گروه سياسي مشرق- دکتر علي‌اکبر ولايتي را همه به عنوان پزشکي آرام، ديپلماتي محافظه‌کار و در عين حال سرسخت و سياستمداري معتدل مي‌شناسند. پاسخ هایش کاملا دیپلماتیک بود و این برای هر خبرنگاری خیلی خوشایند نیست.مصاحبه با مشرق را پس از ماه‌ها پيگيري، با روي خوش پذيرفت اما نيم‌ساعت بيشتر وقت نداشت گويا مي‌خواست به دعاي عرفه برسد. در بدو ورود به دفتر رياستش در بيمارستان از ما پرسيد «با همين روپوش پزشکي‌ام بنشينم يا کت بپوشم؟» گفتيم ترجيح مي‌دهيم با شخصيت سياسي‌تان به گفت‌وگو بنشينيم.
هنوز فرصت نکرده بود پيام رهبر انقلاب به کنگره حج را بخواند. نسخه چاپي خبر پيام آقا در خروجي مشرق را که خواند، گفت‌وگو را اين گونه آغاز کرديم:
مشرق: شاهد مرحله جدیدی در بیداری اسلامی هستیم که میتوان آن را انقلاب در انقلاب تعبیر کرد؛ انقلابی که به دنبال اصلاح نقاط ضعف روند آغازین است، چرا که بیداری اسلامی در تونس و مصر و یمن به تعبير مقام معظم رهبری در پيام ايشان به کنگره عظیم حج، سبب برخی "سوءاستفاده‌ها" و "غفلت‌ها" شده که از آن جمله میتوان به حرکت اخیر محمد مرسی، رئیس‌جمهور مصر در ارسال نامه به شیمون پرز، رئيس رژيم صهيونيستي اشاره کرد؛ شما مرحله دوم بیداری اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سقوط حکومت‌های وابسته به غرب و روی کار آمدن حکومت‌های مردمی در کشورهای اسلامی با ادعای اقدامات در چارچوب ارزش‌های اسلامی، کاملاً قابل پیش‌بینی بود، پس از این اقدام، دولت‌های استعمارگر و سلطه‌جو همچون آمریکا و اسرائیل دو چیز را از دست دادند، نخست؛ آدم‌های گوش‌به‌فرمان حاکم بر برخی کشورهای عربی را از دست دادند و دوم اینکه گروه جدیدی روی کار آمدند که بر خلاف ادعای غرب، به دنبال احیای ارزش‌های اسلامی در کشورهای عربی هستند که اگر این اتفاق بیفتد و حکومت‌ها تابع اسلام و منافع مسلمین شوند دیگر جایی برای آمریکا و اسرائیل به عنوان عناصر سلطه‌جو و فرصت‌طلب در منطقه باقی نمی‌ماند؛ البته ممکن است کشوری با آمریکا، انگلیس و فرانسه رابطه داشته باشد اما رابطه‌ای با حقوق برابر، احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر؛ در غیر این صورت، نه‌تنها به نفع مسلمانان بلکه به نفع هیچ ملتی نیست که تحت سلطه قرار گیرد. غرب به‌خوبی می‌داند که اگر اجازه دهد که حکومت‌های مردمی با احیای ارزش‌های اسلامی به انقلاب خود ادامه دهند ضربه‌های اساسی و چندجانبه‌ای را می‌خورند که زحمات استعمارگرایانه‌شان را به هدر می‌دهد.
