بعد از عمليات پيروزمند بيت المقدس و آزادسازی خرمشهر قهرمان و در پی اخذ موافقت حضرت امام خميني(ره) جهت ورود به خاک عراق، سياست تعقيب و تنبيه متجاوز در دستور کار مدافعان اسلام قرار گرفت.
هدف اين سياست تحقق شرايط جمهوري اسلامي ايران مبنی بر معرفي متجاوز و آغازکننده جنگ - رفع تجاوز و تامين مرزهای بين‌المللی، تامين خسارات ايران و آزادی اسرا بود.
در اين راستا عمليات‌هاي متعددي از جمله رمضان، مسلم بن عقيل، محرم و سلسله عملياتهای والفجر، خيبر و بدر انجام گرفت که ضمن انهدام بخشی از ماشين جنگي دشمن، مناطق ديگری از سرزمين‌های اشغالی در جدار مرزی آزاد شده و بدين ترتيب جنگ به داخل خاک دشمن کشانده شد. مناطقي نيز مثل حاج عمران، پنجوين، زبيدات، جزايرخيبر و زيد به تصرف رزمندگان اسلام درآمد. اين تصرفات نمي‌توانست اهرم فشاری به دشمن برای گردن نهادن به خواسته‌های ايران قرار گيرد.
هدف موثر برای اين منظور شهر بصره بوده که دومين شهر بزرگ عراق و قطب نفتی، صنعتی و بازرگانی بود. حرکت از شرق بصره در عمليات رمضان و عمليات از شمال بصره در عملياتهای خيبر و بدر نتيجه لازم را کسب کردند. لذا توجه به جنوب بصره معطوف شد و شناسائی و طرح‌ريزی برای عبور از اروند رود در دستور کار قرار گرفت.
موج‌های الهی سر غواصان را در خود پوشاند
شبه جزيره فاو ضمن اينکه سر پلی از سمت جنوب بصره برای تهديد آن به شمار می‌رفت خود نيز به دلايل زير دارای اهميت استراتژيک بود:
- مرکز صدور بخش قابل توجهی از نفت عراق
- وجود پايگاه‌های موشکی که با هدف قراردادن شناورهای جمهوری اسلامی ايران آبراه خورموسی را تهديد و بندر امام خمينی(ره) را با مشکل مواجه می‌کرد
- اين شبه جزيره تنها مسير ارتباط عراق با آبهای آزاد است
- قرار داشتن دو اسکله نفتي مهم البکر والاميه در اين منطقه
- همجوار بودن با کشور کويت که از مهمترين حاميان صدام بود
- در دسترس قرار گرفتن بندر ام القصر که پس از بصره مهمترين بندر عراق است
با عنايت به موارد فوق تصرف فاو مي‌توانست يک ضربه قاطع به رژيم عراق و ابزار فشار موثری برای تسليم صدام در برابر مطالبات به حق کشورمان باشد؛ چرا که اصولا معضل ژئوپلتيکی عراق در دسترسی به درياهای آزاد و ادعای مالکيت کامل اروند رود از عوامل اصلی تهاجم عراق به ايران بود. اهميت حياتی اين معبر دسترسي محدود به خليج فارس را برای عراق روشن مي‌کند.
بررسي منطقه عمليات
اروندرود که از به هم پيوستن رودهاي دجله، فرات و کارون شکل گرفته است؛ شاخص‌ترين عارضه طبيعی منطقه مي‌باشد. در جنوب‌غرب اروند رود شبه جزیره فاو قرار دارد که بین رودخانه اروند، خلیج فارس و خورعبدالله در کنار مرز کشور کویت قرار گرفته است. این سرزمین تحت تاثیر جذر و مد آب خلیج فارس و رطوبت دائم حاصل از آن و نیز نهرهای منشعب از اروند رود قرار داشت. به همین دلیل قسمت عمده‌ای از زمینِ منطقه عملیات، باتلاقی، نمک زار و سست بود و در نتیجه برای تردد خودروها و نیز تانک‌ها و نفربرها و حرکت ستون‌های زرهی و نیز مانور یگان‌های پاتک کننده دشمن مناسب نبود. بخش دیگری از زمین منطقه عملیات، پوشیده از نخلستان و نهرهایی بود که نخل‌های موجود در کنار ساحل را آبیاری می‌کردند. بنابراین تردد خودروهای رزمی و زرهی منحصراً از طریق سه جاده اصلی آسفالته که یکی جاده ساحلی رأس البیشه به ام‌القصر، و دیگری جاده بصره - فاو به نام البحار و دیگری جاده استراتژیک فاو است صورت می‌گرفت و سایر نقاط برای تردد خودروها و ادوات جنگی و حتی برای رفت و آمد نفرات پیاده، مناسب نبودند و امکان گسترش یگان‌های رزمی زیاد، به دلیل شرایط، وضعیت و عواض زمین، وجود نداشت.
