دستینه‌هایی ارزشمند در «شخصیت‌های مانا»
علیرضا کمری در این برنامه با ابراز امیدواری از این که پژوهشگران مجموعه «شخصیت‌های مانا» یک دل و یک دست، به کار خود ادامه دهند، گفت: این مجموعه، آثاری موجز را در برمی‌گیرد شاید در روزگاری که فست فود رونق گرفته باشد، نیازمند رواج فست بوک نیز باشیم. بهترین عنوان برای این گروه از مجلدات، عنوان «دستینه» است.
این پژوهشگر، با بیان این‌که «شخصیت‌های مانا» در ویراش‌های بعدی می‌تواند بهتر نیز بشود، افزود: نمی‌توان کار نگارش و انتشار این اثر را کاری پروژ‌ه‌ای دانست. این مجموعه، یک پروسه است و همواره باید کامل شود.
وی نگارش زندگینامه را نیازمند دانش، اعتدال در اخلاق و حریت و تامل دانست و گفت: وقتی متن یک زندگینامه را می‌خوانیم، باید در خلال متن درک کنیم که نویسنده متن نخواسته است از میان معرفی شخصیت‌ها خود را بنمایاند. نشانه‌هایی از حریت و آزادگی در متن وجود دارد که نشان می‌دهد نویسندگان به بلوغ اندیشه‌ای رسیده‌اند.
نگارنده «نامه‌های فهیمه» گفت: اسلوب تالیف مجموعه «شخصیت‌های مانا» بسیار به قاعده است و کتاب‌ها، آشفته و پاشا نیستند. این سنخ از پژوهش‌ها نیازمند نقد مداوم است. مولفان این آثار نباید خود را از تجربه‌های اهل فن محروم کنند.
وی تاکید کرد: نباید این مجموعه محدود به شمار «100 مجلد» شود. ای‌بسا به شخصیت‌هایی دست یابیم که نیاز باشد به آن‌ها پرداخته شود و این تحدید شاید سبب آن شود که نویسندگان از نگارش درباره بسیاری از این شخصیت‌ها باز بمانند.
این استاد حوزه تاریخ شفاهی در توصیه خود به مسئولان انتشارات سوره مهر، گفت: نگارش و انتشار این مجموعه‌ها، نیازمند عزم جدی است و به هر علتی نباید انتشار این گونه کتاب‌ها به تعویق بیفتد. تعویق، مقدمه تعطیل شدن چنین پروسه‌هایی است.
وی تاکید کرد: دست کم هر سال باید 10 عنوان کتاب تازه از مجموعه «شخصیت‌های مانا» رونمایی شود و من این توانایی را در مجموعه «حوزه هنری انقلاب اسلامی» می‌شناسم.
ایجاز از فواید «شخصیت‌های مانا» است
اصغر دادبه در این برنامه به دشواری‌های نگارش زندگینامه مشاهیر و فواید آن پرداخت و گفت: اگرچه دیگر روزگار بیهقی نیست که بگوییم هر کتابی ارزش یک‌بار خواندن را دارد اما این سخنی گزاف هم نیست. در روزگار پر سرعت امروز که دیگر اجازه نگارش داستان‌های بلند نیست و داستان‌های کوتاه جایگزین آن شده‌اند، شاید لازم باشد که چنین رویه‌ای را در نگارش پژوهش‌ها نیز داشته باشیم تا پژوهش‌ها در کتابخانه‌ها خاک نخورند و خوانندگان بیشتری بیابند. کوتاه بودن از فواید «شخصیت‌های مانا» است.
استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی، نگارش تک‌نگاری را نیازمند دقت بیشتری دانست و تصریح کرد: اگر شک وجود نداشته باشد، اصلا فکر و فلسفه وجود نخواهد داشت. فلسفه فرزند شک است. نه فقط «دکارت» بلکه همه محققان با شک شروع می‌کنند. وقتی زیر سلطه اختناق باشید، دیگر نمی‌توانید سخنی بگویید. این گونه است که به همان نکته‌ای پی می‌بریم که «پیرهون» به شاگردانش توصیه می‌کرد. این‌که «نه چیزی را به یقین نفی و نه تایید کنید.»
وی یادآور شد: همواره برای نگارش کتاب‌هایی درباره مشاهیر با مشکل مواجه‌ایم. زیرا آن‌ها از روی خضوع و خشوع خود، هیچگاه درباره خود ننوشته‌اند و آثاری نیز درباره آن‌ها در زمان خودشان نوشته نشده است. درباره زندگی بزرگان ادبی چون حافظ و سعدی و مولانا هم اطلاعات چندانی در دست نداریم اما این به آن معنا نیست که باید این شخصیت‌ها را رها یا نفی کرد.
دبیر گروه ادبیات دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با بیان این‌که در نگارش شخصیت‌های معاصر با مشکل آمیخته شدن علم با سیاست نیز مواجه‌ایم، افزود: در چنین شرایطی است که یک برگ سند ارزش زیادی می‌یابد. محقق باید تمام این دشواری‌ها را پس بزند تا اثری نیکو و شایسته خلق کند.
فقدان سازمانی برای ثبت شرح‌حال رجال ایرانی
کاوه بیات نیز سخنران این آیین بود. وی با بیان این‌که تمام 10 جلد منتشر شده از مجموعه «شخصیت‌های مانا» را مطالعه کرده است، افزود: حجم و اندازه متناسب و روش نگارش کم و بیش یکسان مجلدات، دلیل این امر بود.
وی با اشاره به نمونه‌هایی از مجموعه آثاری که به زندگینامه شخصیت‌های بزرگ ادبی و تاریخی می‌پردازند، گفت: متاسفانه در ایران سازمان‌هایی برای شناسایی شخصیت‌های معاصر و نگارش زندگینامه آن‌ها وجود ندارد. در بریتانیا، مرکزی به نام "how is how’s” وجود دارد که به شخصیت‌های معاصر و اقدامات و زندگینامه آن‌ها می‌پردازد. از این نظر آن ها مشکلی در نگارش و معرفی شخصیت‌های معاصر خود ندارند.
این تاریخ‌نگار اظهار کرد: اگر شرح حال نگاری رجال پایه‌ای ایران به درستی انجام شده بود، دیگر نیازی به صرف هزینه‌های گزاف و انجام کار‌های موازی نبود.
به گفته بیات، «شخصیت‌های مانا» اثری کارساز است که با قطعی مناسب منتشر شده است و می‌توانست چشم‌اندازی گسترده تر در انتخاب شخصیت‌ها داشته باشد و فقط به شخصیت‌های ارزشی نپردازد. روش نگارش و ترتیب مطالب این مجموعه به گونه‌‌ای است که کتابخوان هراسان امروزی را به مطالعه آثار جلب می‌کند.
نگارش مجلداتی به قلم دادبه و بیات
جعفر گلشن روغنی، از پژوهشگران مجموعه «شخصیت‌های مانا» نیز در سخنانی اظهار کرد: رونمایی از دومین مجموعه از شخصیت‌های مانا را برای سال آینده در نظر داریم. بر این اساس، 6 عنوان کتاب آماده انتشار است و حدود 40 عنوان کتاب نیز برای نگارش در دست نویسندگان قرار دارد. همچنین، اصغر دادبه و کاوه بیات نیز نگارش مجلداتی از این آثار را بر عهده گرفته‌اند.