به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، توپخانه و مهمات مورد استفاده در آن برای بسیاری از افراد، عمدتاً به عنوان یک پرتاب کننده گلوله‌های شدید الانفجار تعریف شده و حقیقت امر این است که گلوله‌های توپخانه در اکثر موارد نیز از همین نوع هستند و بیشتر با استفاده از مواد منفجره برای نابودی یک یا چند هدف به کار می‌روند اما در این میان، با گسترش کاربردهای این سامانه‌ها و ترسیم طراحی‌های مختلف و متنوع برای آن، مهمات خاصی دیگری نیز به وجود آمد که با تصور عامه درباره گلوله‌های مورد استفاده در توپخانه متفاوت است.
خوشبختانه نیروهای مسلح کشورمان نیز در این زمینه جزو پیشگامان محسوب شده و علاوه بر وجود یگانهای توپخانه ای قدرتمند و هوشمند در سپاه و ارتش، اخیراً از یک دستاورد متفاوت و مهم نیز رونمایی شده که جزئیات آن در نمایشگاه‌های دستاوردهای ارتش جمهوری اسلامی ایران به نمایش درآمد و نشان داد نزاجا نیز مجهز به یک مدل خاص از گلوله‌ها است که می‌تواند تأثیر مهمی در میدان نبرد داشته باشد. به بهانه معرفی این گلوله، تعدادی از مهمات خاص توپخانه را معرفی کرده و در نهایت به مدل ایرانی نیز خواهیم پرداخت.
ابتکار سوئدی و آلمانی برای مقابله با تانک‌ها
مقابله با قوای زرهی دشمن از جمله مباحثی بوده که خصوصاً در دوره جنگ سرد و در اروپای غربی و پیمان ناتو به عنوان یک مسئله مهم تلقی می‌شد. موشک‌های ضد زره، بالگردها، هواپیماهای پشتیبانی نزدیک، بمب‌های خوشه‌ای ضد زره و حتی استفاده از تسلیحات اتمی تاکتیکی همه از جمله راه‌هایی بود که در سالهای جنگ سرد برای مقابله با سیل عظیم نیروهای زرهی پیمان ورشو توسعه پیدا کرد. از توپخانه نیز به شکل سنتی می‌توان برای مقابله با یگانهای زرهی استفاده کرد ولی در برخی از کشورهای جهان مهمات خاصی برای مقابله با تانک‌ها توسعه پیدا کرده است.
مدل ۱۵۵ BONUS ساخت شرکت بوفورس سوئد از جمله این مهمات است که ترکیبی جالب از گلوله ۱۵۵ میلی متری توپخانه و ریز مهمات هوشمند را با هم ایجاد کرده. اساس کار این مهمات بر این شکل است که درون گلوله مورد نظر دو ریز مهمات قرار دارد و وقتی گلوله شلیک می‌شود و به نقطه مورد نظر بر اساس مختصات کلی هدف می‌رسد (برد گلوله در نهایت ۳۵ کیلومتر است) بعد از رسیدن به نقطه مورد نظر، یک حسگر در نوک گلوله فعال شده، به نوعی باعث باز شدن پوسته گلوله می‌شود و دو ریز مهمات حاوی حسگر رها می‌شوند و بالچه‌هایی که برای آنها تعبیه شده است نیز باز شده و سرعت سقوط آنها را کاهش می‌دهد.
حسگرهای نصب شده بر روی این ریز مهمات از نوع فروسرخ هستند و منطقه مورد نظر را اسکن کرده و با پیدا کردن هدف، مثل یک تانک، یک خرج گود شکل گرفته انفجاری که به صورت اختصاری EFP نامیده می‌شود را با سرعت بالا به سمت تانک پرتاب می‌کند. خودروهای زرهی از بخش بالا دارای کم‌ترین زره بوده و بیشترین آسیب را می‌توان به آنها از این محل وارد آورد.
بیشتر بخوانیم:
سلاح ۲۰ کیلومتری؛ ابتکار سهل و ممتنع سپاه برای جنگ سوریه
اما آلمانی‌ها هم توسط شرکت GIWS mbh گلوله SMArt 155 را توسعه دادند که از نظر عملکرد تقریبا مشابه با نمونه سوئدی است که برای عملیات ضد زره استفاده می‌شود. در این میان دو تفاوت بین این مهمات‌ها وجود دارد. نمونه آلمانی برای ریز مهمات خود به جای بالچه از چترهای کوچک استفاده می‌کند و در عین حال در کنار حسگرهای فروسرخ از گیرنده‌های موجی میلی متری نیز برای هدف یابی استفاده می‌کند. به غیر از این دو مورد، گلوله‌ها دقیقاً به مانند یکدیگر عمل می‌کنند.
