به گزارش مشرق، آیت‌الله محمدتقی مصباح‌یزدی رئیس موسسه امام خمینی (ره) ظهر امروز پنجشنبه با حضور در دانشگاه تهران در خصوص جایگاه ولایت و دولت در نظام اسلامی اظهار داشت: رابطه دولت و ولایت در اینجا از دیدگاه مبانی اسلامی و فقهی مورد نظر است؛ در مقدمه می‌گویم با اینکه 35 سال از انقلاب می‌گذرد، در همه دنیا این انقلاب به عنوان نظامی مبتنی بر ولایت فقیه شناخته می‌شود. اما هنوز هم مباحثی از ولایت فقیه وجود دارد که برای خودی‌ها نیز روشن نشده است.

آیت‌الله مصباح با بیان اینکه یکی از سؤالاتی که در ذهن جوانان ما وجود دارد، این است که بدانند بعد از حدود 30 سال از انقلاب مسئله ولایت فقیه چه صیغه‌ای است. هر چند آنها امام را درک نکرده‌اند و از سیره عملی ایشان نیز استفاده نکرده‌اند و فقط موضوعاتی را شنیده‌اند.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) ادامه داد: ما در همه دنیا حکومت‌هایی داریم که مبتنی بر دموکراسی است و در بین مردم پذیرفته شده که خودشان باید حکومت را تعیین کنند و به جز چند کشور که به عنوان کشورهای سلطنتی شناخته می‌شوند و این مقام نیز در آنها تشریفاتی است، عموم کشورها به صورت جمهوری اداره می‌شوند و مردم با حضور در انتخابات چه به صورت مستقیم و چه به صورت چند مرحله‌ای افراد را تعیین می‌کنند.

وی با اشاره به دو مطلب ریاست جمهوری و نخست‌وزیری در اوایل انقلاب تصریح کرد: بعدها با مشکلاتی که در کشور ایجاد شد با بررسی‌های قانون اساسی پست نخست‌وزیری حذف شد.

آیت‌الله مصباح به انتخاب مستقیم رئیس‌جمهور از سوی مردم در کشورمان اشاره کرد و ادامه داد: مردم سقف اول مقام اجرایی را تعیین می‌کنند و این منطق جهانی همان دموکراسی است.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با طرح این سؤال که رهبر و ولی فقیه چه جایگاهی دارد، افزود: ممکن است با وجود ارادت به امام و انقلاب برخی جواب‌های اجمالی تؤام با ابهام در اذهان وجود داشته باشد و برخی دست‌کم مقام ولی فقیه را همانند مقام سلطنت در کشورهای سلطنتی بدانند و معتقد باشند مقام ولی فقیه مقام ثابتی است که به عنوان نماد حیات تجلی دارد.

وی تصریح کرد: آیا واقعا مسئله همین است ومی‌توان گفت که ولی‌فقیه نقش سلطان را در رژیم گذشته وجود داشت، داراست؟ در حالی که اگر این طور باشد این مقام تشریفاتی بوده و تاثیری در مدیریت جامعه ندارد. اما برخی از این مسئله دفاع می‌کنند و آن را خوب می‌دانند.

آیت‌الله مصباح اضافه کرد: مردم قبل از انقلاب و پیش از به تصویب رسیدن قانون اساسی از امام اطاعت می‌کردند و مباحث زیادی در ولایت فقیه از سوی حضرت امام و کتاب‌ها مطرح شده بود. اما احساس می‌شود که هنوز این بحث در جامعه اشباع نشده است.

این استاد اخلاق با بیان اینکه برخی فکر می‌کنند اسلام نظر خاصی درباب حکومت ندارد و صرفا یکسری احکام فردی و اجتماعی است در حالی که به طور طبیعی این احکام باید ضمانت اجرایی داشته باشد. اما می‌بینیم که در بین خواص نیز چنین گرایشاتی وجود دارد.

وی یادآور شد: در اوایل انقلاب بعضی از شخصیت‌های مهم که تریبون عمومی را نیز در اختیار داشتند معتقد بودند که اسلام اصلاً سیستم اقتصادی ندارد و صرفا احکامی در خصوص خمس و زکات دارد و این خواص در حال حاضر نیز در کشور دارای مقاماتی هستند.

آیت‌الله مصباح گفت: آنها معتقد بودند نزدیک‌ترین نظریه در نظام اقتصادی، نظریه سوسیالیست است و به همین خاطر اوایل از اقتصاد سوسیالیستی حمایت می‌کردند و معتقد بودند اقتصاد کلان باید به دست دولت باشد و این افراد به اصطلاح از سیاستمداران چپگرا بودند.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه بعضی از شخصیت‌های روحانی نیز چنین گرایشاتی داشتند اما طولی نکشید که نظر آنها 180 درجه تغییر کرد، افزود: آنها بعد از مدتی به جای سخنرانی درباره سوسیالیسم از کاپیتالیسم و اقتصاد آزاد سخن می‌گفتند. از این رو شاهدیم آنچنان که باید مبانی فکری نظام اسلامی برای همه از جمله برخی خواص در خصوص نظام حکومتی، سیاسی و اقتصادی اسلام تعبیر نشده است و باید در صدد باشیم در این زمینه راه‌حل عقل پسندی پیدا کنیم.

