیرمستقیم با بسیاری از کشورها در جنگ 8 ساله درگیر جنگ بود، یکی دیگر از دلایل حضور نداشتن رئیس‌جمهور ایران در این نشست‌ها بوده است.

برخی از تحلیل‌های دیگر بر این استوار است که دوران سازندگی، دوران پرمشغله‌ای برای رئیس‌جمهور بوده و وی فرصت حضور در مجمع عمومی سازمان ملل را در روزهای انتهایی شهریور هر سال نداشته است!

رئیس دولت دوم خرداد دیگر رئیس‌جمهور ایران بود که تنها دو بار در سازمان ملل حضور یافت و در مجمع عمومی سازمان ملل علیه نظریه ساموئل هانتینگتون استراتژیست آمریکایی مبنی بر برخورد تمدن‌ها موضوع گرفت و بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها را مطرح کرد.

اما رکورد حضور روسای جمهور ایران در سازمان ملل را به نام محمود احمدی‌نژاد زده‌اند که به‌ عنوان رئیس‌جمهور ایران در تمام 8 سال دوران ریاست‌جمهوری‌اش به سازمان ملل رفت و در مجمع عمومی آن سخنرانی کرد.

سخنرانی احمدی‌نژاد در دانشگاه کلمبیا که در حاشیه اجلاس سازمان ملل صورت گرفت نیز یکی دیگر از اتفاقات خاص حضور روسای جمهوری ایران در سازمان ملل و نیویورک است.

حجت‌الاسلام حسن روحانی اما نام خود در این سفرها را با ماجرای گفتگوی تلفنی با اوباما رئیس‌جمهور آمریکا به ثبت رسانده است.

اما مهمترین محورهای صحبت‌های یک نخست‌وزیر و 5 رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل چه بوده است؟

*شهید رجایی و واکاوی دلایل جنگ

شهید رجایی به‌ عنوان نخستین مسئول انقلاب اسلامی در سال 1359 به سازمان ملل رفت و در شورای امنیت این سازمان نیز سخنرانی قرایی علیه جبهه استکبار و غرب که علیه مردم ایران فعالیت می‌کردند، بیان کرد.

شهید رجایی با واکاوی دلایل جنگ، دلیل صدام برای حمله به ایران را نه‌ تنها کشورگشایی، بلکه مبارزه علیه انقلاب اسلامی و تلاش برای از بین نظام جمهوری اسلامی دانست و بیان کرد که همه کشورها و قدرت‌های غربی در این مسئله با صدام شریک هستند و خواهان از بین رفتن نظام انقلاب اسلامی هستند.

حضور شهید رجایی در سازمان ملل در شرایطی که تازه جنگ صدام علیه ایران آغازشده بود، فرصتی را برای مردم ایران فراهم آورد که همان‌طور که نخست‌وزیر وقت جمهوری اسلامی در صحبت‌های خود مطرح کرد، حرف خود را به دنیا بزنند و به مردم در سراسر دنیا هشدار دهند که هر حرکت آزادی‌خواهانه و انقلابی در سراسر دنیا با مبارزه جبهه استکبار غرب مواجه خواهد شد و اینکه مردم ایران در این راه مقاومت کرده و ایستادگی می‌کنند و از مردم سراسر دنیا نیز می‌خواهند که به انقلاب و تلاش‌های آزادی‌خواهانه آن‌ها احترام بگذارند.

*علی‌اکبر ولایتی و سخنرانی‌ها در زمان جنگ

بعد از حضور شهید رجایی در سازمان ملل متحد برای شرکت در جلسه شورای امنیت این سازمان، این علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه ایران بود که به مدت 7 سال بعد از آن به‌ عنوان نماینده ایران در نشست‌های مجمع عمومی شرکت کرده و سخنرانی می‌کرد.

عمده محورهای صحبت‌های او را بحث جنگ و همچنین کمک قدرت‌های غربی به صدام حسین برای تجاوز و حمله به ایران تشکیل می‌داد. با این‌ همه فضاسازی‌ها و جوسازی‌های مختلف علیه جمهوری اسلامی ایران هنوز هم در مجمع عمومی سازمان ملل وجود داشت و هر از گاهی طعنه‌ها و تهدیدها و حتی بر هم زدن سخنرانی‌ها در این جلسات ادامه داشت.

