این طرح باید در کتابفروشی‌هایی اجرا شود که در طول سال مشتری کمتری دارند نه اینکه به راحتی بین کتابفروشی‌هایی برگزار شود که در طول سال مشتری خود را دارند. در واقع این طرح به رونق بیشتر کتابفروشی‌هایی که مشتری کمتری دارند کمک کند نه این که مشتریان زیاد را زیادتر کند.

گروه فرهنگ و هنر مشرق - روزهای آخر طرح پاییزه کتاب را طی می‌کنیم. این طرح از 24 آبان ماه و همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی آغاز شد و تا 24 آذرماه ادامه دارد. ۷۰۸ کتابفروشی از ۳۱ استان کشور در طرح«پاییزه کتاب» مشارکت کرده‌اند که از این تعداد ۴۹۴کتابفروشی از مرکز استان و ۱۴۴ کتابفروشی از شهرستان عضو طرح شده‌اند.

استان تهران با ۱۵۲ کتابفروشی، استان قم با ۱۰۲ کتابفروشی، اصفهان با ۸۴ کتابفروشی و خراسان رضوی با ۶۶ کتابفروشی بیشترین مشارکت را از آن خود کرده‌اند. در این طرح سقف تخفیف برای هر کتابفروشی حداقل 20 میلیون ریال و سقف مجاز خرید برای هر خریدار حداکثر 1 میلیون ریال است. خریدار می‌تواند در چند نوبت و از چند کتابفروشی، کتاب‌های عمومی را با 20 درصد تخفیف و کتاب‌های کودک و نوجوان را با 25 درصد تخفیف از کتابفروشی‌های عضو طرح «پاییزه کتاب» خریداری کند.
 
این طرح در کنار مزایا و ویژگی‌های مثبت، انتقاداتی را نیز به همراه داشته است. از عدم نظارت دقیق روی این طرح گرفته تا تخلفات فروشگاه‌های کتاب. در این گزارش نگاهی به انتقادات برخی ناشران و کتابفروشی‌ها و اهالی فرهنگ به این طرح می‌اندازیم.

مسکن است
 یکی از ناشران که تمایلی به ذکر نامش نداشت درباره این طرح گفت: ببینید این طرح از این حیث که هیجانی در فروش کتاب راه می‌اندازد فی نفسه خوب است. اما اگر بخواهد همیشگی باشد خیلی جالب نیست. در واقع مخاطب منتظر می‌ماند و کتاب نمی‌خرد تا مثلاً دو ماه دیگر در طرح زمستانی، کتاب بخرد.
 
وی ادامه داد: جدای از این موارد، سوء استفاده‌هایی است که من شنیده‌ام توسط برخی از کتابفروشان صورت گرفته است. مثلاً لوازم التحریر گرفتند و آمدند به‌جای آن یک کتاب در سیستم خانه کتاب وارد کرده‌اند و خریدار، یارانه کتاب را برای بخشی از فروش لوازم التحریرش استفاده کرده است.

عدم نظارت
آقای میثم رشیدی مهرآبادی، یکی از فعالان حوزه رسانه و فرهنگ نیز با انتقاد از نبود نظارت بر این طرح گفت: به نظرم باید طرح پاییزه در کتابفروشی‌هایی که خودشان انتشارات نیستند اجرا بشود. با این شکل برای آن کتابفروشی همه کتاب‌ها یک جایگاه پیدا می‌کنند. در واقع برای کتابفروشی فرقی نکند که چه کتابی را می‌فروشد. نکته بعدی این است که این طرح باید در کتابفروشی‌هایی اجرا شود که در طول سال مشتری کمتری دارند نه اینکه به راحتی بین کتابفروشی‌هایی برگزار شود که در طول سال مشتری خود را دارند. در واقع این طرح به رونق بیشتر کتابفروشی‌هایی که مشتری کمتری دارند کمک کند نه این که مشتریان زیاد را زیادتر کند.
 
