به گزارش مشرق، در آستانه انتشار گزارش عملکرد ۱۰۰روزه دولت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی قرار داریم. فرصتی دست داد تا در خلال گفت‌وگویی صمیمی و کوتاه، درباره بخش فرهنگی این گزارش و مهمترین اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این ۱۰۰ روز بپرسیم.
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این گفت‌وگو، تحول در ساختار فرهنگی، پیگیری معیشت اهالی فرهنگ و هنر، تلاش برای احیای فرهنگ دینی، پیگیری موضوع مد و لباس، عفاف و حجاب و محوریت دادن به مسجد در امور فرهنگی و جوانگرایی در انتصابات را از اهم اقدامات این دوران عنوان کرد.
تشریح برنامه‌های فرهنگی ۱۰۰ روز اخیر دولت سیزدهم/ فرهنگ پیشانی و پیشران برنامه‌ها
* چند روزی از ۱۰۰ روز آغازین دولت آقای رئیسی می‌گذرد، پیش از این اعلام شده بود، در ۱۰۰ روز نخست، گزارشی اعلام خواهد شد، رئوس مهمترین فعالیت‌های فرهنگی در این ۱۰۰ روز چیست؟
برنامه دولت سیزدهم که یک دولت مردمی است، برنامه کاملی در همه بخش‌هاست، شخص رئیس جمهور نگاه ویژه‌ای به حوزه فرهنگ دارند، به‌خلاف توقعی که وجود داشت مبنی بر اینکه همه همت دولت مردمی به‌سمت حل مسائل اقتصادی برود، شخص آقای رئیس جمهور نگاهش این بود که حوزه فرهنگ پیشانی و پیشران حکمرانی در دولت اسلامی است. این نگاه پیشران شعار اصلی دولت قرار گرفت و مأموریت بنده به‌عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز این است که با هماهنگی اهالی فرهنگ، مردم و رسانه این پیشرانی را برای بقیه اعضای دولت ایجاد کنم.
مهمترین تکلیف و مأموریتی که از طرف رئیس جمهور به من واگذار شده این است که همه اقتضائات این پیشرانی را فراهم کنم، بر این اساس در برنامه تحول دولت هم که به‌زودی رونمایی می‌شود، بخش عمده این سند که ۳۷ سرفصل دارد، به حوزه فرهنگ اختصاص پیدا کرده است. ما در برنامه تحولی خود وزارتخانه متناسب با این مأموریت‌ها هم در آن رئوس برنامه‌هایی که به مجلس ارائه کردیم و هم در فعالیت‌هایی که تا امروز انجام شده است و هم در برنامه تحولی که متعاقب ابلاغ آقای رئیس جمهور رسانه‌ای خواهیم کرد، برنامه زمان‌بندی‌شده را ارائه خواهیم کرد.
این کار مهم انجام شده است که دولت مردمی برنامه کاری زمان‌بندی‌شده خود را در اختیار اهالی فرهنگ و هنر و رسانه قرار می‌دهد، پس به‌جای اینکه حرف‌های کلی و غیرقابل اندازه‌گیری بزنیم، اولین و مهمترین کارمان ارائه برنامه تحولی حوزه فرهنگ، هنر و رسانه متناسب با شعارهای رئیس جمهور و رئوس برنامه‌های ارائه‌شده خواهد بود.
ارائه برنامه تحولی حوزه فرهنگ و رسانه گام اول دولت خواهد بود
یک برنامه مدون و مشورتی متناسب با اقتضائات، امکانات، شعارها و برنامه کلی دولت که مردم به آن اعتماد کردند، پیاده کرده‌ایم، هیچ‌نکته‌ای نیست که رئیس جمهور وعده کرده باشد و ما برایش برنامه‌ریزی نکرده باشیم، هیچ نکته‌ای نیست که ما در مجلس اشاره کرده باشیم و اینجا برایش پیش‌بینی نشده باشد. گام اول ما که گام اول دولت هم هست، ارائه برنامه تحولی حوزه فرهنگ و رسانه است.
برنامه‌های دیگری که رخ داده است و ذیل این برنامه‌ای که ارائه داده‌ایم، قرار می‌گیرد، شعار مهم ما یعنی عدالت فرهنگی است، در حوزه فرهنگ و هنر ظرفیت‌های بزرگی وجود دارد، طی ۱۴ سفر استانی اخیرم بخش‌های معتنابهی از این ظرفیت کشور را که قبلاً برایمان کشف شده بود از نزدیک دیدم.
