گروه بین‌الملل مشرق-- حوادث اخیر ترکیه و اعتراضات گسترده مردم این کشور ما را بر آن داشت تا در گفت‌وگويي با "محمدفرهاد کلینی" کارشناس ارشد مسائل استراتژیک، ابعاد این موضوع را بررسی کرده و به چگونگی تشکیل این بحران بپردازیم.

مشرق: اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی در ترکیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

کلینی: در درجه اول، آن چیز که مشاهده می‌شود این است که همه چیز از یک پدیده در میدان تقسیم شروع شد و شاید در روز جمعه می‌توانستیم از آن به عنوان یک رویداد یاد کنیم اما چگونگی شکل‌گیری واکنش‌های موجود در صحنه خصوصاً میان نیروهای امنیتی  و معترضان منجر به انباشته‌شدن اعتراضات شد و سپس سمت و سوی در خواست‌ها به‌سرعت تغییر کرد و به تدریج معترضان از خواسته‌های اولیه تا درخواست تغییر دولت به پیش رفتند. طبق اعلام مقامات رسمی دولت ترکیه تاکنون در 62 شهر ترکیه در حدود 231 تظاهرات شکل گرفته و حادثه روز اول که در استانبول به وقوع پیوست امروزه تبدیل به یک روند سراسری شده که منجر به نگرانی جدی مقامات عالی‌رتبه دولت ترکیه و همچنین حزب عدالت و توسعه شده است.

چنین به نظر می‌رسد که حادثه، تحت تأثیر مؤلفه‌های دیگری، در حالت تبدیل‌شدن به یک روند است که البته با توجه به برخی تظاهرات موازی در کشور های اروپایی و همچنین  کانادا چنین احساس می‌شود که مدیریت تحولات، تحت تأثیر برخی از نیروهای حزبی و تشویق برخی از جریانات مجهول قرار گرفته است. برخی در غرب این تحولات را یک پاسخ به دولت‌های تئوکرات ذکر کرده‌اند و تلاش می‌کنند تا از وقایع روزهای اخیر، معانی دیگر را محصول کنند؛ از سوی دیگر قابل توجه است که برخی از احزاب چپ در اروپا خصوصاً یونان که دارای موقعیت قابل توجهی در ساختار جدید قدرت در آن کشور هستند این وضعیت را به سیاست‌های نئولیبرال دولت اردوغان مرتبط می‌سازند و اعتقاد دارند که با توجه به سیاست‌های اقتصادی دولت ترکیه فاصله طبقاتی و شبکه‌ای شدن بحران با یکدیگر مرتبط است.

مشرق: واژه "بهار عربی" که در رسانه‌های غربی مطرح می‌شود؛ آیا این خود یک نوع مصادره شرایط توسط غرب در منطقه نیست؟

کلینی: البته برای اولین بار این موضوع را انديشکده آمریکاي اینترپرایز که مرتبط با تل‌آویو و مورد حمایت نئوکان‌های آمریکاست مطرح شد و سعی کرد تا با تولید سؤالاتی سرتیتر تحلیل‌ها و رویدادهای خبری را متأثر ساخته و ادبیات‌سازی کند؛ البته در این خصوص، نشریاتی از قبیل "جروزالم‌پست" این موضوع را اکو خبری کرد؛ البته به اعتقاد برخی رسانه های اروپایی مانند اشپیگل شاید تشابهاتی از جنبه آغاز نقطه برخورد بین میدان تحریر و میدان تقسیم وجود داشته باشد لیکن  با توجه به نوع شعارها و واکنش‌ها اطلاق شبیه‌شدن تحولات متفاوت هستند و بر اين اساس برخي به دنبال اين هستند تا اهداف خود را به شرایط جدید پیوندسازی و همچنین تاکتیک‌های خود را تحمیل کنند.


آنچه امروز مشاهده می‌شود این است که این واقعه در استانبول شکل می‌گیرد یعنی همان نقطه‌ای که نقطه قوت حزب اعتدال و توسعه بود و از مسیر  موفقیت در شهرداری استانبول توانسته بود تا فتح دروازه‌های دولت در آنکارا پیش برود در اصل، حزب عدالت و توسعه، در ابتدا در زمین خود، متحمل این وضعیت شد. از سوی دیگر، اگر از زاویه‌ای دیگر به صحنه نگاه کنیم بیانگر این است که جامعه ترکیه نسبت به سیاست‌های دولت اردوغان در یک شرایط اعتراضی جدید قرار گرفته است  و این موضوع به‌شدت محبوبیت قبلی اردوغان را شکننده کرده و می‌کند.

طبیعتا با توجه به اهدافی را که حزب عدالت و توسعه تا سال 2015 در پیش دارد خصوصاً با توجه به موضوع انتخابات و همچنین تغییر قانون اساسی سیر این تحولات می تواند بر جایگاه این حزب در ساختار درونی ترکیه مؤثر  باشد. نباید از یاد برد که وقایع میدان تقسیم در استانبول و سراسری شدن تظاهرات طی ده سال اخیر و با توجه به نقش اردوغان بی‌سابقه است.

به نظر می‌رسد به قول ما ایرانی‌ها یک جای کار اشکال دارد و مهم این است با ادبیات شایسته و متناسب بتوانند براي این وضعیت، چاره‌سازی کنند.


مشرق: مواضع جمهوري اسلامي ايران در قبال اين تحولات چگونه است؟

کلینی: طبیعتاً مسائل داخلی ترکیه، مربوط به ترکیه است و آنچه را مردم و دولت این کشور دنبال می‌کنند مربوط به یک اصل درونی و مربوط به کشور است و همان‌گونه که جمهوری اسلامی ایران هرگونه دخالت دولت‌های خارجی در سوریه را محکوم کرده است هرگونه دخالت کشورها و نیروهای خارجی در مسائل داخلی ترکیه را نیز قابل قبول نمی‌داند و طرفین درگیر در ترکیه را دعوت به پیگری موضوعات بر اساس منشور حقوقی می‌کند.

امروزه برای ترکیه، چه برای مردم عزیز ترکیه و چه برای دولت ترکیه، لحظه مهمی است تا بتوانند تفاوت دوستان و خیرخواهان را از نیات پلید برخی از رژیم‌های مجعول به‌درستی تشخیص دهند.


آنان که به دنبال بی‌ثباتی  در عراق، سوریه و لبنان هستند علاقه دارند تا از وضعیت موجود در جهت تزلزل در اراده مردم و بی‌ثباتی دولت ترکیه سوء استفاده کنند. تا جایی که اطلاع دارم جمهوری اسلامی ایران توصیه‌ها و تذکرهای خود را به دوستان ترک منتقل کرده است. اهمیت ژئوپلتیک و پیوستگی کشور های ایران، ترکیه، عراق و سوریه در زیرساخت یوروآسیا مهم است و رژیم‌های مجعول و برخی از کشورهای فرامنطقه‌ای به دنبال بی‌ثباتی و واگرایی بین این چهار کشورند لذا هوشیاری دولت ترکیه در اتخاذ سیاست‌ها و رویکردهای صحیح نسبت به تحولات درونی و منطقه‌ ای امری مهم ارزیابی می‌شود و نباید با ادراک نادرست، گام‌های خود را به پیش ببرد. آنکارا به‌خوبي مي‌داند که ثبات ترکیه و جهت‌گیری دولت ترکیه برای تنظیم رویکردها برای تهران همواره مهم بوده است.