گروه فرهنگي مشـرق - مسابقات تلويزيوني يکي از پرطرفدار ترين مديوم هاي برنامه سازي در شبکه هاي تلويزيوني در جهان هستند که گاه گوي سبقت را از شوها مي‌ربايند. در اين ميان ايده مسابقات اهميتي بسياري پيدا مي‌کند. اين که يک مسابقه آن قدر هيجان داشته باشد که مخاطب را در مقابل تلويزيون ميخکوب کند و از آن مهم‌تر غير قابل پيش بيني بودن نتيجه مسابقه به عنوان دو بخش اصلي و مهم در طراحي مسابقه مطرح است. طراحي مسابقات تلويزيوني آن قدر پيچيده شده است که در شبکه‌هاي تلويزيوني بزرگ اين امر به شرکت‌هاي حرفه‌اي در اين زمينه سپرده مي‌شود و گاه هزينه سنگيني براي طراحي آنها پرداخته مي‌شود. اما اين ها همه تنها يک روي سکه مسابقات تلويزيوني است.
مسابقات تلويزيوني در حقيقت براي سازندگان و مديران رسانه غير از جذب مخاطب وسيع، حکم دستگاه پول ساز را دارند. به اين معنا که حضور شرکت‌هاي بزرگ تجاري به عنوان اسپانسر مي‌تواند بودجه قابل توجهي را به اين شبکه‌ها سرازير کند. در مقابل عملکرد اين مسابقات چيست؟ با وجود اين توجه دقيقي در اين زمينه صورت نگرفته است اما متاسفانه مسابقات يکي از تاثير گذارترين گونه‌هاي برنامه سازي فرهنگي است. همه عناصري که مي‌توانند بعدها به عنوان عناصر تشکيل دهنده سبک زندگي اجتماعي موثر باشند در اين برنامه وجود دارند که مهم‌ترين آنها تعريف هدف و ارزش است در طرف ديگر قصه نيز تلاش براي رسيدن به هدف مطلوب که توسط طراح مسابقه تعيين و تبيين شده است بر آتش مخاطب براي رسيدن به هدف تعيين شده مي‌دمد و اين به صورت خودکار زمينه تربيتي ايجاد مي‌کند نه تنها در شرکت کننده در مسابقه که در بيننده نيز موثر خواهد بود.
در شبکه‌هاي تلويزيوني که متعلق به کمپاني‌هاي بزرگ رسانه‌اي جهان است طراحي اين مسابقات هدف‌هاي تربيتي را نيز از ديد دور نگه نمي‌دارد. نکته در اين است که تمام اهداف مسابقه بر اساس زمينه فرهنگي طراحي شده است. رسيدن به يک پول بزرگ باد آورده که فعاليت‌هاي انجام شده در مسابقه هيچ‌گونه ارتباط مستقيم يا غير مستقيمي با ميزان آن ندارد و گاه بخت يا بهتر بگوييم تصادف در کسب جايزه موثرتر است ريشه در ارزشمندي ثروت دارد و بالذات هدف بودن کسب آن.
اگر در يک مسابقه مبنا بر پرده دري از روابط خصوصي خانواده‌ها قرار مي‌گيرد؛ هدف مسابقه چندان با آرمان هاي نظام تمدني مسلط تباين ندارد که هيچ کاملا در راستا است. در جامعه‌اي که هر گونه حريم خانوادگي مورد هجوم قرار مي‌گيرد مردم بايد بياموزند که کم کم حساسيت‌هايشان را نسبت حفظ اين حريم‌‌ها کنار بگذارند.
