به گزارش مشرق، سفر روبرت راگنار اسپانو رئیس دادگاه حقوق بشر اروپا به ترکیه و دیدارهای او با مسئولینی نظیر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور، عبدالحمید گل وزیر دادگستری، مصطفی شن توپ رئیس پارلمان ملی ترکیه، زهدی ارسلان رئیس دیوانعالی کشور و دادگاه قانون اساسی ترکیه، توجه رسانه­ ها را به سوی خود جلب کرد. این در حالی است که این سفر، به طور گسترده از سوی منتقدین و مخالفین مورد انتقاد قرار گرفته است.

برخی از چهره ­های سیاسی و فعالان حقوق بشر در ترکیه، سفر رئیس دادگاه حقوق بشر اروپا به استانبول و دریافت دکترای افتخاری را به عنوان اقدام غلطی قلمداد کرده­ و از قاضی اسپانو خواسته بودند از این سفر ظرف نظر کند.

با این حال اسپانو عزم خود را جزم کرده بود تا به یک کشور اسلامی سفر کند که سالهاست پشت دروازه­ های اتحادیه اروپا،  به انتظار اذن ورود ایستاده است و اتفاقاً عمده­ ترین دلایل عدم تکمیل روند عضویت، ارتباط تنگاتنگی  استانداردها و مسائل حقوقی دارد.

اسپانو کیست؟

روبرت راگنار اسپانو  متولد 27 اوت 1972 حقوقدان دارای تبار ایسلندی - ایتالیایی، قاضی و رئیس دادگاه حقوق بشر اروپا است که دانش ­آموخته دانشگاه آکسفورد بوده و از سال 2006 میلادی به عنوان استاد تمام یا پروفسور و از سال 2013 میلادی به عنوان قاضی ارشد دادگاه حقوق بشر اروپا مشغول به فعالیت شده و به تازگی عهده ­دار پست ریاست این دادگاه شده است.

اسپانو مسیر رشد علمی و حرفه­ ای را به سرعت پیموده و صاحب چندین مقاله و مدیریت چند پروژه حقوقی جنجالی در ایسلند و ایتالیا است و شواهد نشان می ­دهد که از لحاظ پرسیتژ و مرتبت علمی و کاری، نیازی به آبرو و اعتبار دکترای افتخاری دانشگاه استانبول نداشته و باید سفر او را از منظری دیگر، ارزیابی کرد.

حرف حساب منتقدین چیست؟

پس از کودتای نافرجام سال 2016 میلادی و اعلام شرایط اضطراری امنیتی در ترکیه، دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، به طور آشکار و عملی، به بهانه حفظ امنیت و بقای ملی کشور، اختیارات گسترده­ ای به استانداران و مقامات امنیتی داده و در کار دستگاه قضا مداخله کرد.

همچنین پس از تثبیت پایه ­های نظام جدید ریاستی در ترکیه، بسیاری از منتقدین داخلی و خارجی ترکیه، بر این مساله تاکید کرده­ اند که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در مقام یک رئیس جمهور حزبی و معتقد به دوقطبی سیاسی و فکری، استقلال دستگاه قضا را زیر سوال برده و با دخالت آشکار در کار قضات و کانون وکلا و معرفی چهره­ های مشهور وابسته به حزب به عنوان دادستان و قاضی، دارالعدل یا دادگستری کشور را تحت نظارت خود درآورده است.

این موضوعات موجب آن شده که بسیاری از فعالان سیاسی و حقوق بشری ترکیه برای رسیدن به حقوق مطالبات خود، راه طرح شکایت و اقامه دعوی در دادگاه حقوق بشر اروپا را در بر بگیرند.

این دادگاه بارها به نفع بسیاری از این افراد حکم داده و به عنوام مثال، خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط صلاح الدین دمیرتاش رهبر سابق ه.د.پ و عثمان کاوالا روزنامه نگار و فعال سیاسی مخالف حزب حاکم شده است.

اما وزارت دادگستری و دستگاه قضای ترکیه به احکام این دادگاه وقع ننهاده و به دستورات قضات دادگاه حقوق بشر، بی ­اعتنایی کرده ­اند. اما هیچکدام از این موارد موجب آن نشد که رئیس دادگاه مزبور، دعوت دانشگاه استانبول برای دریافت دکترای افتخاری را رد کند.

سیل نامه­ های سرگشاده مخالفین سفر

کاتی پیری گزارشگر سابق اتحادیه اروپا در مورد ترکیه، از نخستین سیاست­مدارانی بود که خطاب به اسپانو نوشت:«ترکیه از کشورهایی است که در دادگاه حقوق بشر اروپا، با بیشترین شکایات مواجه شده است. چرا ارشدترین قاضی اتحادیه اروپا باید به چنین کشوری برود؟ چرا چنین مقام حقوقی بالایی باید با اردوغان دیدار کند؟ تجدیدنظر کنید.»

جالب اینجاست که خلف خانم پیری یعنی ناچو سانچز آمو گزارشگر فعلی ترکیه در پارلمان اروپا نیز با لحنی تندتر نوشت:«آیا جناب اسپانو از پرونده ­های شکایت علیه ترکیه خبر دارد؟ این سفر وقت تلف کردن است.»