مصر، تونس و ليبي در مقابل مسير انحرافي
مشرق: یعنی معتقديد این "غفلت‌ها" و "سوء استفاده‌ها" برنامه‌ریزی‌شده است؟
با توجه به مطالبی که عنوان کردم انتظار نداریم که غرب ساکت بنشیند و تحت فشار قرار دادن مرسی و اعلام وفاداری وی به کمپ‌دیوید و همچنین درخواست باراک اوباما، رئيس‌جمهور آمريکا در کنگره برای بخشیده‌شدن یک میلیارد بدهی مصر نشانه‌هایی از این است که آنها ساکت نیستند؛ به عبارت دیگر، این اقدامات به عنوان شمشیر دموکلس بالای سر محمد مرسی است که يا اگر وی حرف‌های ضدآمریکایی و ضدصهیونیستی بزند بخشیده نمی‌شود و فشارها بر روی مصر بیشتر میشود و یا اینکه کشورهای متحد با آمریکا کمک‌های مالی را که به حسنی مبارک می‌کردند قطع می‌کنند؛ اینها نمونه‌هایی از فشارها بر مرسی و حکومت‌های بعد بن‌علی و قذافی است و همه حکومت‌ها نمی‌توانند در برابر این فشارها ایستادگی لازم را داشته باشند.
البته اقدامات مرسی هم درست نبود و برخی از متفکران مصر و بزرگان اخوان‌المسلمین نسبت به تسامح در برابر اسرائیل واکنش نشان دادند. امیدواریم مقاومت ملت مصر، مانع از آن شود که انقلاب‌ها در مصر، تونس و لیبی به مسیر انحرافی کشیده شود.
مشرق: شما به برخی اقدامات اوباما اشاره کردید، پیش‌بینی شما از فضای پس از انتخابات آمریکا چیست؟
به نظر می‌رسد که تا کنون، آراي اوباما جلوتر از رقیب انتخاباتی‌اش است چرا که رقیب او در مناظره‌ها و مصاحبه‌ها رفتارهای ناشیانه‌ای داشته و این نشان می‌دهد که از حداقل ظرفیت لازم برای رقابت با اوباما برخوردار نیست. آمارها هم حاکی از این است که اگر وضع به همین شکل ادامه یابد احتمال پیروزی اوباما بیشتر از رقیبش خواهد بود مگر اينکه حادثه مهمي در حوزه سياسي و تبليغاتي به ضرر اوباما پديد آيد.
مشرق: آیا میتوان گفت که اگر هر یک از این دو گفتمانی که در آمریکا مطرح است روی کار بیاید در سیاست خارجی ما نتیجه‌ای متفاوت حاصل خواهد شد یا خیر؟
آمریکا، آمریکاست و ما در طی 34 سالی که از انقلاب می‌گذرد انواع رؤسای جمهور آمریکا چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه را آزموده‌ایم. ما احتیاجی به محبت آنها نداریم و اگر امروز ایران جلوی آمریکا ایستاده به خاطر اقتدار جمهوری اسلامی است و همین اقتدار آنها را مجبور به عقب‌نشینی کرده است.
منطق ما در برابر آمریکا روشن است، آنها می‌گویند ما کار هسته‌ای صلح‌آمیز نکنیم اما این حق ایران است و ما به هیچ وجه زیر بار نمی‌رویم چرا که اگر به فرض هم ما به طور موقت از حق خود صرف‌نظر کنیم آنها بهانه دیگری را مطرح می‌کنند.
آيا موضوع تعليق يا عقب‌نشيني ممکن است پذيرفته شود؟
این، ذهنیت ما نیست چرا که در یک دوره، ایران داوطلبانه و بنا به پیشنهاد غرب، غنی‌سازی را متوقف کرد اما آنها به هیچ یک از وعده‌های خود عمل نکردند و روز به روز جلوتر آمدند، به همین جهت و با همين اتمام حجت، غني‌سازي باز گشت. تجربه تلخی بود اما یک خاصیت بزرگ داشت و آن این بود که برای چندمین بار به خودمان ثابت شد که اگر عقب‌نشینی کنیم آنها دست از ادعاهای خود برنمی‌دارند، ضمن اینکه همه آنهایی که در داخل کشور با حسن نیت خواستار تسامح طرف ایرانی بودند فهمیدند که برخورد آمریکا با ما تغییری نکرد.
