البته پیش از شیخالاسلامی، دولتهای نهم و دهم شاهد اعلام وصول استیضاح اسکندری وزیر جهاد کشاورزی در سال 85، محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش در سال 86، علی کردان وزیر کشور در سال 87، حمید بهبهانی وزیر راه، مجید نامجو وزیر نیرو در سال 89 و حسینی در سال 90 بوده است.
بازوي نظارتي مجلس
استيضاح در مجلس شوراي اسلامي ظاهرا به عنوان يكي از بازوان اصلي نظارتي نمايندگان مجلس براي نظارت بر قوه مجريه كاررويژه اصلي خود را از دست داده و رفته رفته تبديل به ابزاري براي انتقاد از وزيران دولت شده است.
زماني نمايندگان در واكنش به عملكرد وزير سخن از طرح استیضاح وي به ميان مي آورند ولي چندي بعد با تغيير رويكرد خبر از حل مسائل في مابين مي دهند و در اذهان اين موضوع را متبادر مي شوند كه شايد نمايندگان ملت احساس را در تصميمات خود دخيل كرده اند.
نگاهی به قدرت لابی گر دولت در مجلس نشان میدهد، که اقناع نمایندگان مجلس برای پس گیری امضا ها یشان که در پس ورقه استیضاح خودنمایی می کند، کار سختی نیست. مجلس هشتم جدا از موضوع استیضاح مرحوم علی کردان وزیر وقت کشور، نشان نداد که در انجام استيضاح جدي باشد.
حال با آغاز بكار مجلس نهم و تجربه اولين استيضاح اين مجلس يعني وزير ورزش و جوانان و انتشار اخباري مبني بر انصراف نمايندگان از استيضاح اين وزير اين گمانه تقويت مي شود كه با وجود تغيير تركيب بسيار در مجلس نهم ولي آنان بر مشي مجلس هشتمي ها ظاهرا پايبند هستند.
بر اساس آیین نامه داخلی جدید مجلس طرح استیضاح وزرای کابینه با امضای 15 نفر در مجلس جریان پیدا می کند. در بسیاری از موارد پذيرفتن درخواست نمايندگان از سوي دولتيان و لابیگرهای هیات رییسه مجلس تا آنجا در مجلس رایج است که در طرح استیضاحی که بیش از 100 نفر از نمایندگان مجلس آن را استیضاح کردند،حتی 15 نفر هم برای به جریان افتادن آن و قرار گرفتن در دستور کار مجلس باقی نمی ماند. با این شرایط این سوال مطرح است که علت اصلی طرح استیضاح وزیران در مجلس وعقیم ماندن آن در مجلس چیست؟
حق نظارتي كه لوث مي شود
برخي از نمايندگان بر اين نظرند كه وظایف معاونان پارلمانی وزیران این است که در زمانی که نماینده ای طرح استیضاح وزیری را امضا می کند با او جلسه بگذارند، وعده و امتیاز بدهند تا نماینده از استیضاح وزیر انصراف دهد وامضای خود را پس بگیرد.
نمایندگانی که از انجام استیضاح انصراف میدهند با انصراف خود استیضاح که حق نظارتی مجلس است را عملا لوث میکنند که این مسئله به شأن واقتدار مجلس ضربه میزند .
نمایندگان زمانی که طرح استیضاح یا سوال از وزیر را امضا میکنند باید برای امضای خود حرمت قائل شوند و به راحتی حاضر به پس گرفتن آن نشوند.
لابي هاي تصميم ساز
البته در كنار اين مسائل برخي ديگر لابي هاي گسترده و فشار بر نمايندگان را عامل تغيير مواضع آنان مي دانند، اما قوه مجريه بايد به اين موضوع توجه كند كه نظارت در کنار قانون گذاری یکی از وظایف مهم مجلس است و استیضاح یکی از ابزارهای نمایندگان برای پاسداشت وظایف نظارتی آنها است.
هیچ یک از وزارتخانه ها نباید از استیضاح فرارکنند و در مورد این حق نظارتی مجلس تمکین کنند، استیضاح کمک میکند که ابهامات برای نمایندگان بر طرف شود.
اساسا بايد گفت كه رایزنی از سوی هر کس در مراودات مجلس، به شدت محکوم بوده و شأن نمایندگان و مجلس که به نام اسلام مزین است، قطعاً باید از رایزنی ها مبری باشد. به فرموده امام راحل(ره)، مجلس در رأس امور است و وقتی نهادی در رأس امور یک کشور قرار می گیرد نیازمند محافظت و مراقبت ویژه است.