اما در اين سوي ماجرا که ما ايستاده‌ايم چه خبر است. مسابقات تلويزيوني زماني که پا به صدا و سيماي جمهوري اسلامي گذاشتند بيشتر بر مبناي سنجش اطلاعات عمومي طراحي مي‌شدند و بر اين اساس با جذابيت‌هاي محدود خود مخاطب را به خود جذب کرده و اگرچه کمتر سودمند ولي اطلاعاتي را به او انتقال مي‌دادند. اما بعدها و در دهه هفتاد مسابقات جديدي پا به عرصه گذاشتند که تم هاي اکشن داشتند. اين مسابقات عموما مسابقاتي ترجمه‌اي بود و عمدتا از شبکه‌هاي ماهواره‌اي و خصوصا ترک نمونه برداري مي‌شدند در همين زمان بود که پاي شرکت‌هاي تجاري به ماجرا باز شد. با ورود اولين نمونه‌ها اتوبان ترجه و تقليد از مسابقات تلويزيوني باز شده و يکي پس از ديگري نمونه‌هاي انواع و اقسام مسابقات خارجي به ايران باز شد؛ حداکثر اتفاقي که درباره اين مسابقات مي‌افتاد حذف آيتم‌ها غير اخلاقي يا بهتر بگوييم جنسي بود تنها آيتم‌هايي که با ظواهر قوانين اسلامي در مخالفت بودند حذف مي‌شدند و هيچ سوالي از ماهيت اين مسابقات و تاثيرات فرهنگي و اجتماعيشان نمي‌کرد.
سودجويي برخي اسپانسرها و شرکت‌هاي تجاري نيز در گل‌آلود کردن اين آب بي تاثير نبود و درنهايت انبوه مسابقات بي محتوا روانه شبکه‌هاي تلويزيوني مي‌شد.
در ايام نوروز امسال برخي از مسابقات اين وضعيت را به اوج رساندند؛ به طوريکه در يکي از اين مسابقات[مسابقه کي هستي؟] شرکت کننده‌گان  مي‌بايستي کارهاي منحصر بفردي را انجام داده و امتياز کسب مي‌کردند به کارهايي زننده دست مي‌زدند که معلوم نبود کدام اخلاق سالمي آن را تاييد مي‌کند. دو شرکت کننده به دليل توانايي و عادت به خوردن گوشت خام اعم از مرغ و ماهي و گوشت قرمز چرخ کرده مورد تشويق قرار مي‌گرفتند و آن ديگري در وضعيتي رقت انگيز با سني در حدود 30 ساله صداي چند شخصيت کارتوني را تقليد مي کند تا مگر نظر داوران را به خود جلب کند و تو خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل.
مسابقات ديگر نيز دست کمي ندارد در يکي که مربوط به ثبت رکورد است پسر بچه‌اي ده، دوازده ساله که موهاي بلندي دارد در حضور پدر دو خودرو پرايد را با موهايش مي‌کشد تا رکورد بشکند؛ مخاطبي که متوجه اثرات اين برنامه‌هاي مخرب اين آثار است از خود مي‌پرسد تهيه کنندگان اين برنامه با چه توجيهي آن ها را تاييد مي‌کنند.
متاسفانه هيچ‌گونه نظام کارآمدي براي بررسي اثرات تربيتي برنامه‌هاي ساخته شده در تلويزيون وجود ندارد و از آن بدتر احساس نياز در اين مورد وجود ندارد. مديران رسانه ملي به جاي اينکه نگران اثرات اينگونه برنامه سازي بي‌در و پيکر باشند که توسط برنامه سازاني رند و با حذف سکس همه مولفه هاي تربيتي زندگي در جامعه سرمايه داري را انتقال مي‌دهند؛ بيش‌تر نگران نقد رسانه ملي و بستن در انتقاد از برنامه سازي هستند.
مسابقات که يکي از موارد انتقاد رهبر معظم انقلاب در باره تلويزيون بود که البته آنچنان که بايد اين انتقادات مورد توجه قرار نگرفت اميد است مديران تلويزيون به جاي آن تمام زمان را به جذب مخاطب بيشتر و پر کردن بيلان برنامه سازي بيانديشند اندکي مراقب بدآموزي هاي ناشي از برنامه هاي پخش شده باشند.