یکی دیگر از اهالی رسانه نیز درباره این موضوع در یادداشت کوتاهی می‌نویسد: «متأسفانه من هم یکشنبه هفته پیش در کتابفروشی مرکزی نشر چشمه بودم و مسوول طبقه بالا گفت طرح پاییزه ما تمام شده اما همان شب در سایت خانه کتاب دیدم که طرح آنجا برقرار است. سایت خانه کتاب هر یک ساعت به روز می‌شود. ضمناً مرتب کتابفروشان عوض می‌شوند و همیشه در راهنمایی و یافتن کتاب دچار سردرگمی هستند که مشتری بسیار معطل می‌شود و گاهی با آنکه سیستم کامپیوتری حکایت از موجودی کتاب دارد، اما کتاب یافت نمی‌شود و دست خالی بیرون می‌رویم.»

متخلفانی که اعلام نمی‌شوند
در تماس با سامانه پشتیبانی طرح پاییزه، در مورد وجود تخلف از سوی برخی کتابفروشی ها به قطعیت رسیدیم و مسوول مربوط وجود تخلفاتی مانند وارد کردن شماره موبایل غیرواقعی، فروش کتاب‌های کمک آموزشی و موارد مشابه دیگر را تأیید کرد. به گزارش خبرنگار «صبح‌نو» تعداد و اسامی متخلفان در ضمن گزارشی به خانه کتاب اعلام شده است. به همین منظور برای آگاهی از تعداد و اسامی ناشران متخلف، سراغ خانه کتاب رفتیم.
 
آقای مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب، با بیان اینکه این مسأله را نمی‌تواند به‌صورت تلفنی بیان کند، برای یک جلسه حضوری اعلام آمادگی کرد؛ اما نکته‌ای که واضح است وجود تخلفات است. ظاهراً سایت خانه کتاب هم می‌تواند به فراخور میزان تخلف، برخورد لازم را بکند اما نبود نظارت مستمر بر این طرح یک خلاء بزرگ است. سایت خانه کتاب می‌تواند جلوی حساب کتابفروشی متخلف را بگیرد یا حتی آن را جریمه کند البته، فقط هنگامی که از آن تخلف اطلاع پیدا کند.

رقم پایین
انتقاد دیگر برخی از کتابفروشی ها و مردم، سقف خرید پایین این طرح است. برخی با توجه به قیمت بالای کتاب‌ها، رقم 100هزارتومان را مناسب نمی‌دانند و خواستار افزایش این عدد هستند.
 
آقای ابراهیم فرازمند، مدیر کتابفروشی فرازمند رشت، در گفت و گو با ایسنا عنوان کرده است: استقبال مردم از طرح پاییزه کتاب نشان داد که صدهزار تومان برای هر فرد کافی نیست و این مبلغ باید با توجه به استقبالی که از چهار دوره اجرای این طرح صورت گرفت، افزایش پیدا کند.
البته فرازمند ادامه داد: با اجرای طرح «پاییزه کتاب» جریانی شکل گرفت و همه با شور و ذوق به سمت کتاب آمدند. در سال‌های اخیر به دلایل گوناگون با ریزش مخاطب کتاب روبه‌رو بودیم اما با اجرای این طرح به عنوان یک محرک قوی، کتابخوانان دوباره به سمت کتاب آمدند.
در کنار همه نکات مثبتی که طرح پاییزه دارد قطعاً با توجه به جوان بودنش ایراداتی نیز دارد. آیا خروجی این طرح می‌تواند منجر به افزایش سرانه مطالعه شود؟ آیا تنها مشکل نخواندن کتاب در کشور ما، قیمت بالایش است؟ اینکه یارانه کتاب به دست مردم داده می‌شود اقدام خوبی است، اما آیا تحلیل بعد از خرید هم وجود دارد؟ رسانه‌ها و جوسازی‌ها چقدر به پرفروش شدن کتاب‌ها کمک می‌کنند؟ انتشاراتی که کتابفروشی هم دارد می‌تواند همه کتاب‌هایش را به یک چشم ببیند؟ این‌ها سؤالاتی اند که امیدواریم در جلسه با آقای جلیسه پاسخشان را پیدا کنیم.
*«صبح‌نو»