استيضاح در دو دولت
تا کنون دو تن از وزرای استیضاح شده از دولت نهم و دهم، با رای مجلس از قطار کابینه خارج شده اند. نخست مرحوم علی کردان وزیر پیشین کشور و حمید بهبهانی وزیر سابق راه. اما چهار وزیر هم سایه استیضاح را از سر گذرانده و در بدنه دولت ابقا شدند. فرشیدی، اسکندری، نامجو و آخرین وزیر هم شمسالدین حسینی بود. وزرایی که سایه سنگین استیضاح را تا روز قبل از برگزاری این مراسم بر سر خود احساس کرده بودند اما حمایت رئیسجمهور از آنها و یا دفاعیات خودشان، آنها را از این مهلکه نجات داد.
استیضاحهای ناکام |
||||
نام وزیر و عنوان وزارتخانه |
زمان استیضاح |
محورهای استیضاح و مواضع استیضاح کنندگان |
دفاعیات وزیر |
آرای نمایندگان |
محمود فرشیدی/وزیر آموزش و پرورش |
اردیبهشت 86 |
سازماندهی نامناسب در بکارگیری معلمان و آزمون استخدامی، مسلط نبودن وزیر بر امور وزارتخانه، کارائی ضعیف در تعامل اثربخش با نهادها و مراجع مرتبط، تمرکزگرائی و رویکرد سطحی به برنامهها، عملکرد ضعیف در حمایت از شان معلمان و .... |
لایحه نظام جامع تربیت معلم را تدوین کردهام و شورای راهبردی آموزش و پرورش ایجاد شده است. همه در برابر دستگاه تعلیم و تربیت مسوول هستیم. امیدوارم استیضاح برکات خیری برای کشور به ارمغان بیاورد. |
89 موافق، 132 مخالف و 17 ممتنع |
اسکندری/وزیر کشاورزی
|
مهر 85 |
عدم تحقق وعدههای خودکفایی، بیتوجهی به نیازهای کشاورزان و دامداران، تاخیر یا عدم خرید محصولات تضمینی کشاورزی، مشکلات صندوق بیمه محصولات کشاورزی |
نسبت به برنامهای که ارائه کردم عقب نیستم ،بلکه جلوتر نیز هستم. تصمیم مجلس را به صلاح کشور و بخش کشاورزی میدانم. |
98 موافق و 149 مخالف |
مجیدنامجو/ وزیر نیرو |
اسفند 89 |
بدهی زیاد پیمانکاران به وزارت نیرو و معوقات بی پاسخ، بیبرنامگی برای مواجهه با مشکلات خشکسالی و در معرض نابودی بودن بخش کشاورزی، انحراف از برنامه چهارمو سندچشم انداز |
من تسلیم رای نمایندگان هستم و امیدوارم اجازه دهند، باز هم در دولت به مردم خدمت کنم. کارهایی تا کنون انجام دادهام که برای هر دوره از وزارت، فقط یکدانه از این کارها کافی است اما من همچنان به دنبال کسب افتخارات بیشتر برای وزارت نیرو و دولت دهم هستم. |
101موافق، 02 مخالف، 6 ممتنع |
شمسالدین حسینی/وزیر اقتصاد |
آذر 90 |
عدم اجرا، اجرای ناقص و یا نقض احکام قانونی مربوط به وظایفی که نسبت به بانکها و نهادهای پولی و مالی داشته است. نصب افراد به سمتهای مهم، بدون آنکه صلاحیت یا اهلیت لازم را داشته باشند. عدم نظارت بر کارکرد بانکها به عنوان نماینده سهام دولت به رغم هشدارهای نهادهای نظارتی. عدم مقاومت در برابر اعمال نفوذ مقامات اجرایی. |
از مردم و مجلس پوزش می طلبم،امیدوارم با بخشش شما، خدواند هم از گناه بنده بگذرد. در عزل ونصب خاوری و جهرمی من نقشی نداشتهام و این در حوزه اختیارات رئیس کل بانک مرکزی بوده است. من به دنبال رای اعتماد دوباره از شما نیستم. اما به کارکنان خدوم سیستم بانکی این اعتماد را برگردانید. |
93 موافق، 141 مخالف، 10 ممتنع |