مشرق: برخی پیشنهاد سازش در مذاکرات و نرمش در برابر سياست‌های آمریکا را مطرح می‌کنند. آیا میتوان با این سياست از اين پیچ تاریخی که مقام معظم رهبري از آن یاد کردند عبور کرد؟
آنهایی که این پیشنهاد را می‌دهند راه‌حلی را ارائه نکرده‌اند. سؤال من اینجاست که جمهوری اسلامی تا کجا و تا کی باید با ملایمت برخورد کند؟ چه تضمینی وجود دارد که اگر به عنوان مثال، ایران به بخشی از خواسته‌های غرب پاسخ مثبت دهد آنها به به ادعاها و قول‌های خود وفادار بمانند؟ آیا آنها این اقدام را تفسیر به ضعف و ترس جمهوری اسلامی نمی‌کنند؟
مشرق: با این اوصاف، سرنوشت مذاکرات هيئت مذاکره‌کننده هسته‌اي کشورمان با گروه 1+5 به کجا می‌انجامد؟
سرنوشت مذاکرات، به رفتار و راه و روش طرف مقابل بستگی دارد. ما در مذاکرات تجربه زیادی داریم، ما در مذاکره برابر صدام ایستادیم و اعلام کردیم که حتی یک وجب از مرز خود عقب‌نشینی نمی‌کنیم، ضمن اینکه نیمی از اروندرود هم برای ماست. در واقع، آنها می‌خواستند تمام اروندرود را بگیرند و موضوع اختلاف هم همین بود اما ما بر خواسته خود پاي فشردیم و در نهایت، روزی صدام با ارسال آخرین نامه، همه چیز را پذيرفت.
منشأ فشار داخلي بر مذاکره‌کنندگان هسته‌اي
مشرق: با توجه به سابقه طولانی شما در بحث مذاکره، آن زمان فشارهای زیادی از داخل بر شما بود که مذاکرات هرچه زودتر به نتیجه برسد؛ آیا در حال حاضر هم فشاری از داخل بر تیم مذاکره‌کننده هسته‌اي هست؟
من وسیله اندازه‌گیری ندارم که میزان فشارهای گذشته را با حال مقایسه کنم اما آن زمان، از داخل، من را به سرسختی متهم می‌کردند و حتي بعضي با زبان بی‌زبانی خواستار تسامح در برابر صدام بودند. اکنون هم این فشارها وجود دارد، همان طور که برخی خواستار انعطاف در مذاکرات هستند. ما نمی‌توانیم از بحث هسته‌ای به‌راحتی بگذریم چرا که جزء منافع مهم ملی ماست و با دانش و هزینه‌های فراوان به دست آمده است. چه‌بسا کشورهایی همین هزینه‌ها را می‌کنند اما به فناوری هسته‌ای نمی‌رسند. ما نباید این دستاورد هسته‌ای را دست‌کم بگیریم.
ایران یکی از 20 کشوری است که در دنیا از این فناوری عظیم برخوردار است. مي‌دانيم کشوري که فناوری هسته‌ای دارد ناگزير در نزدیک به 500 رشته علمی که به این فناوری متصل است از پیشرفت‌هاي علمی و فناوری‌هاي پيچيده برخوردار خواهد بود. انرژی هسته‌ای فقط به این معنا نيست که از اورانیوم 3.5 درصد غني‌شده، برق تولید کنیم. به هر حال، نفت و گاز روزی به پایان می‌رسد و آن روز، تنها منبع هسته‌ای برای ما می‌ماند و غرب با علم به این موضوع، می‌خواهد این امکانات را در اختیار داشته باشد تا در زمان مقرر به شرط اطاعت از دستورات، به صورت قطره‌چکانی ما را از این انرژی بهره‌مند کند.