از طرفی تراکم بیش از حد یگان‌های نظامی در این منطقه موجب آسیب‌پذیری آنها می‌شد. درشمال‌شرق اروندرود نيز جزيره آبادان قرار دارد که بين اروندرود و رودخانه بهمن شير و خليج فارس قرار گرفته است. وضعيت زمين جزيره آبادان نيز مشابه زمين شبه جزيره فاو می‌باشد.
وضعیت رودخانه اروند و ساحل آن
عمق آب رودخانه اروند رود که از دریای خلیج فارس تأثیر می‌پذیرفت به طور متوسط به 8 متر می‌رسید، عرض این رودخانه در منطقه مورد نظر برای عملیات، بین 600 تا بیش از یک هزار متر بود و پل زدن بر روی آن، شرایط ویژه‌ای را می‌طلبید.
جذر و مد چهار بار در رودخانه اروند و نهرهای منشعب از آن اتفاق می‌افتاد. بررسی وضعیت دقیق جذر و مد برای عملیات بسیار ضروری بود. در شرایط مد رودخانه، تمام نهرها و نخلستان ها پر از آب می‌شد که حدود شش ساعت ادامه داشت؛ ولی به هنگام جذر تمام نهرها خشک شده و عبور قایق از آنها ممکن نبود.
در ساحل رودخانه، پوششی از چولان (بوته های بلند) و نیزار وجود داشت. ارتفاع چولان‌ها به حداکثر یک و نیم متر و ارتفاع نی‌ها به 3 تا 4 متر می‌رسید؛ به گونه‌ای که رزمندگان به راحتی می‌توانستند، در میان آنها مخفی شوند؛ ولی همین امر از گسترش یگان‌های مانوری در فضای آنها، جلوگیری می‌کرد. همچنین، نخلستان‌های بزرگی در دو طرف ساحل اروند رود در سَمت خودی و دشمن وجود داشت که عمق آن بین 2 تا پنج کیلومتر متغیر بود و زمین اطراف آن نخلستان‌ها نیز اغلب سست و نامناسب برای تردد واحدهای رزمی بود.
به طور خلاصه وضعیت منطقه عملیات یا زمین درگیری مجموعه‌ای بود از عوارض طبیعی شامل: سرزمین باتلاقی، نمک زار، رودخانه، نخلستان، شهر، روستا، چولان، جاده های آنتنی عمود بر اروندرود، دریاچه نمک، همجواری با دریا در خورعبدالله و نهرهای متعدد متصل به اروند رود.
آبگرفتگی و سست بودن زمين در فصل زمستان موجب می‌شد که دشمن امکان مانور زرهی نداشته باشد و قادر به استقرار توپخانه روی زمين سست نيز نبود از سوی ديگر به دليل ابری بودن، مه گرفتگی و بارش باران در بيشتر اوقات، برای نيروی هوائی دشمن نيز محدوديت ايجاد می‌کرد.
موارد فوق برای انجام عمليات تسهيل کننده و محاسن محسوب می‌شد؛ البته باتلاقی بودن زمين برای استقرار توپخانه خودی نيز محدوديت به وجود می‌آورد که نياز به زيرسازي داشت و اينکار با پدسازي در پوشش نخلستان هاي بهمن شير و اروندرود و احداث جاده هاي مخصوص گسترش توپخانه در جنوب منطقه خسروآباد درمدت چند ماه توسط مهندسي جهادسازندگي انجام گرفت.