تشکیل ستاد رسیدگی به مناطق محروم در راستای گسترش عدالت فرهنگی
ما در وزارتخانه ستادی را راه‌اندازی کردیم به‌نام ستاد رسیدگی به مناطق محروم در حوزه فرهنگی، در این راستا ۲۴ هزار نفر در ۱۱ منطقه محروم کشور برای دوره‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای ثبت‌نام کرده‌اند، مجموعه بسیار کاملی که معاونت هنری ما روزهای آتی جزئیات آن را اعلام خواهند کرد.
اختصاص ۵۰۰میلیارد تومان یارانه برای اهالی فرهنگ از سوی رئیس‌جمهور
ارتقای وضعیت معیشتی حوزه فرهنگ و هنر که در همان روزهای ابتدایی حضورم در وزارتخانه نیز اعلام کردم که بسته ویژه‌ای برای اهالی فرهنگ و هنر اختصاص پیدا می‌کند، به مرحله اجرا رسیده است، رئیس جمهور مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان را برای تسهیلات اهالی فرهنگ و هنر تصویب کردند، که در اختیار ما قرار گرفته است و از این هفته توزیع می‌شود.
البته روند اختصاص آن مقداری طولانی شد که به‌دلیل طی شدن فرایند اداری صدور مجوز در سازمان برنامه و بودجه و خزانه دولت بود. رئیس صندوق اعتباری هنر این هفته در یک جلسه‌ای جزئیات را اعلام خواهد کرد.
با معضل مدیریت پروژه‌های ناتمام روبه‌رو هستیم/ اختصاص ۲هزار میلیارد تومان برای تکمیل پروژه‌های فرهنگی
توجه به مناطق و ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد، دیگر برنامه ما در این ۱۰۰ روز بود، من به بازدید از تئاتر اهر، مرند، سنندج و... رفتم، ذیل عدالت فرهنگی باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم، متأسفانه مدیریت اجرایی ما با معضلی به‌نام پروژه‌های نیمه‌تمام روبه‌روست. ما در حوزه فرهنگی برنامه‌ای که داریم این است که ذیل عدالت فرهنگی تکمیل پروژه‌های ناتمام در استان‌های مختلف را انجام دهیم. میزان اعتبار قابل‌توجهی تاکنون نزدیک به ۲هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است، در استان‌های شیراز، سمنان، زنجان، اردبیل و سایر شهرها، کف ۱۰۰ میلیارد و سقف ۳۰۰ میلیارد تومان برای تکمیل پروژه‌های ناتمام اختصاص داده شده است.
احیای فرهنگ دینی در جامعه وظیفه جدی وزارت ارشاد
نکته سوم این است که ما در یک جامعه دینی قرار دادیم، حتماً وزارت ارشاد باید مأموریت‌های جدی خود را در احیای فرهنگ دینی در جامعه به‌عهده بگیرد، من به‌عنوان کارشناس حوزه فرهنگی به‌جد معتقدم در حاکمیت دینی و دولت دینی وزارت فرهنگ پیشانی انجام تکالیف دینی است و باید در این حوزه کار کنیم. ما برای این منظور مرجعیت شورای فرهنگ عمومی را احیا کردیم و امروز در تهران و در همه استان‌ها بدون استثنا در یک تقویم روشن در حال اجرای برنامه‌هایش است. ما هر سه‌شنبه دو هفته یک‌بار صبح در تهران جلسه شورا را با حضور وبیناری همه دبیران استانی برگزار می‌کنیم. یک برنامه بسیار کامل برای حوزه فرهنگ عمومی در نظر گرفتیم. عفاف و حجاب و مد و لباس را برای اولین بار ذیل دبیرخانه این شورای فرهنگ عمومی قرار دادیم تا مانع پراکندگی موجود شویم، به‌عبارت دیگر شورای فرهنگ عمومی را محل قانون‌محوری تصمیمات فرهنگی قرار دادیم.
همچنین برای احیای فرهنگ دینی مساجد را تقویت کردیم، ۲۶ هزار کانون فرهنگی و هنری مساجد وجود دارد. هر فعالیتی در دولت دینی باید با محور مساجد باشد. در ستاد محرومیت‌زدایی نیز معاونت هنری ما تفاهم‌نامه‌ای با ستاد کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد دارد تا مساجد محور فعالیت‌های فرهنگی در کشور شوند.
