سرویس سیاست مشرق - آینده برجام چه خواهد شد؟ این سئوالی است که چندی است در محافل خبری زمزمه می‌شود. اخیرا محمد جواد ظریف وزیرخارجه کشورمان در پیش‌بینی قابل تامل در مصاحبه با روزنامه‌های گاردین و فایننشیال تایمز اعلام کرد که «انتظار دارد ترامپ پایبندی ایران به برجام را در ۱۵ اکتبر تأیید نکند.»[1]

وی همچنین مطرح کرده است که « اگر اروپا دنباله‌روی واشنگتن برای خروج از برجام باشد، ایران تکنولوژی هسته‌ای بسیار پیشرفته‌تر از قبل از برجام را دنبال خواهد کرد.»

سئوال اینجاست که این پیش‌بینی‌های وزیرخارجه کشورمان که با توجه به سخنان دانلد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و تحرکات نیکی هیلی، نماینده این کشور در سازمان ملل قابل پیش بینی بود، با چه اقدامی از سوی وزارتخارجه همراه خواهد شد.

این موضوع چند سئوال اساسی را پیش روی ما قرار می‌دهد.

1-  مسیر مذاکره با امریکا بسته است یا باز؟ نتیجه این مذاکرات چه خواهد شد؟ یکی از گزینه‌های همواره پیش روی تیم دیپلماتیک کشورمان مذاکره بوده است. اما حالا مذاکره کنندگان دولت دوازدهم که به دولت دیپلماتیک معروف هستند، مطرح می‌کنند که چه تضمینی وجود دارد که مذاکره راه‌حل برطرف کردن مشکلات باشد.

در این زمینه حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در لندن و از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درباره برجام در صفحه توییتر خود نوشت: «به فرض محال، فرض کنیم تمامی اعضای برجام پیشنهاد آمریکا برای مذاکره مجدد (درباره) متن برجام را بپذیرند و به توافق نسبت به تغییرات جدید هم برسند اما چه تضمینی هست که کنگره آمریکا توافق جدید را بپذیرد یا رئیس‌جمهور بعدی آمریکا این توافق جدید را یک فاجعه تمام عیار نخواند.»[2] سئوال دیگر این است که ایران تا به کی و با چند دولت آمریکا بایستی بر سر مسائل هسته‌ای خود به مذاکره جداگانه بنشیند و توافق کند؟

2-  چرخش دیپلماتیک به سمت اروپا چه نتیجه‌ای در بر خواهد داشت؟ بعد از روی کار آمدن دولت  ترامپ شاهد چرخش دیپلماتیک دولت به سمت اتحادیه اروپا بودیم؛ این درحالی بود که تا زمان دولت اوباما، آمریکا کدخدایی خوانده می‌شد که باید با وی مسائل را حل و فصل کرد. در این زمینه بعضا شاهد واکنش‌هایی از سوی فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جهت حفظ برجام بوده‌ایم. اما اخیرا مواضعی از سوی اروپایی‌ها بخصوص آلمانی‌ها شاهد هستیم که دو طرف را دعوت به مذاکره می‌کنند.

در همین راستا زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان با بیان اینکه لغو برجام اعتبار پیشنهاد آمریکا برای مذاکره با کره شمالی را زیر سوال می‌برد، گفت واشنگتن باید با تهران هم وارد گفت‌وگو شود.[3] سخنان ظریف درباره دنباله روی اروپا از واشنگتن خود نشان از نوعی نگرانی در خصوص مواضع اروپا در حوزه برجام دارد.

3- ایران چه برنامه‌ای برای اقدام متقابل دارد؟ اینطور که حدسیات ظریف به عنوان یک دیپلمات به او می‌گوید، آمریکا پایبند برجام نخواهد بود، حال سئوال اساسی این است که ایران چه برنامه‌ای برای این موضوع اندیشیده است. یکجانبه گرایی آمریکا در برجام و امتیازخواهی صرف از آن با چه برنامه‌ها و واکنش‌های دیپلماتیکی از سوی دولت ایران مواجه خواهد شد.

4- پازل سخنان ظریف با چه عملکردی تکمیل می‌شود؟ محمد جواد ظریف اخیرا در مصاحبه‌هایی که انجام داده بیان کرده که آمریکا ثابت کرده است که قابل اعتماد نیست. [4]از سوی دیگر وی بیان داشته که در صورت خارج شدن واشنگتن از برجام، ما هم از این توافق خارج خواهیم شد.[5] وی همچنین پیش بینی‌کرده است که انتظار ندارد ترامپ در اکتبر پایبندی ایران در برجام را تایید کند. همه این موارد پازل بهم‌ریخته‌ای روبروی ما قرار می‌دهد که پیش بینی آن نامعلوم است و مشخص نیست برنامه دولت ایران درباره وضعیتی که یقین می‌کند، چیست.

5- تکلیف امیدهای دولت تدبیر و امید به ملت ایران چه می‌شود؟ در دولت گذشته دولت تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد برجام چید. در این زمینه حتی دیگر حوزه‌ها از جمله اقتصادی به خارج از کشور معطوف شد. برخی از مسئولان حتی بیان داشتند که تاخیر در هر روزه اجرای برجام روزی صدمیلیون دلار به ضرر کشورمان است. حال با توجه به اینکه وزیر خارجه کشورمان از خروج از برجام صحبت کرده و پیش‌بینی‌های خود را به این سمت سوق داده‌ است، سئوال اساسی اینجاست که دولت تدبیر و امید که همواره در این زمینه به مردم امید داد چگونه قرار است ضررهای مختلف مالی و معنوی در این راستا را جبران کند؟