طرح عمليات
طراحي و هدايت اين عمليات به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود که از اوايل سال 1364 توسط تيمي زير نظر فرمانده کل سپاه شروع شد و سپس به تدريج با توجه به رعايت اصول حفاظتي افراد محدودي از قرارگاه‌ها و در ادامه يگان‌ها وارد کار شدند.
اين عمليات سه رکن مهم داشت که خدشه‌دار شدن و ناکارآمدي هر کدام از آنها امکان موفقيت عمليات را از بين مي برد:
1- عبور از رودخانه، در وهله اول عبور نيروهاي خط شکن ودر وهلۀ بعدي عبور عمده قوا و تجهيزات و امکانات سنگين
2- توپخانه و آتش پشتيباني قوي و پر حجم که بتواند چتر لازم را براي عبور ايجاد کند و پاتک‌های دشمن را خنثی کند.
3- رعايت اصل غافلگيری با عمليات فريب و پوشش وحفاظت اطلاعات؛ زيرا اگر دشمن در ساحل مقابل هوشيار باشد امکان عبور وجود نخواهد داشت.
در هر کدام از محورهاي فوق طرحريزي دقيق و مبتکرانه‌اي انجام شد که حاصل ماه‌ها فکر، تدبير و کار مداوم و خستگي ناپذير بود.
تيم‌هاي طرحريزي در قرارگاه‌ها، يگان‌ها و کارشناسان رسته‌هاي تخصصي مثل اطلاعات – عمليات، توپخانه، مخابرات، بهداري، مهندسي، پدافندهوائي، يگان دريائي و ... نهايت فکر و خلاقيت خود را برای حل مسائل حوزه تخصص خود به کار گرفتند. لذا به جرات مي‌توان گفت که اين عمليات نقطه کمال سازمان رزم سپاه در ابعاد تخصصي نظامي بود.
براي عبور غواصان بايستي از حدود چهل دقيقه رکود و سکون نسبي آب اروند در فاصله جزر و مد استفاده ميشد؛ البته در زماني‌که نور ماه نيز در کمترين ميزان باشد تا ديد دشمن محدود باشد. روز مناسب و ساعت مورد نظر که اين ويژگي‌ها را دارا باشد در طول ماه‌ها با بررسي و مطالعه حرکات و خصوصيات اروند رود، مشخص شد.
مراحل عبور
موج اول حرکت حدود 2 هزار نفر غواص از يگان‌هاي قرارگاه کربلا و نوح که ماموريت خط‌شکني را به عهده دارند. موج دوم نيروهاي تک‌ور که سوار بر قايق‌ها در نهرهاي ساحل خودي اروند آماده‌اند. موج سوم عبور تجهيزات سنگين و تدارکات با استفاده از پل‌هاي شناور ولندي کرافت و وسائل عبور ابتکاري ديگر مثل خضر و پل متحرک و...
سازمان رزم
قرارگاه خاتم الانبياء (ص) سپاه طرحريزي و هدايت عمليات را به عهده داشت.
قرارگاه کربلا با يگان‌هاي زير در منطقه شمال عمليات ماموريت عبور و تامين جاده البحار و شهر فاو را به عهده داشت:
لشکر 7 وليعصر (ع)، لشکر5 نصر، لشکر 31 عاشورا، لشکر 25 کربلا، لشکر 14 امام حسين (ع)، تيپ 44 قمر بني هاشم (ع) و گروه توپخانه 15 خرداد
قرارگاه نوح با يگان‌هاي زير ماموريت عبور از اروند و تامين جاده البحار را به عهده داشت:
لشکر 19 فجر- لشکر 41 ثارالله، تيپ 33 المهدي، گروه توپخانه 56 یونس
در مرحله دوم قرارگاه قدس که در مرحله اول با تعدادي از يگان‌ها تک پشتيباني در جزيره ام الرصاص را انجام مي‌داد، اضافه شده در محور جاده استراتژيک تک را ادامه مي‌دهد.
همچنين لشکر 8 نجف، لشکر 10 سيدالشهداء، لشکر 27 محمدرسول الله (ص)، لشکر 17 علي بن ابي طالب (ع)، تيپ21 امام رضا (ع)، تيپ 32 انصار الحسين وگروه توپخانه 61 محرم در مرحله دوم اضافه شدند.
