به گزارش مشرق، کانال تلگرامی رهیافت آمریکا بخش مربوط به (دکترین کارتر) از کتاب سیاست خارجی آمریکا در عصر جدید (۱۹۰۰-۲۰۲۰) را بازخوانی کرد:

دکترین کارتردر دوران ریاست جمهوری کارتر و پیش از او، جناح‌های مختلف به‌شدت از سیاست تنش‌زدایی و پذیرش شوروی به‌عنوان یک شریک انتقاد می‌کردند. تلاش‌های کارتر نیز نتوانست منطق همکاری و تعامل با شوروی را گسترش دهد.

از سوی دیگر وقوع حوادث مختلف ازجمله درگیری در شمال آفریقا، کشف مسئله وجود سربازان شوروی در کوبا، حمله شوروی به افغانستان، وقوع انقلاب اسلامی ایران و ظهور بنیادگرایی اسلامی و گسترش موج ضدآمریکایی در خاورمیانه موجب شد تا کارتر سیاست‌های شدیدتری را نسبت به شوروی اتخاذ کند.

در این راستا کارتر در سخنرانی وضعیت اتحادیه در ۲۳ ژانویه ۱۹۸۰ به تشریح سیاست خود که به دکترین کارتر مشهور شد، پرداخت. او اعلام کرد که هر تلاشی توسط نیروهای خارجی جهت کنترل بر منطقه خلیج‌فارس به‌عنوان حمله به منافع حیاتی ایالات‌متحده تلقی می‌شود و چنین حمله‌ای با هر ابزار لازم شامل نیروی نظامی برخورد خواهد شد.گرچه دلیل طرح این دکترین حمله شوروی به افغانستان بود، ولی سابقه آن به قبل و مسئله از دست رفتن یکی از ستون‌های دکترین نیکسون یعنی ایران در اثر وقوع انقلاب اسلامی بازمی‌گشت.

ایران پس از ۲۵ سال همکاری و حضور در جبهه غرب و پس‌ازآنکه کارتر در سفر به تهران این کشور را جزیره ثبات خوانده بود، دچار انقلاب شده و از اردوگاه غرب خارج‌شده بود. ازاین‌رو هراس از بی‌ثباتی منطقه یکی از انگیزه‌های اصلی کارتر برای اعلام دکترین خود محسوب می‌شد. علاوه بر این عامل دیگر، افزایش تدریجی نفوذ و حضور شوروی فراتر از مرزهای خود بود.

مسئله دیگر بر اساس آنچه خود کارتر مطرح نمود، نیاز دمکراسی‌های غربی به نفت خلیج‌فارس و نیز فشارهای اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و سیاسی کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران که منافع ایالات‌متحده را به خطر انداخته بود، باعث شد کارتر دکترین خود را مطرح نماید.

درمجموع ایالات‌متحده به دلیل وقوع حوادثی که منجر به تضعیف جایگاه این کشور در سرتاسر جهان شد، به فکر اعاده حیثیت خود بیفتد. کارتر از طریق بازدارندگی متعارف اقدام به ایجاد و گسترش نیروهای واکنش سریع در سال ۱۹۷۹ نمود تا باهدف بهره‌گیری از ابزار نظامی در جهان سوم بدون تمرکز بر ناتو و اروپا، سیاست‌های خود را تعقیب نماید.

ویژگی این نیروها توان عملیاتی و جابجایی بالا، استقرار در پایگاه‌های جدید خارج از ایالات‌متحده و نیز بهره‌برداری از انبارهای تسلیحاتی کشورهای منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه بود. جهت تسهیل عملکرد این نیروها در برخی کشورهای منطقه مانند عمان، بحرین تأسیسات جدیدی مستقر گردید. همچنین مقدمات تشکیل شورای همکاری خلیج‌فارس نیز در راستای اهداف مذکور فراهم شد.

هدف اصلی تشکیل نیروی واکنش سریع، کمک به دولت دوست که هدف حمله قرارگرفته و حاکمیتش تهدید شده بود، می‌باشد.بر این اساس، کارتر اهتمام خاصی به بازدارندگی نیروهای شوروی در خلیج‌فارس مبذول داشت. او با پیوند زدن امنیت خلیج‌فارس به امنیت ملی ایالات‌متحده بر مسئولیت جهانی خود جهت حفظ امنیت تأکید کرد و در این راستا مجدداً سیاست قدرت و مداخله‌گرایی را در دستور کار قرار داد.

ایالات‌متحده خود را حافظ منافع متحدان و دوستان خود مانند اروپا و ژاپن در منطقه اعلام نمود که بر این اساس امنیت چهار منطقه اروپای غربی، ایالات‌متحده، ژاپن و اروپا به هم مرتبط شد. کارتر ساختار امنیتی جدیدی را از طریق تقویت نیروهای مسلح کشورهای منطقه تعقیب کرد. این ساختار مبتنی بر همکاری کشورهای دوست در منطقه در جهت مقابله با کمونیسم و بنیادگرایی تعریف شد.دولت کارتر برای اتخاذ این آموزه یکپارچه نبود و افرادی نظیر برژینسکی و ونس با یکدیگر اختلاف‌نظر داشتند.

درحالی‌که برژینسکی معتقد به اقدام جدی علیه شوروی بود و تنش‌زدایی را عاملی برای سوءاستفاده این کشور جهت دست‌اندازی در آفریقا و آمریکای لاتین و خاورمیانه می‌دانست؛ ونس معتقد بود می‌توان با شوروی به مصالحه و همکاری رسید. اعلام دکترین کارتر به معنای پیروزی برژینسکی بود.

کارتر ضمن استقرار نیروهای واکنش سریع در سرتاسر جهان، درخواست افزایش بودجه نظامی را به کنگره اعلام نمود منتقدان این دکترین بیش از موافقان آن بودند. آن‌ها استدلال می‌کردند که این دکترین تنها بیانیه‌ای سیاسی و فاقد قدرت اجرایی لازم برای مقابله با شوروی است. از سوی دیگر برخی نیز به ابهام‌های موجود در این دکترین مانند عدم تعریف ماهیت تجاوز، ویژگی نیروهای خارجی و یا حتی محدوده خلیج‌فارس اشاره می‌کردند.

آنچه کارتر به‌عنوان دکترین خود عنوان کرد و البته در اجرای آن ناموفق بود، به شکل گسترده در دوران روسای جمهور بعدی ایالات‌متحده موردتوجه قرار گرفت و حضور نظامی نیروهای ایالات‌متحده در خلیج‌فارس تقویت شد و حتی مداخلات نظامی در این منطقه صورت گرفت.

*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.