همچنین تعداد قابل توجهی از فعالان سیاسی و چهره ­های دانشگاهی، از اسپانو خواسته بودند که دعوت دانشگاه استانبول را رد کند.

رضا تورمن حقوق­دان و سیاست­مدار مشهور ترکیه نیز که پیشتر به عنوان دادستان ارشد در دادگاه حقوق بشر اروپا فعالیت کرده، خطاب به او اعلام کرد: «شما به کشوری سفر می ­کنید که به شکل جدی به بازگرداندن جزای اعدام می­ اندیشد و به استقبال دستگاه قضا نیز پایبند نیست.»

مدحت سنجار رهبر مهمترین نهاد اقماری پ.ک.ک در ترکیه  یعنی حزب دموکراتیک خلق­ ها (HDP) در نامه ای سرگشاده به رابرت اسپانو، نوشت:«جناب پروفسور روبرت اسپانو! ظاهراً قرار است به منظور کسب دکترای افتخاری از دانشگاه استانبول، به ترکیه سفر کنید. من هم مانند شما یک پروفسور هستم و 30 سال از عمرم را صرف یادگیری و تدریس حقوق کرده ­ام. با توجه به بی­ توجهی دستگاه قضای ترکیه به علم حقوق، از شما خواهش می­ کنم تجدید نظر کنید و به ترکیه نیایید. متاسفانه وضعیت حقوق بشر در ترکیه طی سالهای گذشته به صورت سیستماتیک و مداوم بدتر شده است.

دستگیری شهروندان با تکیه بر منافع شخصی، عزل شهرداران و تعیین قیم به جای منتخبین مردم و سانسور بی حد و حصر اینترنت به بهانه بر مبارزه علیه تروریسم، جانبداری دستگاه قضا و اعمال حکومت نظامی از جمله مواردی است که طی سال های گذشته به وفور در این کشور شاهد آن بودیم. دادگاه حقوق بشر اروپا در برابر این نقض های آشکار و سنگین نتوانسته است واکنش جدی از خود به نمایش بگذارد. پس در سفر خود، تجدیدنظر کنید.»

همچنین پروفسور مهمت آلتان از روزنامه ­نگاران مشهور ترکیه که به اتهام ارتباط با گروه گولن، همراه با برادرش احمد آلتان زندانی شده، در نامه ­ای به قاضی اسپانو نوشته است.«من پروفسور دانشگاه استانبول بودم و به شکل غیرقانونی مرا اخراج کردند. من از همان دانشگاهی اخراج شدم که شما می­ خواهید از آنجا دکترای افتخاری دریافت کنید.»

انجمن حقوق بشر ترکیه نیز که همواره به عنوان یکی از نهادهای مدنی پویا و فعال به شمار آمده با ارسال نامه سرگشاده به اسپانو، اعلام کرد که سفر او به ترکیه به معنی تایید تمام اقدامات غیر قانونی دولت اردوغان خواهد بود. در این نامه همچنین به این اشاره شده که اگر اسپانو ترجیح می ­دهد که با وجود همه مخالفت­ها، باز هم راه ترکیه را در پیش بگیرد، لااقل با فعالان حقوق بشری نیز دیداری ترتیب دهد.

اهداف اسپانو

همچنان که در سطور پیشین نیز اشاره شد، رئیس دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا، خیلی زود جایگاه  خود را به عنوان یک نخبه جوان عالم حقوق به دست آورده و چندین سال پیش به مرتبت استاد تمام رسیده و نیازی به اعتبار مدرک دکترای افتخاری دانشگاه  استانبول ندارد.

بنابراین سفر او، متضمن پیام­ هایی به حقوق­دانان  و سیاست­مداران ترکیه است و می ­خواهد نشان دهد که نهاد حقوقی اتحادیه اروپا، در برابر ترکیه، گارد بسته و پیش داوری ندارد و راه برای گفتگوی سازنده با ترکیه باز کرده و معتقد است که در هر حال، ارتباط و گفتگو، بهتر از بایکوت و منزوی کردن است.

سفر اسپانو، همچنین حامل این پیام است که او به طرز زیرکانه ­ای، صدای منتقدین را شنیده و حالا با دست پر، از مقامات قضایی ترکیه مطالبه اصلاح قضایی دارد.

اسپانو امروز راهی شهر ماردین، در مناطق کردنشین جنوب و جنوب شرقی ترکیه است. شهری که در آنجا، کردها، آشوریان، ارامنه و اعراب در کنار هم زندگی می ­کنند و علاوه بر آن که یکی از نقاط نفوذ پ.ک.ک است، در عین حال کانون موزاییک فرهنگی و دینی ترکیه نیز به شمار می ­آید. قاضی ارشد اروپا در ماردین، با فعالان حقوقی و نهادهای مدنی دیدار و گفتگو خواهد کرد و در مجموع، تصاویری عینی و واقعی از وضعیت قضایی و حقوقی ترکیه را به چشم خود خواهد دید.