جوانگرایی در وزارت ارشاد، موضوع دیگری بود که ما خود را ملزم به آن ساختیم، بنده متولد ۱۳۵۵ و جزو پیرترین نفرات شورای معاونین وزارتخانه هستم، ما جوان‌های مؤمن انقلابی را به فعالیت گرفتیم. توجه به بحث جوانگرایی و تشکل‌های مردمی به‌عنوان محور چهارم از برنامه‌های تحولی ما بوده است.
* نخستین لازمه این تحول بودجه است، در دولت‌های مختلف اظهار می‌کردند که با بودجه ناچیز کل فرهنگ کشور را از وزارت ارشاد مطالبه می‌کنند، این نگاه اکنون چقدر تغییر کرده است؟ وزارت ارشاد دولت سیزدهم چقدر خود را در حوزه فرهنگ کشور پاسخگو می‌داند؟
ما در لایحه سال گذشته برای بودجه امسال حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان بودجه در اختیار وزارتخانه داشتیم، ۷۰۰ هزار هم متعلق به هدفمندی یارانه‌ها بود.
اختصاص ۲درصد بودجه دستگاه‌های دولتی به هزینه‌کرد فرهنگی
با همین نگاه دولت، دیشب در هیئت دولت در بررسی لایحه بودجه مقرر شد دستگاه‌ها و شرکت‌های دولتی این امکان را داشته باشند که ۲ درصد از بودجه‌های هزینه‌ای خود را مطابق آیین‌نامه وزارت ارشاد که به تصویب دولت می‌رساند در سال ۱۴۰۱ هزینه کنند، این تحول بسیار مهم برای حوزه اقتصاد فرهنگ است، یکی از سرفصل‌های من که اعلام نکردم توجه ویژه به اقتصاد فرهنگ است.
در گذشته نیز برخی دستگاه‌ها درصدی از بودجه خود را هزینه می‌کردند، ولی بدون مدیریت و نظارت مثلاً یک وزارتخانه صنعتی سالی ۱۰ برابر وزارت فرهنگ هزینه‌کرد فرهنگی داشت اما بدون اینکه مدیریتی وجود داشته باشد، ما با این آیین‌نامه اهداف و اولویت‌ها را مشخص می‌کنیم و طبق تشخیص ما این هزینه‌کرد انجام می‌شود.
اگر مجلس دستگاه‌ها را مکلف به پرداخت ۲درصد بودجه کند عالی است
* این کلمه مجاز چندان ضمانت اجرایی ندارد، پیش از این درباره اجرای سند توسعه فعالیت‌های قرآنی و تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن‌کریم نیز قرار بود دستگاه‌ها نیم درصد بودجه را هزینه کنند، اما هرچه جامعه قرآنی پیگیری کرد، نشد، چه تدبیری برای جذب واقعی این بودجه‌ها دارید؟
ما در لایجه مجاز کرده‌ایم، اما در عین حال مجلس می‌تواند ورود کند و آن را تبدیل به «مکلف‌اند»، کند، در کمیسیون فرهنگی و کمیسیون برنامه و بودجه جلساتی با اعضا داشتیم که متفق‌القول بودند این هزینه‌کرد انجام می‌شود. ما در دولت این را تصویب کردیم، گام بعدی در مجلس است، اگر به «مکلف‌اند» تبدیل شود، خیلی خوب است، اگر هم نشود، با همتی که دوستان ما در دولت دارند، من دغدغه‌ای از بابت تأمین‌شدنش ندارم. با توجه به لطف اعضای هیئت دولت و شخص رئیس جمهور به مسئله فرهنگ می‌توان مطمئن بود که این هزینه‌کرد تحقق پیدا می‌کند.