وی اظهار داشت: حکم الهی قانونی در این زمینه از طرف خداوند و پیامبر نازل شده و به وسیله ائمه تبیین می‌شود.

آیت‌الله مصباح با تاکید بر اینکه نظام حکومتی اسلام یک نظام دگم  نیست،تصریح کرد: یک مدل اصلی برای حکومت اسلام که سعی دارد در درجه اول این مدل را پیاده کند، مدل حکومت معصوم است اما چون خداوند عالم به غیب و انسان‌ها آگاهی دارد، می‌داند این مدل تحقق نمی‌یابد و اگر محقق شود مدت کوتاهی دوام خواهد آورد و انسان برای همیشه زیر بار این مسئولیت نخواهد رفت.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه اسلام مدل دیگری نیز در درجه دوم طراحی کرده است، خاطرنشان کرد: شاید با نگاه دقیق‌تر بتوان مدل سوم و چهارم را نیز ترسیم کرد. از این رو مدل حکومتی اسلام یک مدل واحد و دگم در همه زمان‌ها و مکان‌ها نیست. بلکه قابل انعطاف به صورت طولی و نه عرضی است.

وی با اشاره به اینکه اگر نتوان مدل اول را پیاده کرد مدل دوم و بعد از آن مدل‌های دیگر مطرح می‌شود، اضافه کرد: در مدل اصلی اسلام حکومت باید به شکل هرمی باشد که در راس آن شخص معصوم قرار می‌گیرد.

آیت‌الله مصباح با یادآور این نکته که خداوند بر ما منت نهاده و 14 معصوم را به صورت پاک و نورانی آفریده است، ادامه داد: البته آنها قانون‌گذار نیستند و خداوند به برترین آنها که اشرف مخلوقات است می‌فرماید اگر به آنچه به تو وحی کرده‌ایم یک کلمه زیاد و یا کم کنی، به شدت مجازات می‌کنیم.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه دو منبع برای شناخت احکام خداوند یعنی کتاب و سنت وجود دارد، متذکر شد: آیا می‌توان گفت که صرفا با بیان قانون مشکل جامعه حل می‌شود؛ فرض بر اینکه مردم حلال و حرام را بدانند آیا احکام اسلام اجرایی خواهد شد؟ بنابراین می‌توان گفت با دانستن حلال و حرام احکام اسلام اجرا نخواهد شد چرا که باید برای آن ضمانت اجرایی وجود داشته باشد.

وی در ادامه در تشریح مدل دوم حکومت در اسلام ادامه داد: پیامبر (ص) نمی‌توانستند در کل جامعه اسلامی آن روز که محدوده کوچکی نیز بود مجری احکام اسلام باشند. لذا از این جا به بعد مجری احکام باید از عصمت به شبه عصمت تنزل کند.

وی با بیان اینکه وقتی مجری اسلام نمی‌شود که در همه شرایط معصوم باشد، اظهار داشت: بنابراین در این شرایط فرد باید بسیار به مقام عصمت شبیه باشد.

آیت‌الله مصباح بر همین اساس افزود: اصل قانون از سوی خداوند تفسیر آن از سوی معصوم و اجرای آن در وهله اول بر عهده فرد معصوم و در مرحله بعد از سوی کارگزارانی صورت می‌گیرد که معصوم بر اساس شاخص‌هایی آنها را انتخاب می‌کند که شبیه معصوم باشند.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه در اینجا مدل ملت و دولت مطرح نیست،‌افزود: این اصطلاحات سیاسی که در یونان قدیم و در حال حاضر نیز مطرح است، شاید قابل تطبیق باشد اما منظور ما این نکته نیست.

این استاد اخلاق با اشاره به اینکه هسته اولیه دموکراسی از روز هجرت پیام گذاشته شد، افزود: اگر اسلام می‌خواست بگوید که نباید این مدل باشد و همه کافر هستید به این معنا بود که این همه علما و صلحا در طول 1400 سال نمی‌آمدند و دیگر اسلامی در کار نبود و حکومت کفر ایجاد می‌شد و این موضوع از رحمت خداوند به دور است. بنابراین مدل دوم حکومت را خود خداوند پیش‌بینی کرد.

وی با بیان اینکه در مدل دوم زمانی که مردم به حاکم معصوم دسترسی ندارند از کسانی اطاعت می‌کنند که مأذون از حاکم معصوم باشند، ادامه داد: اگر فرض کنیم امام معصوم در زندان باشد آیا می‌شود گفت که دیگر اسلام نمی‌خواهید؟ در حالی که این طور نیست و فرموده‌اند وقتی که به خود معصوم دسترسی ندارید، به کسانی مراجعه کنید که دست‌پروده معصومین باشند و علم خود را از آنها گرفته باشند و در کارایی نیز شبیه معصوم باشند. بنابراین این طور دیگر در بن‌بست نمی‌مانیم.