مشرق: برخی بر این باورند که اگر نرمشی از سوی ایران صورت گیرد تحریمها پایان می‌پذیرد و بسیاری از مشکلات اقتصادی مردم برطرف میشود، این القائات تا چه میزان اثرگذار است؟
کسانی که این ادعا را دارند شناختی ازفضای بین‌المللی ندارند چرا که اگر این فضا را می‌شناختند این‌گونه سخن نمي‌گفتند. حرص و طمع غرب تمامی ندارد؛ غرب، سیری‌ناپذیر است و من کشوری را در دنیا نمی‌شناسم که بابت خواسته‌های ناحق قدرت‌های غربی عقب نشسته باشد و آنها به وعده‌شان در دادن امتیازات وعده‌داده‌شده عمل کرده باشند.
مشرق: بنابر ادعای آمریکا، تحریم های فعلی در مقایسه با تحریمهای زمان جنگ، بسیار سنگین‌تر است و این‌گونه تحریم تاکنون سابقه نداشته؛ ارزیابی شما به عنوان شخصي که از ابتداي انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس تا امروز مسؤوليت‌هاي مهمي داشته‌ايد، چیست؟
این ادعا به هیچ عنوان درست نیست؛ ما در زمان جنگ، گاهی نفت خود را به صورت تک‌محموله روی آب می‌فروختیم و با ما قرارداد خرید نفت نمی‌بستند و هر وسيله‌اي را که احتمال می‌دادند کاربرد دوگانه داشته باشد به ما نمی‌فروختند و صنعت خودروسازی ما در زمان جنگ، کیفیت و کمیت امروز را نداشت.
تفاوت تحريم‌هاي دوره جنگ و تحريم‌هاي امروز
مشرق: نمونه خاصي از اين قبيل تحريم‌ها به خاطر داريد؟
بله؛ مثلاً زمانی که ما درخواست خرید وانت را از ژاپن کردیم گفتند که ممکن است وانت را برای حمل و نقل افراد و ابزارها در جنگ مورد استفاده قرار دهید و به ما نمی‌فروختند. تحریمهای مربوط به قطعات یدکی هواپیما پابرجا بود و حتی مواد صنعتي و شیمیایی را با این بهانه که ممکن است ما با آن سلاح شیمیایی درست کنیم به ما نمی‌فروختند. پيش از انقلاب، آلمانی‌ها تعهد کرده بودند کارخانه‌ای در قزوین بسازند که در حال حاضر هم با نام "شیمی‌کشاورز" وجود دارد که مربوط به تولید مواد شیمیایی دفع آفات نباتی بود و باز به بهانه امکان تولید سلاح شیمیایی آن کارخانه را نیمه‌کاره رها کردند اما پس از مدتی، همین آلمانی‌ها سلاح شیمیایی ساخته‌شده، گاز سارین و مشتقات گاز خردل را به صدام فروختند؛ بنابراین مشخص است که تحریمها چقدر سنگین بود.
برخی می‌گویند تحریم‌هاي امروز از آن زمان سنگین‌تر است اما آن زمان، ما علاوه بر تحریم ها جنگ را هم تجربه می کردیم و هر لحظه در هر نقطه‌اي که کسي زندگي مي‌کرد به‌ويژه در نيمه غربي کشور، نگران انفجار یک موشک بودیم، هر لحظه ده‌ها شهید و مجروح داشتیم و بخش قابل توجهی از بودجه را صرف جنگ مي‌کردیم.
مشرق: عده‌اي معتقدند که بحث غنی‌سازی هسته‌ای، جزء دستاوردهای دولت نهم و دهم است؛ آیا شما این حرف را قبول دارید؟
بحث شروع فعالیت‌های هسته‌ای از زمان ریاست جمهوری مقام معظم رهبري آغاز شده و تاکنون هم ادامه داشته، منتها در دولت نهم، توسعه بیشتری یافت. البته اگر بخواهیم از یک شخصیت محوری در جریانات هسته‌ای صحبت کنیم باید از شخص مقام معظم رهبری نام ببریم چرا که اگر تدابیر ایشان نبود فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، خیلی وقت پیش متوقف می‌شد.
