سرویس جهان مشرق - «اگر اهرم‌های متقابل اروپا تحریم‌های یکجانبه آمریکا را خنثی کند، انگیزه ایران به پایبندی نسبت به توافق، دست‌نخورده باقی می‌ماند و از آن مهم‌تر، اروپا نشان می‌دهد آمریکا بدون موافقت و مشارکت آن نمی‌تواند جنگ اقتصادی به راه اندازد». این تهدیدها جملاتی است که در ابتدای گزارش آماری بنیاد تندرو دفاع از دموکراسی‌ها آمده تا کاخ سفید را راضی کند در راستای دشمنی با ایران هر چه بیشتر مراقب شرکت‌های خارجی باشد که هنوز در ایران مانده‌اند.

«وزارت خزانه‌داری، وزارت خارجه، مقامات آمریکایی در سایر آژانس‌ها که تبعیت از تحریم‌ها را رصد می‌کنند» مخاطب اصلی گزارش یادشده به قلم دیوید آدِسنیک و سعید قاسمی‌نژاد قرار گرفته‌اند. ۲۳۲ شرکت خارجی طبق بررسی پژوهشگران بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها پس از برجام به نحوی وارد همکاری با ایران شده‌اند که ۶۷ مورد از آنها بر مبنای فهرست Fortune در میان ۵۰۰ شرکت پردرآمد جهان قرار دارند. تنها شرکت اروپایی در میان آن ۶۷ شرکت که بعد از خروج آمریکا از برجام اعلام کرد قراردادهایش را لغو نکرده و در برابر این اقدام یکجانبه ایستادگی خواهد کرد، رنو بود که آن هم پس از چندی تصمیم گرفت اجرای فعالیت‌هایش در ایران را به تعویق بیاندازد.

البته برخی نیز با توجه به عدم شمول تحریم‌های آمریکا نسبت به شرکت‌های غذایی، دارویی و هوایی همچنان فعالیت خود را ادامه داده‌اند که از آن جمله شرکت نستله، Sanofi فرانسه، ‌Bayer آلمان، روشه سوئیس و لوفتهانزای آلمان است.

۵ شرکت دولتی چینی و روسی نیز در میان ۵۰۰ شرکت پردرآمد جهان هستند که در ایران سرمایه‌گذاری کرده و با توجه به رویکرد دولت‌های متبوع، قصد دارند در مقابل تحریم‌ها ایستادگی کنند. CNPC و Sinopec از شرکت‌های نفتی و گازی چین، شرکت راه‌آهن چینی CREC، شرکت‌های نفتی و گازی روسیه شامل Gazprom و Rosneft که گفته می‌شود در حال انعقاد قرارداد ۱۰ میلیارد دلاری با ایران هستند. شرکت‌های بزرگ ژاپنی و هندی ایران را ترک کرده یا فعالیت‌های خود را تعلیق کرده‌اند.

در میان شرکت‌های کوچکتری که در ایران ماندگار شده‌اند، می‌توان از شرکت تُرک Turpras در حوزه پالایش نفت نام برد. این شرکت وارداتش را از ایران کاهش خواهد داد اما به صفر نمی‌رساند. LMF اتریش که کمپرسور نفت و گاز می‌سازد؛ KSB آلمان که پمپ و شیرفلکه تولید می‌کند؛ Saipem ایتالیا در حوزه نفت و گاز؛ Denikon که قرار است با Sinosteel چین برای ایران نیروگاه خورشیدی بسازند؛ Matisa سوئیسی که در ایران ریل می‌گذارد و Hyflux سنگاپوری که باز هم برای ایرانیان آب‌شیرین‌کن خواهد ساخت، در ایران می‌مانند.

دانلود گزارش بنیاد دفاع از دموکراسی با موضوع تصمیم شرکت‌های خارجی در قبال خروج آمریکا از برجام

شرکت‌های متعددی نیز هنوز تصمیم نهایی خود را اعلام نکرده‌اند. خیلی از آنها صرفاً تفاهم‌نامه امضا کرده‌اند اما سایر آنها علی‌رغم انعقاد توافق همچنان به خبر تحریم‌های آمریکا بی‌اعتنا مانده‌اند. به نظر تحلیلگران بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها «آمریکا باید از نزدیک وضعیت این شرکت‌ها را بررسی کند و فعالانه فشار بیاورد تا پیوندهایشان را با ایران قطع کنند».