در مجموع سپاه با حدود 150 گردان مانوری و 17 گردان توپخانه وارد عمل شد.
ارتش جمهوري اسلامي نيز با مامور کردن واحدهاي زير سپاه را کمک وپشتيباني مي کرد:
15 گردان توپخانه، 80 فروند بالگرد، چند فروند جنگنده و سايت پدافند موشکي
مهندسي جهاد سازندگي نيز با چندين گردان مهندسي استانها نقش مهمي در عمليات داشت. همچنین، قرارگاه‌های دیگری با ماموریت‌های جداگانه به شرح ذیل تشکیل شده بودند.
1- قرارگاه یونس1، تحت امر قرارگاه نوح و با شرکت ناو تیپ کوثر که مأموریت حمله به اسکله الاُمَیّه را بر عهده داشت.
2- قرارگاه یونس 2، قرارگاه عملیاتی نیروی دریایی ارتش که تحت امر قرارگاه خاتم النبیاء بود و ماموریت حمله به اسکله البَکر را بر عهده داشت ولی عملاً این قرارگاه، فعال نشد تا بتواند اقدامی انجام دهد.
3- قرارگاه رعد، قرارگاه عملیاتی نیروی هوایی ارتش که مأموریت پشتیبانی هوایی و پدافند
هوایی منطقه عملیاتی را بر عهده داشت و با استقرار یک سایت موشکی ضد هوایی هاگ، در منطقه فعالیت می‌کرد. این قراگاه توانست در طول مدت عملیات، تعداد زیادی از هواپیماهای دشمن را سرنگون کنند. تنها در روز اول عملیات، این سایت موشکی 12 فرود موشک به سمت اهداف هوایی، پرتاب کرد. فرماندهی این قرارگاه را شهید خلبان عباس بابایی معاون عملیاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بر عهده داشت.
4- قرارگاه شهید سلیمان خاطر، قرارگاه عملیاتی هوانیروز که ماموریت تشکیل تیم‌های آتش با بالگردهای کبری، تخلیه مجروح با بالگردهای 214 و نیز جابجایی تعدادی از نیروها را بر عهده داشت.
در شروع عملیات لشکرهای 15 و 26 عراق با 10 تیپ و 8 گردان توپخانه پدافند منطقه را از ابوالخصیب تا فاو به عهده داشتند.
حین عملیات 4 لشکر زرهی، 2 لشکر مکانیزه، 8 لشکر پیاده، لشکر گارد ریاست جمهوری، 3 تیپ نیروی مخصوص و 4 تیپ کماندوئی برای پاتک وارد منطقه شدند.
شرح عملیات
عملیات در ساعت 10: 22 روز 20 بهمن 64 با رمز مقدس «یا فاطمه‌ی زهرا(س)» از منطقه عمومی جنوب خسرو آباد تا انتهای جزیره آبادان با عبور غواصان خط شکن از اروند رود در حالی که نم نم باران می‌بارید، آغاز شد. شروع عملیات همزمان با ایام مبارکه دهه فجر و هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود و رزمندگان اسلام انگیزه بالایی را برای انجام عملیات در این روزهای انفجار نور در ایران عزیز، داشتند.
با شروع عملیات، غواص‌های هر لشکر که از ساعت 20:30 به درون آب رفته و خود را آماده و آرام آرام از اروند رود عبور کردند. توانستند در این فرصت، موانع مصنوعی و تله‌های ایجاد شده از سوی دشمن در جلوی خط مقدم را پشت سر گذاشته و در نزدیکی سنگرهای دشمن به کمین بنشینند. به منظور ایجاد هماهنگی و حمله همزمان همه غواص‌ها به خط اول دشمن، برخی از غواص‌ها که سریعتر خود را به ساحل دشمن رسانده بودند، تا اعلام کلمه رمز عملیات، می بایستی خود را در زیر پای دشمن و در بین باتلاق‌ها و موانع دشمن مخفی کرده تا سایر غواص‌ها به ساحل دور اروند رسیده و موانع جلوی سنگرهای دشمن را پاکسازی کنند.