* دغدغه‌های فرهنگی رهبر انقلاب دغدغه‌های آشکاری است، ایشان در حوزه فرهنگ واژه‌هایی را بنیان‌گذاری کردند، یک زمانی واژه تهاجم فرهنگی را از ایشان شنیدیم، یک زمانی شبیخون فرهنگی. از زمانی که وارد وزارت فرهنگ شدید با ایشان دیداری هم داشته‌اید؟ دغدغه‌ای از سمت ایشان به شما منتقل شده است که مأمور به اجرای آن شوید؟
من افتخارم این است که در دانشگاه و سابقه کارم در چند سال اخیر تدریس درس اندیشه‌های رهبر انقلاب گنجانده شده است، تألیفاتی هم در این زمینه داشتم، این توفیق را داشتم که مفاهیم ابداعی رهبر انقلاب را در مجموعه‌ای با کمک دوستان تبیین و به‌شکل فرهنگنامه منتشر کنم.
بازآرایی حوزه رسانه و بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی دو مطالبه رهبر انقلاب از دولت
از آغاز مسئولیتم توفیق دیدار خصوصی با رهبر انقلاب را نداشتم، اما در آغازین روز تنفیذ بحث بازآرایی در حوزه رسانه را مطرح کردند و بعد از آن نیز در جلسه‌ای که دولت ششم شهریور ماه خدمت ایشان رسید، بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی را مطرح کردند، ما دبیرخانه‌ای را برای این منظور تأسیس کردیم، فراخوانی منتشر شد، بنده و آقای قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی این کار را شروع کردیم. در دبیرخانه با تمامی اندیشمندان و صاحب‌نظران با گرایش‌های فکری گفت‌وگوهایی انجام شده است تا دغدغه‌ها برای بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی بیان شود. با شورای‌عالی انقلاب فرهنگی هم در این زمینه ارتباط برقرار کرده‌ایم.
طرح تحول فرهنگی ذیل اندیشه‌های فرهنگی رهبر انقلاب تدوین می‌شود
* طرح تحول فرهنگی چه‌نسبتی با بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی دارد؟
در یک راستا هستند، طرح تحول فرهنگی ذیل اندیشه‌های فرهنگی رهبر انقلاب تدوین می‌شود، اندیشه فرهنگی رهبر انقلاب بالاترین سند ما در کار فرهنگی است. با این حکمی که رهبر انقلاب برای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی صادر کردند، به‌ویژه پیوست حکم که کارگروهی هم برایش تشکیل شده است، ما همه فعالیت‌های خود را کنار دستور اخیر ایشان قرار دادیم تا به نقطه مطلوب برسیم.
دغدغه‌های رهبر انقلاب در حوزه فرهنگ روشن است، منتهی ما در بدنه اجرایی و حوزه‌های فرهنگی به‌هردلیلی توان اجرا را نداشتیم، ما تلاش می‌کنیم نظام حکمرانی فرهنگی جدید را در نظام اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های معظم‌له بازآرایی کنیم، با این وفاق و همدلی در همه دستگاه‌های دولت به‌شدت امیدوار به تحقق آن هستیم.
* رهبر انقلاب در حکم جدید به اعضای جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفته‌اند، فرهنگ و فرهنگ‌سازی بی‌نیازکننده از ابزارهای تحکمی و الزام‌آور است. در سند تحول فرهنگی وزن حضور مردمی در اجرای سیاست‌های فرهنگی چقدر دیده شده است؟ این پوسته سخت مدیریتی شکسته خواهد شد؟
یکی از همان شعارهای محوری دولت، مردمی‌سازی فرهنگ است. به‌خلاف نگاهی که وجود دارد، این‌گونه نیست که عده‌ای پشت اتاق‌های بسته بنشینند فکر کنند، فعالیت‌ها در یک بستر تعاملی رخ می‌دهد، حوزه فرهنگ حوزه گردهم نشستن است، پیامبراکرم(ص) در جلسات به‌گونه‌ای می‌نشستند که وقتی کسی وارد جلسه می‌شد، نمی‌توانست تشخیص دهد کدام شخصیت ایشان است، این نمونه ایده‌آل فعالیت فرهنگی است. وزیر و شورای‌عالی نباید بالادست بنشینند و صحبت کنند. مأموریتی که آقا در ابتدای دولت به ما دادند، فضا دادن به تشکل‌های مردمی است.
امروز به‌برکت کاری که در یک دهه اخیر رخ داده است جریان انقلابی به مردم در حوزه فرهنگ مراجعه کرده است. امروز شاهد شکل‌گیری رشد و بالندگی بسیار خوب هستیم، ما برای اینکه این حرکت‌های خودجوش انقلابی و رویش‌های جدید بهتر کار کنند، باید بسترهای لازم را فراهم کنیم. من به‌عنوان وزیر فرهنگ وظیفه اصلی‌ام را برداشتن موانع پیشِ‌روی نقش‌آفرینی بیشتر تشکل‌های مردمی می‌دانم.