مسئله جنگ، حادثه تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ایران، مسئله حمله نیروهای نظامی آمریکا به ایران و وقوع طوفان شن و از بین رفتن مهمات و تجهیزات نظامی آمریکا در طبس، حمایت کشورهای اروپایی و فروختن سلاح به رژیم بعث در زمان جنگ و گفت‌وگوهای الجزایر میان ایران و آمریکا مهمترین موضوعاتی بود که ولایتی در طول چند سال حضور خود در سازمان ملل به آن‌ها می‌پرداخت.

*آیت‌الله خامنه‌ای؛ اولین رئیس‌جمهور در سازمان ملل

در سال 66 یعنی 7 سال بعد از اینکه شهید رجایی به‌ عنوان نخست‌وزیر ایران به سازمان ملل رفت، آیت‌الله خامنه‌ای به‌ عنوان رئیس‌جمهور وقت به سازمان ملل رفتند تا بیان‌کننده نظرات مردم ایران در مورد تحولات جهانی باشند.

در آن زمان باز هم مسئله جنگ ایران و عراق در صدر لیست موضوعات مطرح‌ شده در سخنرانی ایشان بود و با این حال از منظری دیگر به این موضوع پرداخته شد؛ منظری که نشان‌دهنده عزم راسخ نیروهای نظامی ایران و قاطعیت جمهوری اسلامی در برخورد با دشمن متجاوز بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این سخنرانی با قاطعیت اعلام کردند که ملت ایران متجاوز را تنبیه می‌کند و با توجه به سرمایه عظیمی که جنگ از ملت ایران گرفته و سختی‌هایی که بر ایرانیان تحمیل کرده، عزم مردم برای تنبیه متجاوز نیز بیشتر شده است.

ایشان در عین‌ حال به ساختار سازمان ملل و حمایت این سازمان از قدرت‌های غربی و سلطه‌گران نیز اشاره کردند و از اینکه سازمان ملل در مورد تخلف کشورهای غربی از قوانین بین‌المللی چشم‌پوشی می‌کند، ابراز انتقاد و اعتراض کردند.

رئیس‌جمهور وقت ایران همچنین نسبت به‌ حق وتو در سازمان ملل و عضویت دائم در شورای امنیت انتقاد کرده و بیان کردند که این دو حق، سازمان‌های بین‌المللی را واداشته که رویکردی تبعیض‌آمیز داشته باشند.

 نکته جالب‌ توجه دیگر درباره حضور رهبر معظم انقلاب در مجمع عمومی سازمان ملل، بیان کردن عقیده اسلام و نظام جمهوری اسلامی راجع به حضور زنان در جامعه بود که پیش‌ از این و پس‌ از آن نیز توسط هیچ‌ یک از روسای جمهور ایران و یا کشورهای مسلمان مطلبی در این خصوص ایراد نشد.

ایشان درباره تصویر ساخته‌ شده از زن در جوامع غربی و نظام سلطه ابراز انزجار کردند و بیان کردند که زن در جوامع غربی وسیله‌ای برای التذاذ است و این را فرهنگ غربی بر او تحمیل کرده و این در صورتی است که این تصویر باید تغییر پیدا کند و شأن و منزلت زن در جوامع مختلف باید حفظ شود.

*گفت‌وگوی تمدن‌ها

بعد از 8 سال حضور کمرنگ جمهوری اسلامی ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل که در دوران ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی رخ داد، رئیس دولت دوم خرداد نیز تقریباً همین رویه را در پیش گرفت و تنها دو بار به‌ عنوان رئیس‌جمهور ایران در این نشست‌ها شرکت کرد.

کمال خرازی وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست‌ها به‌ جای رئیس جمهور وقت ایران حضور می‌یافت و در اکثر محورهای سخنرانی‌های خود به‌ نظام تحریم‌ها به‌ عنوان نظامی ظالمانه اشاره می‌کرد که کشورهای غربی در قبال ایران در پیش‌گرفته‌اند، البته اتفاق 11 سپتامبر نیز نقش مؤثری در سخنرانی‌های روسای جمهور ایران در سازمان ملل داشت و مسئله ترور و همچنین جنگ علیه تروریسم که به جنگ علیه عراق و افغانستان منجر شد به نکات محوری سخنرانی‌های وزیر امور خارجه و رئیس‌جمهور وقت در سازمان ملل تبدیل شد.