با اعلام رمز عملیات، این غواصان تهاجم خود را جهت شکستن خط اول دشمن آغاز و شروع به پاکسازی ساحل دور اروند رود و ایجاد یک سرپل مناسب، کردند.
اکثر غواص‌ها برای اینکه در مقابل دشمن دیده نشوند «آیه 9 سوره یس» را با خود زمزمه می‌کردند. این آیه که از سوی اکثر رزمندگان و بخصوص از سوی نیروهای اطلاعات - عملیات به هنگام مواجه با نیروهای دشمن، قرائت می‌شد به این شرح است : «وَجَعَلنا مِن بَینِ اَیدیهِم سَداً وَ مِن خَلفِهِم سداً فَاَغشَیناهُم فَهُم لایُبصِرون» آنها معتقد بودند که با خواندن این آیه، خداوند به آنها کمک خواهد کرد تا از چشم نظامیان دشمن، مخفی بمانند. برخی از غواص‌ها در خاطرات خود می‌گویند: «پس از آنکه وارد رودخانه شدیم، سطح رودخانه را موجی فرا گرفت که باعث شد سرهای ما در میان امواج از دید دشمن مخفی بماند.»
از آنجا که مأموریت فرد فرد غواصان از قبل مشخص شده بود و معلوم بود که هر گروه از آن ها بایستی به سمت کدام سنگر دشمن پیش بروند، لذا اکثر غواص‌ها موفق شدند تا سنگرهای دشمن را بدون تیراندازی فتح کرده و آنها را تصرف نمایند.
پس از رسیدن گروه اول غواصان به خط مقدم دشمن و آغاز درگیری‌ها، همزمان آتش پر حجم ادوات و توپخانه صحرایی روی ساحل جنوبی اروند نیز از سوی یگان‌های مربوطه به اجرا درآمد و نیروهای خط شکن و نیز رزمندگان دنبال پشتیبان که با کمک قایق های موتوری به سرعت به ساحل دور اروند رود منتقل شده بودند، به توسعه سر پل خود در محدوده هر یگان مبادرت ورزیدند.
تقریباً در ساعت 2:30 پس از نیمه شب، تمام خط اول دشمن سقوط کرده و در اختیار رزمندگان اسلام قرار گرفت.
پس از پاکسازی خط اول، می‌بایست به منظور مقابله با پاتک های دشمن و نیز تثبیت و تأمین سر پل اولیه، چند اقدام عمده از سوی یگان‌های خودی انجام شود.
1) دور زدن و محاصره کردن شهر فاو به منظور پرهیز از جنگ شهری
2) پیشروی به سمت محور ساحلی، واقع در جناح شمالی منطقه عملیات
3) پاکسازی کامل منطقه راس البیشه به منظور ایجاد فضایی امن به منظور آغاز حرکت شناورهای سنگین برای انتقال ماشین آلات مهندسی و نیز سایر تجهیزات پشتیبانی
بر همین اساس، دو لشکر پرتوان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عملیات خود را با هدف پاکسازی و الحاق در خط اول دشمن آغاز کردند. قبل از روشن شدن آسمان و پس از درهم شکستن مقاومت‌های ضعیف دشمن، لشکر 25 کربلا که مامور تصرف شهر فاو بود، با حضور در مدخل ورودی شهر به محاصره آن پرداخت. در جنوب شهر نیز یکی دیگر از یگان‌ها با طی مسافت زیادی در عمق، به پیشروی خود به سمت خورعبدالله ادامه داد و در نتیجه این شهر از شمال و جنوب به محاصره یگان های خودی درآمد.
پس از محاصره شهر فاو و حضور یگان‌های مانوری در محور ساحلی و نیز دستیابی به خورعبدالله، پاکسازی منطقه رأس البیشه از باقی مانده نیروی دشمن آغاز شد. تیپ 33 المهدی (عج) که از رزمندگان استان فارس تشکیل شده بود، عملیات در این منطقه را انجام می داد. این تیپ در این منطقه با مقاومت های شدیدی مواجه شد و دشمن با سنگر گیری بر بالای مناره یکی از مساجد که بر اروند رود مسلط بود مزاحمت‌های زیادی را برای قرارگاه نوح، فراهم آورد ولی رزمندگان تیپ المهدی(عج) توانستند با عبور از محورهای دیگر و از پشت دشمن به سمت مسجد مزبور حرکت کرده و آتش دشمن را خاموش کنند.