با سندیکای تولیدکنندگان کاغذ جلسه‌ای در هفته‌های آینده خواهم داشت/ پیگیری تلفنی رئیس‌جمهور از وزیر ارشاد برای حل مشکل کاغذ
* شما در مدت فعالیت کوتاهتان نشان داده‌اید که تعامل را در دستور کار خود قرار داده‌اید، در حوزه کاغذ دولت گام‌هایی برداشته است، اما برخی از فعالان از جمله سندیکای تولیدکنندگان مطرح کرده‌اند که تاکنون با وزیر جلسه‌ای نداشته و مورد مشورت در سیاست‌گذاری تولید قرار نگرفته‌اند.
بله، من در چند جلسه با صاحبان نشر حضور پیدا کردم. من حق می‌دهم که این دوستان گله داشته باشند، حتماً توقعاتی داشتند که ما به آن عمل نکردیم، اما برای مسئله‌ای مثل کاغذ بیش از ۸ جلسه با خود رئیس جمهور و معاون اول داشتیم، دو روز قبل از دفتر رئیس جمهور با من تماس گرفتند که آقای رئیس جمهور می‌پرسند "مشکل کاغذ حل شد، یا نه؟"، ما مشکل کوتاه‌مدت را حل کردیم، من از قوه قضائیه و سازمان تعزیرات تشکر می‌کنم، از عزیزان صنف و اتحادیه از عزیزان نشر و روزنامه هم عذرخواهی می‌کنم، موانع برطرف شده است.
در یکی از جلسات آینده به‌صورت اختصاصی از این دوستان دعوت خواهم کرد و نکاتشان را خواهم شنید، ولی کارگروه ۳جانبه ما تشکیل شده است، رئیس جمهور در رأس و در دو ضلع دیگر وزارت فرهنگ و وزارت صمت قرار دارند، ما ظرفیت‌های تولید داخلی را احصا کردیم، تا در یک سال و نیم آینده تا ۸۰ درصد از مصرف کاغذ به‌استثنای روزنامه‌ها را که به‌شکل فنی نیاز به تغییراتی در ساختار فعلی تولیدات کاغذ دارند، خودکفا شویم.
ماجرای ممنوعیت نام‌گذاری اماکن صنفی به نام‌های محلی چه بود؟
* در چند روز اخیر اخباری مبنی بر ممنوعیت نام‌گذاری اماکن صنفی به نام‌های محلی منتشر شد، که از سوی رئیس پلیس اماکن تهران نیز تکذیب شد، ماجرا چه بود؟ آیا وزارت ارشاد مصوبه‌ای در این خصوص داشت؟
این یک خط انحرافی در این حوزه است، ما یک شورایی به‌نام شورای صیانت از خط و زبان فارسی در وزارت ارشاد داریم که وظیفه آن صیانت از زبان‌های ایرانی در قبال زبان‌های بیگانه است. ما هیج مصوبه‌ای نداریم مبنی بر اینکه واحدهای صنفی در تهران به نام محلی نام‌گذاری نشوند، تمام ما یک خانواده هستیم، البته من به‌شدت در قبال نفوذ لغات بیگانه و انگلیسی به زبان فارسی مقاومت می‌کنم.
رعایت زبان فارسی در هیئت دولت
ما در هیئت دولت یک چیزی را جا انداختیم تا هر وزیری بخواهد یک کلمه غیرفارسی و غیرایرانی استفاده کند بلافاصله دوستان می‌گویند "اصل پانزدهم!". بحث زبان فارسی و زبان‌های اقوام و گویش‌های محلی همه با هم یکی است، شورای صیانت یعنی شورای صیانت از زبان‌های ایرانی. همه زبان‌های ایرانی همه گویش‌هایی که مردمان ایران عزیز ما به آن‌ها تکلم می‌کنند، عزیزند، ما موظف به پاسداشت همه این‌ها هستیم، مصوبات ما همه در برابر نفوذ زبان‌های بیگانه است، منظور ما صیانت از زبان‌های ایرانی در برابر لغات بیگانه خارج از فرهنگ و هویت تاریخی و ملی ایران است.