پس از مطرح کردن گفت‌وگوی تمدن‌ها در برابر نظریه «جنگ تمدن‌ها»، این سال به نام سال «گفت‌وگوی تمدن‌ها» در سازمان ملل نام‌گذاری شد، اما به وقوع پیوستن حادثه 11 سپتامبر این نام را به فراموشی سپرد و شعار «جنگ با تروریسم» جای خود را به گفت‌وگوی تمدن‌ها داد.

او دو سال بعد در سال 79 نیز در آخرین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل بار دیگر به دفاع از طرح پیشنهادی‌اش درباره گفت‌وگوی تمدن‌ها پرداخت اما در همان سال نیز جنگ آمریکا علیه عراق اتفاق افتاد و نشان داد که برخی رهبران دنیا به سردمداری رئیس‌جمهور ایالات‌متحده بیشتر به دنبال نشان دادن درست بودن فرضیه «جنگ تمدن‌ها» هانتینگتون هستند تا گفت‌وگوی تمدن‌ها!

*محمود احمدی‌نژاد؛ هولوکاست و نظام تحریم‌ها

سیاست خارجی تهاجمی محمود احمدی‌نژاد به‌ عنوان رئیس‌جمهور دوره نهم ریاست‌جمهوری او را در مجمع عمومی سازمان ملل نیز در همین موضع قرارداد.

در حالی‌که در سال اول با موضوع فک پلمپ هسته‌ای و غنی‌سازی دوباره هسته‌ای به سازمان ملل رفت، در سال‌های بعدی با زیر سؤال بردن هولوکاست این سیاست تهاجمی علیه صهیونیست‌ها و در واقع نظام جهانی استکبار را به‌پیش برد.

یکی دیگر از محورهای سخنرانی‌های احمدی‌نژاد در سازمان ملل درخواست رئیس‌جمهور سابق کشورمان برای تشکیل کمیته حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر بود.

وی در مجمع عمومی سال 89 بیان کرد که اگر کمیته حقیقت‌یاب برای بررسی بی‌طرفانه حوادث 11 سپتامبر تشکیل شود آن‌وقت می‌توان بیان کرد که چه کشوری و چه مردمانی دلیل اصلی این حادثه بوده‌اند و چرا با یک حادثه تروریستی باید مردم در دو کشور دیگر کشته‌ شده و درگیر جنگ شوند.

احمدی‌نژاد نیز خواستار تجدیدنظر در ساختار سازمان ملل و مبارزه با حق وتوی قدرت‌های جهانی در این سازمان شد.

*«ویو» و تلاش برای اجرای برجام مهمترین محورهای سخنان روحانی

از زمانی که حجت‌الاسلام حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد، شعار انتخاباتی او مبنی بر حل کردن مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای کشورمان نیز در محور سخنرانی‌هایش در سازمان ملل قرار گرفت.

در سال اول رئیس‌جمهور کشورمان خواستار اجماع جهانی برای حل این مشکل و گفت‌وگو و مذاکره در این خصوص شد و در عین حال بر حق ایران در غنی‌سازی اورانیوم تاکید کرد.

در سال بعد که ایران و کشورهای جهانی به توافق رسیده بودند، محور اصلی، پیاده کردن این توافق بود و در سال سوم و یا همان سال جاری، محور اصلی سخنرانی حسن روحانی گلایه از آمریکا در عمل نکردن به وعده‌هایش در برجام بود!

از سوی دیگر یک محور مهم دیگر سخنرانی‌های رئیس‌جمهور در دو سال ابتدایی سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل، موضوع بحران سوریه و عراق بود.

حجت‌الاسلام روحانی که در سال اول حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد طرح «جهان عاری از خشونت و افراط‌گرایی(ویو)» را مطرح کرده بود، در سال‌ بعد نیز از این طرح دفاع کرده و خواستار تبدیل‌ شدن مسئله مبارزه با تروریسم به‌ عنوان یک سند و قاعده الزام‌آور بین‌المللی در سازمان ملل متحد شد، اما بعد از برجام که در واقع دستاورد اقتصادی قابل لمسی برای مردم ایران نداشت، رئیس‌جمهور محور سخنرانی خود در سال سوم فعالیتش را به ضرورت سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در اقتصاد ایران اختصاص داد و از مردم دنیا و تجار بین‌المللی دعوت کرد به بازار 80 میلیونی ایران مراجعه کرده و سرمایه‌گذاری در این بازار را امتحان کنند.