بیمه آلمانی Munich Re، شرکت آلمانی ZF که قطعات اتوموبیل می‌سازد و کارخانه فلزات MKM از آلمان؛ مؤسسه مالی SACE که بیمه‌گری نیز انجام می‌دهد؛ بانک Exim و شرکت هیوندای کره که البته در برخی حوزه‌ها حضورش را کاسته؛ شرکت‌های بزرگ چینی شامل CITIC (بانکداری و فلزات)، لوکوموتیوسازی CRRC و شرکت مشاوره تجاری و ملکی CRIC از این جمله‌اند.

در مجموع طبق بررسی‌های انجام شده پیرامون ۲۳۲ شرکت، ۷۱ شرکت قصد خروج خود از ایران را اعلام کرده‌اند، ۱۹ شرکت قصد دارند بمانند و ۱۴۲ شرکت نیز هنوز تصمیم نهایی خود را علنی نکرده‌اند. این عدد بزرگ یعنی ۱۴۲ موجب شده بنیاد تندرو دفاع از دموکراسی‌ها از مقامات آمریکایی بخواهد هر چه زودتر با اتخاذ تدابیری برای فشار به آنها جهت خروج از ایران اقدام کند تا «بیانیه شرکت‌ها تا نوامبر» که دور دیگری از تحریم‌های آمریکا اعمال می‌شود، صادر شود.  

آدِسنیک و قاسمی‌نژاد می‌نویسند تا کنون دلیل خروج شرکت‌ها از ایران این بوده که آنها میان فعالیت اقتصادی در آمریکا و ایران انتخاب کرده‌اند و هنوز اروپاییان اهرم‌های متقابلی ارائه نکرده‌اند که شرکت‌ها را به انتخاب میان اروپا و آمریکا وادارد. البته همان‌گونه که مدیر اجرایی شرکت نفتی OMV گفته، اروپا هر جریمه‌ای را اعلام کند، احتمالاً کمتر از ضرری است که مخالفت با تحریم‌های آمریکا برای شرکت‌ها دارد.

جمع‌بندی

به نظر آدِسنیک و قاسمی‌نژاد اگر ترامپ نتواند تبعیت از تحریم‌های آمریکا را به یک «قاعده» در شرکت‌های چندملیتی تبدیل کند، در آن صورت باید گفت مخالفان خروج آمریکا از برجام به درستی از خطر جنگ سخن گفته بودند، زیرا ترامپ مجبور است برای تقویت نفوذ خود از ابزار سخت‌تری بهره گیرد. آنها می‌نویسند اگر چه کاهش ارزش پول ملی و تظاهرات اعتراضی بر مقامات ایران فشار خواهد آورد اما از هم‌اکنون همزمان با فشار سیاسی و اقتصادی به تهران، گزینه تهدید نظامی نیز مطرح شود.

پیشنهاد دوم آنها تغییر رویکرد تقابلی با متحدان دیرین واشینگتن در اروپا است. تنها در این صورت است که می‌توان اطمینان داشت ایران برای اقداماتش پاسخگو باشد. به نظر آنها برای رسیدن به این هدف باید به اروپایی‌ها یادآوری کرد آنها بیش از آمریکا در معرض اقدامات خطرناک ایران قرار دارند که نشانه آن، تلاش اخیر برای بمب‌گذاری در نشست بزرگ مجاهدین خلق است.

بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در این گزارش همچنین به وزارت خزانه‌داری توصیه کرده حواسش به شرکت‌های کوچک و متوسط هم باشد که به دلیل حجم فعالیت‌شان چندان ضرری از ماندن در ایران نمی‌بینند. اگر یکی دو تا از آنها نقره‌داغ شوند، حسابِ کار دست بقیه می‌آید.

با وجود این دشمنی‌ها یک پرسش مطرح می‌شود: آیا تأخیر اروپاییان در ارائه بسته مناسب اقتصادی که ضامنِ واقعیِ تداوم همکاری شرکت‌های خارجی با ایران باشد، با این هدف صورت می‌گیرد که سایر شرکت‌ها نیز یکی‌یکی اعلام کنند از ایران خارج می‌شوند؟ به بیان دیگر آیا اروپاییان دارند به نفع شرکت‌های خود و به ضرر وعده‌هایی که به تهران داده‌اند، زمان می‌خرند؟