گلوله‌های ساخت آلمان به یونان، سوئیس و استرالیا و گلوله‌های ساخت سوئد نیز به فرانسه و فنلاند نیز صادر شده است. آمریکا نیز با الگو برداری از گلوله‌های مدل سوئدی مهمات سری SADARM را توسعه داد و در سال ۲۰۰۳ در عراق از آنها بهره برد. اما اکنون آمریکایی‌ها بیشتر به دنبال استفاده از مهمات ایکسکالیبر در بخش توپخانه به جای سری SADARM هستند.
نروژ و فنلاند به دنبال یک انقلاب در توپخانه
مدتی است که بحث‌هایی مبنی بر افزایش برد گلوله‌های توپخانه با کالیبر ۱۵۵ میلی متری در جهان گرم شده و ارتش‌های مختلفی از جمله آمریکا به داشتن این نوع از مهمات ابراز علاقه کردند. هدف از داشتن این نوع مهمات رسیدن به بردهای بالای ۱۰۰ کیلومتر است که اصولاً با گلوله‌های معمولی ۱۵۵ میلی متری ممکن نیست اما شرکت نروژی / فنلاندی Nammo از یک نمونه گلوله ۱۵۵ کیلومتری توپخانه رونمایی کرده که از پیشران رم‌جت (RamJet) بهره برده و می‌تواند به برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر دست پیدا کند.
در حال حاضر هنوز از وضعیت تولید انبوه این گلوله خبری در دست نیست اما آمریکا برای بازه تا سال ۲۰۲۳ میلادی امید زیادی دارد که بتواند گلوله‌ای با این توانایی را وارد خدمت کرده و به نظر این نمونه اروپایی از جمله کاندیداهای مهم برای این امر به حساب می‌آید.
اخلال رادیویی با گلوله توپخانه؛ ایران صاحب یک توان راهبردی شد
بحث اخلال در ارتباطات دشمن یک مسئله بسیار تخصصی است که در ارتش‌های جهان، عمدتاً این وظیفه بر عهده یگانهای جنگال است. سیستم‌های پیچیده و بسیار گران قیمتی برای این عملیات‌ها استفاده می‌شود که عمدتاً با فاصله از خط اصلی میدان نبرد فعال شده یا به شکل پادهای ویژه در زیر هواپیماهای رزمی نصب شده و در مدت زمانی مشخص بر فراز منطقه‌ای خاص عملیات اخلال انجام می‌شود.
جالب است بدانید در برخی کشورها همچون بلغارستان از دهه ۱۹۸۰ میلادی گلوله‌های توپخانه ای با قابلیت اخلال ارتباطی نیز توسعه پیدا کرده که به عنوان سری Starshel شناخته می‌شود. گلوله‌های این سری بر اساس مهمات استاندارد شرقی ۱۵۲ میلی متری توسعه پیدا کرده و دارای بردی در حدود ۱۴ الی ۱۶ کیلومتر است. بعد از برخورد به زمین یک آنتن از پشت گلوله خارج می‌شود که با استفاده از یک باطری لیتیومی به مدت یک ساعت می‌تواند تا شعاع ۷۰۰ متر ارتباطات دشمن را مختل کند.
اهمیت این مسئله آنجاست که با قطع شدن ارتباط رادیویی بین واحدهای دشمن، عملاً توان هماهنگی از آنها گرفته می‌شود. یک جمله رایج درباره بحث مخابرات در ارتش‌های جهان وجود دارد و آن هم این است که مخابرات در حکم سلسله اعصاب ارتش است و زمانی که بتوان این سلسله اعصاب را قطع کرد، به نوعی این ارتش از کار خواهد افتاد.
اما خبر خوب اینجاست که اخیراً نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز از گلوله‌های جمر خود رونمایی کرده که این گلوله خاص، تحت طرحی به اسم اختلال ۸۵ طراحی و ساخت شده است. گلوله ساخته شده توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران دارای مشخصاتی از این قرار است: کالیبر ۱۵۵ میلی متر، برد جمر در حدود ۷۰۰ متر، دارای باتری‌های مقاوم در برابر فساد که قابلیت انبارداری طولانی این محصول را فراهم می‌کند، اخلال روی فرکانس ۴۰ تا ۱۱۰ مگاهرتز و توان تشعشعی ۱۰ وات و عمر ۱ ساعت.
با استفاده از این گلوله و شلیک چند تیر از آن، می‌توان فضای بسیار گسترده‌ای را پوشش و تحت اخلال قرار داد. این توانایی رزمی نه فقط در مقابله با یک دشمن کلاسیک و منظم بلکه در برابر گروه‌های تروریستی نیز شدیداً کاربردی است زیرا بنا بر شواهد موجود امروز استفاده از سیستم‌های مخابراتی حتی در بین گروه‌های تروریستی و شبه نظامی نیز کاملاً رواج دارد. حالا در کنار گلوله‌های شدید الانفجار و بصیر هدایت لیزری، توانایی اخلال ارتباطی و فلج کردن سیستم عصبی دشمن نیز به توانایی‌های توپخانه ارتش جمهوری اسلامی ایران افزوده شده است.