رفع مشکلات موجود اولويت دولت باشد
مشرق: برخی رسانه‌ها به نقل از شما مطالبی را عنوان کردند مبني بر اينکه شما در بحث ورود به ریاست جمهوری يازدهم، روزی سه ساعت فکر می‌کنید و به بررسی اوضاع اجتماعی مشغول هستید که آیا ورود پیدا کنید یا خیر. آیا این موضوع صحت دارد؟
من، نه چنین مصاحبه‌ای کرده‌ام و نه گفته‌ام که روزی سه ساعت فکر میکنم. اصلاً چنین چیزی صحت ندارد و لذا اعتنایی نمی‌کنم و اگر همه به توصیه رهبر انقلاب مبنی بر عدم ورود زودهنگام به بحث انتخابات اهتمام کنند حتماً به نفع کشور خواهد بود، چرا که اگر این فضا داغ شود و هر کسی یک حرف موافق یا مخالف بزند، امور جاری کشور، تحت‌الشعاع این امور قرار می‌گیرد و تبدیل به موضوع اول میشود در حالی که رفع مشکلات موجود باید اولویت دولتمردان باشد. تا زمان انتخابات خیلی زمان باقی است و نباید با ورود نابهنگام و زودرس، به بحث‌هاي انتخاباتي بپردازيم.
نامزدي در انتخابات از سوي گفتمان وحدت ملي
مشرق: برخی شما را کاندیدای مقبول دولت وحدت ملی معرفی کرده‌اند. آیا تأیید می‌کنید؟
من هم راجع به این موضوع مطالبی را در برخی سایت‌ها خواندم اما نه کسی با من در این رابطه صحبتی داشته و نه من با کسی حرفی زده‌ام. اگر در آینده بخواهم راجع به این موضوع تصمیمی بگیرم در همان آینده هم اظهارنظر خواهم کرد.
مشرق: با توجه به سخنان رهبر انقلاب مبنی بر اینکه برخی از کشتی نظام پیاده شده‌اند، نظر شما درباره حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری چیست؟
کسی که می‌خواهد در مجلس و یا جایگاهی مهم‌تر همچون ریاست جمهوری قرار گیرد باید به اسلام، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی اعتقاد داشته باشد و مهم‌تر از همه به اصل ولایت فقیه معتقد باشد، چرا که ولایت فقیه، ستون فقرات نظام است و نمی‌شود کسی برای ریاست جمهوری اعلام آمادگی کند که ولایت فقیه را قبول نداشته باشد. بنابراین هرکسی تا زمانی که رو در روی نظام قرار نگرفته و مباني و اصول حکومت جمهوري اسلامي را قبول کرده از هر جناح و گروهی که هست میتواند در انتخابات شرکت کند.
صحت و سقم خبر مذاکره مستقيم با آمريکا
مشرق: آیا جمهوری اسلامی ایران، تصمیمی بر مذاکره مستقیم با آمریکا دارد؟
تا آنجا که من از تصمیمات نظام اطلاع دارم چنين چيزي صحت ندارد.
مشرق: در برخی خبرهای منتشرشده از سوی رسانه‌های غربی ادعا شده است که شما مذاکرات مستقیمی با طرف آمریکایی داشته‌اید..
از پایه و اساس دروغ است.
مشرق: خبرگزاری رویترز، عکسی از شما در اجلاس سران جنبش عدم تعهد منتشر کرد که شما را در حال صحبت درگوشی با محمد مرسی نشان می‌داد؛ آنجا به مرسی چه می‌گفتید؟
اگر قرار بود علنی شود که درگوشی حرف نمی‌زدیم! چيز خاصي نبود. احوال‌پرسي مي‌کرديم.