در روز اول عملیات، لشکر 25 کربلا که از رزمندگان استان مازندران تشکیل شده بود، موفق شد تا شهر فاو را به تصرف کامل خود درآورد. فرمانده این لشکر برادر مرتضی قربانی براساس مأموریتی که از سوی برادر محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دریافت کرده بود، پرچم گنبد حضرت ثامن الائمه امام رضا(ع) را که از مشهد به جبهه آورده بودند را بر بالای بلندترین مناره مسجد آن شهر نصب کرد و افتخار به اهتزاز درآوردن پرچم گنبد امام رضا(ع) در شهر فاو برای همیشه نصیب لشکر 25 کربلا شد.
همزمان با پیشروی قوای اسلام در اطراف شهر فاو، نخلستان‌های شمال و جنوب آن هم به طور کامل از وجود نیروهای دشمن پاکسازی شد. لشکر 41 ثارالله و تیپ 33 المهدی(عج) هم در همین زمان موفق شدند تا با پیشروی به سمت دومین پایگاه موشکی دشمن، نیروهای موجود ارتش بعثی در این محور را منهدم و یا به اسارت خود درآورند. لازم به ذکر است که به محض آغاز عملیات، دشمن تجهیزات پرتاب و نیز موجودی موشک های ساحل به دریای خود را از این پایگاه ها تخلیه نمود و در نتیجه فقط چند خودروی راداری مربوط به سیستم‌های پرتاب موشکی به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد. لازم به ذکر است که تا قبل از عملیات والفجر 8، دشمن از این پایگاه های موشکی حدود 90 فروند موشک HY2 را به سمت کشتی هایی که از طریق خورموسی به سمت بندر امام خمینی در حال حرکت بودند پرتاب کرده بود.
در نتیجه تا پایان روز اول، یگان‌های خودی موفق شدند علی رغم اینکه هر پنج دقیقه یکبار دو هواپیمای دشمن در فضای منطقه عملیاتی و بر فراز اروند رود و نیز در عقبه های یگان ها ظاهر شده و اقدام به بمباران می‌کردند، علاوه بر تصرف شهر فاو و پاکسازی کامل منطقه، در شمال شهر و در جاده محور ساحلی حضور یابند که شرح عملکرد افتخار آمیز یکایک آنها از بضاعت این مقاله خارج است و به این ترتیب اهداف مورد نظر در مراحل اول و دوم عملیات، با موفقیت کامل تأمین گردید.
دفع پاتک های تعجیلی با کمک آتش توپخانه
شهید حسن شفیع زاده فرمانده توپخانه سپاه با بررسی منطقه دشمن متوجه شده بود که عمق دشمن در عرض ما قرار دارد و یگان‌های دشمن که قصد عزیمت به منطقه فاو برای انجام پاتک دارند بایستی از جاده استراتژیک بصره به فاو از مقابل ما عبور کنند که تمام مسیر در برد توپخانه می باشد. لذا به گروه توپخانه 63 خاتم الانبیاء (ص) به فرماندهی شهید حبیب الله کریمی ماموریت داده شد که با تحت امر گرفتن 5 گردان توپخانه ارتش که با توپخانه سازمانی گروه 8 گردان می‌شد. در داخل نخلستان‌های حاشیه رودخانه بهمنشیر مستقر شود. با این ابتکار تاکتیکی توپخانه سپاه با ثبت گره های مواصلاتی و نقاط مؤثر در خطوط تدارکاتی دشمن و با کمک دیده بانی دقیق و از طریق تمرکز آتش ها، توانست نقش مؤثری را در به هم پاشیدن سازمان واحدهای پاتک کننده دشمن، قبل از رسیدن به خط تماس، ایفا نماید. آتش توپخانه گاهی اوقات موفق می شد که نظامیان بعثی را قبل از پیاده شدن از اتوبوس ها و خودروهای خود و نیز قبل از آرایش جنگی گرفتن مورد حمله قرار داده و امکان گسترش مناسب آنها را ندهد. توپخانه سپاه با کمک توپخانه مامور از ارتش، در تمام دوره هفتاد و پنج روزه نبرد فاو توانست به عنوان یک یگان پر قدرت، واحدهای خط مقدم را در برابر پاتک ها و تهاجمات دشمن، به طور مرتب پشتیبانی کنند.
