به گزارش مشرق، چهارشنبه شبی که گذشت، ساعت ۲۳:۲۷ زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۲/ ۵ ریشتر در ۳ کیلومتری شهرستان ملارد استان تهران اتفاق افتاد. این زمین‌لرزه ساختمان‌های چندین‌طبقه و سر به فلک کشیده پایتخت را لرزاند و مردم را راهی کوچه و خیابان کرد. پایتخت‌نشینان پیش از یلدا غافلگیر شدند و هوایی را که با وقوع زلزله شاخص آلایندگی‌اش به ۱۸۰ رسیده بود تنفس کردند!
مردم تردید داشتند که برای در امان ماندن از آلودگی هوا در خانه بمانند یا از ترس ریزش آوار به بیرون فرار کنند اما به‌هرحال حجم قابل‌توجهی از ساکنان پایتخت با وسیله و پیاده خودشان را به حاشیه بلوارها، پارک‌ها و زمین‌های بی‌خطر رساندند و بخشی هم از شهر خارج شدند. در همان اولین ساعت پس از وقوع زلزله خیابان‌ها و کوچه‌ها مملو از خودرو و موتوسیکلت و جمعیت شد. باور اینکه سرانجام پیش‌بینی‌ها درباره وقوع زلزله در تهران به حقیقت پیوسته برای ساکنانش سخت بود و برای همین در چهره‌های مردم ناباوری به وضوح قابل مشاهده بود. خوشبختانه زمین‌لرزه چهارشنبه گذشته در تهران خسارات و تلفاتی نداشت و تنها ۲ نفر بر اثر شوک قلبی جان باختند اما زنگ خطر و تلنگری جدی هم برای مدیران و سازمان‌های امدادی و هم برای مردم بود.
اما پس از زلزله شامگاه چهارشنبه ۲۹ آذر ۲ موضوع مهم بین تمام مباحث خودنمایی کرد و نقل محافل و رسانه‌های گوناگون شد؛ در وهله اول اینکه مدیریت بحران در تهران تا چه میزان آماده وقوع این حادثه مهیب است و در مرحله بعد مردم و شهروندان تا چه میزان برای مواجه شدن با شرایط بحران آمادگی دارند و با نوع واکنش و رفتار در زمان بحران آشنا هستند؟
آمادگی «ناچیز» تهران
زلزله شامگاه ۲۹ آذر مانوری برای محک زدن بخش‌های گوناگون سازمانی، امدادی و خدمات‌رسانی بود، پس از زلزله اظهارات مدیران نشان داد که پایتخت آمادگی لازم برای مواجهه با حوادث مهیب را ندارد. به گفته علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از شهروندان تهرانی در بافت فرسوده سکونت دارند که این واقعیتی تلخ را از میزان تلفات و خسارات در زمان وقوع زلزله‌ای مهیب نشان می‌دهد. پیش از نیز رئیس سازمان مدیریت بحران کشور آمادگی تهران در برابر زلزله‌ای بزرگ را ناچیز توصیف کرده بود.
به گفته اسماعیل نجار، مدیریت بحران باید به دغدغه مسؤولان و باور عمومی مردم و مدیران تبدیل شود و نگاه به مقوله مدیریت بحران باید فرابخشی شود. بدون شک اهمیت مدیریت بحران با توجه به وقوع حوادثی نظیر زلزله‌های تخریبگر بم و کرمانشاه قابل‌توجه است.
تهران با توجه به وسعت گسترده و جمعیت بالایی که دارد در زمان وقوع حادثه دچار شرایط بحرانی خواهد شد. در همین ارتباط، استاندار تهران گفته است: «تهران از کمبود ۲۰ درصدی شاخص‌های امداد و نجات برای زلزله احتمالی رنج می‌برد». بنابر اظهارات محمدحسین مقیمی، برای امداد و نجات در شهری ۱۴ میلیون نفری در زلزله احتمالی نیازمند امکاناتی هستیم که هم‌اکنون در این زمینه کمبودهایی وجود دارد. برخی بیمارستان‌های تهران قدیمی است که نیاز به مقاوم‌سازی دارد و همچنین باید بیمارستان‌های جدید ساخته شود.
نقش مردم در مدیریت بحران
علاوه بر این، نقش مشارکت‌های مردمی در مدیریت بحران یکی از بخش‌های اصلی مدیریت بحران است که باید به آن توجه کرد. نزدیک به یک سال از حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در تهران گذشته است. در آن زمان یکی از موضوعاتی که ستاد مدیریت بحران و دستگاه‌های امدادی و خدمات‌رسانی را دچار چالش کرد ناآشنایی مردم با نقش خودشان در بحران به‌وجودآمده بود. در زمان حادثه ساختمان پلاسکو تعداد قابل‌توجهی از مردم در ساعات اولیه برای مشاهده عملیات امدادرسانی مسیرهای منتهی به محل حادثه را مسدود کردند که باعث شد عملیات امدادرسانی به‌کندی پیش رود.
معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران معتقد است مدیریت بحران یک زنجیره است که سر اصلی آن در میان مردم، رفتارها و تصمیم‌های فردی آنها قرار دارد. به گفته فاطمه صالح، مدیریت بحران عبارت است از برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل اما متأسفانه مشارکت مردمی در مقوله مدیریت بحران هنوز جا نیفتاده و نبود انجمن‌های محلی سازمان‌یافته و فقدان اطلاعات ازجمله دلایل این موضوع است.
صحت این اظهارات را می‌توان در واکنش‌های مردم نسبت به وقوع زلزله چهارشنبه‌شب گذشته به‌وضوح دید. مردم وحشت‌زده به هر طریقی می‌خواستند خودشان را به فضاهای باز و امن برسانند. نقشه ترافیکی پایتخت پس از یک ساعت از وقوع زلزله نشان داد اگر حادثه با ابعاد گسترده به وقوع بپیوندد عملیات امدادرسانی ناممکن خواهد بود. به گفته علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران، موضوع آموزش و پیشگیری باید در اولویت قرار بگیرد و سراهای محله پتانسیل‌های خوبی را برای نحوه آموزش‌های شهروندی دارند.
با این تفاسیر، امید است با توجه به مانور واقعی زلزله ۲۹ آذر، نیازهای اساسی پرجمعیت‌ترین کلانشهر کشور که در زمان وقوع حوادث مهیب به آنها نیاز است فراهم شود، همچنین بالا بردن سطح آگاهی و سواد مردم درباره اقدامات ضروری در زمان بروز حوادث در اولویت مدیران و نهادهای آموزشی قرار گیرد.
منبع: روزنامه وطن امروز