آیت‌الله مصباح بر همین اساس ادامه داد: در این شرایط باید فقیه جامع‌الشرایطی باشد که احکام اسلام را اجرا کند و در این امر برای مدل دوم در نظر گرفته شده است. اما ممکن است یک عده حمایت کنند و برخی از مردم از نماینده معصوم نیز حمایت نکند.

عضو مجلس خبرگان رهبری بر همین اساس به قاعده کلی حفظ مصالح اسلام تحت هر شرایطی اشاره کرد و گفت: ائمه بویژه در زمان امام هفتم (ع) تا جایی که ممکن بود مزاحمت‌ها کم شود، احکام اسلام را اجرا می‌کردند اما در برخی موارد برای حفظ مصالح اسلام دست به تقیه می‌زدند و در ظاهر ارتباط خود را با همین حکومت اسلامی حفظ می‌کردند؛ یعنی وقتی تضادی با حکومت نداشتند احکام اسلام را اجرایی می‌کردند اما در مواردی ممکن بود اصل تشیع نابود شود دست به تقیه می‌زدند. به ویژه آنکه این حکومت رسمی با دشمن خارجی نیز مواجه بود.

وی ادامه داد: اگر آن رفتارها در آن زمان صورت نمی‌گرفت دیگر چیزی از تشیع و معارف اهل بیت باقی نمی‌ماند. لذا خود ائمه معصومین مدل دوم را پی‌ریزی و اجرا کردند.

آیت‌الله مصباح در ادامه سخنرانی خود خاطرنشان کرد: وقتی امام علی (ع) مالک اشتر را منصوب کردند، او معصوم نبود بلکه قریب به معصوم بوده و امکان اشتباه نیز داشت. اما اطاعتش نیز واجب بود.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه ما در مسائل فقهی خود به مرجع تقلید رجوع می‌کنیم در حالی که او معصوم نیست، یادآور شد: این امر باعث نمی‌شود که ما رساله را دور بیندازیم و مرجع تقلید نداشته باشیم.

وی افزود: همانطور که در مسائل فقهی باید از مرجع تقلید اطاعت کرد، همانند این مسئله در باب حکومت وجود دارد.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با تاکید بر اینکه در زمانی که معصوم نیست، باید از شبیه‌ترین به معصوم اطاعت کرد تا در دام شیاطین نیفتاد، گفت: کسی که حاکم نظام اسلامی است، اول باید قانون را بداند و به آن عمل کند و هوای نفسش باعث نشود هر طور که خواست به قانون عمل کند. از این رو باید از تقوا برخوردار باشد. هر چند همانند امام علی (ع) دیگر پیدا نمی‌شود. اما در زمان ما دو شبیه به حضرت علی (ع) وجود دارد و در واقع حجت بر ما تمام شده است.

آیت‌الله مصباح با بیان اینکه فرض دیگری هم برای مدل حکومتی اسلام وجود دارد که می‌توان در این زمینه به دوران ستمشاهی اشاره کرد، افزود: در آن زمان افراد از مرجع تقلید خود اجازه می‌گرفتند که به طور مثال در اداره آموزش و پرورش رژیم شاه فعالیت کنند. مانند زمان امام کاظم (ع) که به برخی شیعیان اجازه می‌دادند که در دستگاه حکومت هارون‌الرشید حضور داشته باشند.

وی با یادآوری این نکته که گاهی مرجعی در بین افکار عمومی چنان جایگاهی داشت که سلطان ناچار بود با او مشورت کند، گفت: ما در زمان صفویه و قاجاریه شاهد این مدل بودیم که در واقع می‌توان آن را مدل سوم حکومتی اسلام دانست.

رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه شاید فرض‌های دیگری هم برای مدل حکومتی اسلام وجود داشته باشد که در حال حاضر مورد حاجت نیست، خاطرنشان کرد: به برکت خون شهدا امروز مدل دوم حکومت اسلام در جامعه ما قابل اجراست و کسی که در حال حاضر در راس قرار دارد، شبیه‌ترین افراد به امام معصوم است و فرد دیگری نمی‌تواند در عرض او متصدی حکومت شود و هر کس که ادعای حکومت کند، غاصبانه است چرا که حکومت حق خداست.

آیت‌الله مصباح با بیان اینکه خداوند این حق را به امام معصوم داده و آنها نیز این حق را به کسی داده‌اند که در حد اعلی از این ویژگی‌ها برخوردار باشد، ادامه داد: امام (ره) فرموده‌اند که رئیس‌جمهور منتخب مردم اگر از سوی ولایت فقیه نصب نشود طاغوت و اطاعت از او حرام است و این امر مبنای فقهی دارد چرا که هیچ انسانی حق ندارد بر دیگری حکومت کند. بنابراین مشروعیت هرگونه فعالیت حکومتی مربوط به اذن ولی فقیه است که مشروعیتش از سوی امام معصوم و مشروعیت آنها از سوی خداوند است.