در ادامه عملیات، یگان های خودی در محور جاده استراتژیک، جاده ام القصر و کارخانه نمک، بر حملات خود شدت بخشیده و توانستند ضمن تصرف نیمی از کارخانه نمک، روی جاده ام القصر نیز خطی دفاعی به موازات این کارخانه تشکیل دهند. سپس، طی چند شب درگیری متوالی، یگان های خودی با درهم شکستن خطوط دشمن موفق شدند در شب هشتم عملیات، خود را به سه راهی کارخانه نمک رسانده و با احداث چند رده خاکریز بلند و آرایش مناسب و استقرار سلاح های ضد زره، در پشت آن مستقر شوند و خط پدافندی اولیه خود را تشکیل دهند.
از روز هشتم به بعد با تشکیل خط مناسب پدافندی، دشمن که خود را به طور کامل پیدا کرده و حواس خویش را بازیافته بود، پاتک هایش را مجدداً آغاز کرد. ابتدا، از جاده فاو- البِحار وارد عمل شد که با مقاومت رزمندگان اسلام مواجه و با از دست دادن تعدادی از نفرات و انهدام تجهیزات خود عقب نشست. سپس، از جاده استراتژیک، تهاجم خود را روی سه راهی کارخانه نمک متمرکز کرد؛ لیکن بر اثر اجرای آتش شدید خمپاره وتوپخانه، انهدام قابل توجهی را متحمل شده و با بر جای گذاردن تعداد زیادی کشته و زخمی عقب نشینی کرد.
در روز یازدهم عملیات، به منظور تکمیل خط پدافندی و تثبیت آن، از سوی رزمندگان اسلام در سراسر محور ساحلی و میانی جبهه، آب رها شد و به این ترتیب، دشمن از تلاش مجدد برای پاتک در محورهای یاد شده ناامید شوید.
پاتک های متوالی دشمن 75 روز ادامه داشت که همراه بمباران هوائی وشیمیائی انجام می گرفت لکن با امدادها و لطف و عنایت الهی و تدبیر و برنامه ریزی موثر فرماندهان وایثار و رشادت رزمندگان عاشورائی ، دشمن با تحمل تلفات سنگین در باز پس گیری فاو نا کام ماند.
نتیجه
عملیات فتح فاو از پیچیده ترین وتخصصی ترین عملیاتهای طول دفاع مقدس بود که پس از عملیات بیت المقدس بزرگترین پیروزی برای رزمندگان اسلام بود وبلوغ وتوانمندی عملیاتی سازمان رزم سپاه را به نمایش گذاشت. چگونگی عبور مدافعان اسلام ازمانعی چون اروند رود هنوز هم برای استراتژیست های نظامی دنیا یک معما است.
از دیگرعوامل مهم موفقیت این عملیات ، انجام عملیات فریب در محور هورالهویزه بود به نحوی که دشمن را به این باور قطعی رسانده بود که عملیات بزرگ واصلی ما در آن محور خواهد بود وبه همین دلیل به برخی گزارش ها مبنی برفعالیت مهندسی نیروهای خودی در جزیرۀ آبادان بی اعتنا بود وموجب غافلگیری او گردید.
نتایج این عملیات به شرح زیر است:
1-آزادسازی حدود 600 کیلومتر مربع از اراضی منطقه عملیات
2- تصرف شهر فاو و تأسیسات نفتی و بندری آن
1- تصرف سه پایگاه موشکی ساحل به دریا
2- انسداد راه ورود کشتی های عراق به خلیج فارس
3- تسلط بر اروند رود
4- تأمین خورعبدالله
5- تأمین شمال خلیج فارس و ایجاد امکان تردد امن کشتی ها به بندر امام خمینی(ره)
6- تهدید بندر ام القصر
7-هم مرزی با کویت به عنوان عضوی از شورای همکاری خلیج فارس که در پشتیبانی از عراق اقدام می‌کرد