به گزارش مشرق، امروزه بهترین واژه ای که عصر کنونی توصیف می کند واژه «جهانی شدن» است. این  واژه بنا به یک تعریف کلی به یک فرایند اجتماعی اشاره دارد که در طی آن محدودیت های جغرافیایی بر ترتیبات اجتماعی و سیاسی از بین می روند و مردم به گونه ای فزاینده از رفع شدن این محدودیت ها آگاهی می یابند. با این توصیف به نظر می رسد ویژگی و مشخصه اصلی «جهانی شدن» وجه ارتباطی آن باشد؛ به گفته آنتونی گیدنز جامعه شناس انگلیسی:«جهانی شدن با «ارتباطات» عجین شده است.

در 30 سال گذشته، مهمترین نیروی دگرگون کننده زندگی ما، بازارهای اقتصادی و یا به هم وابستگی اقتصادی نبوده بلکه تاثیر «ارتباطات» بوده است که عموما تحت عنوان «انقلاب ارتباطات خوانده می شود». این انقلاب اشاره به سیستم های ماهواره ای و اینترنت دارد که از دهه 60 میلادی به بعد ظهور پیدا کرد. اینترنت به عنوان یک فضای مجازی ویژگی های خاصی دارد. با توجه به اینکه اینترنت محل کنش اجتماعی است، ولی نوع خاصی از کنش است که با تعاملات اجتماعی در فضای عینی متفاوت است، در جهان عینی یک واحد ذاتی برای «خود» وجود دارد. قاعده این روابط عبارتست از: یک بدن، یک هویت.

باید بین فرهنگ سوپر مارکتی و فرهنگ بومی تعادل ایجاد کرد

هویت با وجود اینکه ممکن است بر مبنای زمان و رویداد پیچیده و متغیر باشد، بدن یک لنگرگاه ثابت مهیا می کند. اما جهان مجازی متفاوت است زیرا نسبت به امر واقع و جهان فیزیکی از اطلاعات ساخته شده. اطلاعات پخش و منتشر می شود و هیچ قانون نگهداری اطلاعات وجود ندارد. فاصله در اینترنت از بین می رود و مواجهه افراد آسان تر می شود. در اینترنت افراد هم نقش مصرف کننده را دارند و هم نقش تولید کننده. در  اینترنت سلسله مراتب ضعیف می شود و همراه آن فرد مجال بیشتری برای ارائه هویت مورد نظر خود پیدا می کند.

به عبارتی انسان ها همگی در ساختن آنچه به آن جهانی شدن می گوییم دخیل هستند؛ ولی از طرفی اینترنت فرد را دچار تکثر هویتی می نماید و انسجام اجتماعی را سست می کند. همین سست کردن انسجام اجتماعی زنگ خطری برای دولت-ملت هایی است که خواهان حفظ ارزش های معنوی و میراث فرهنگی خود هستند که طی سالیان دراز بخش مهمی از هویت ملی و فرهنگی آن ها را شکل داده است.

بنابراین اگر چه تعامل در اینترنت دوطرفه است و خود افراد در فرایند جهانی شدن دخیل هستند ولی تکثر هویتی ناشی از آن بخصوص در کشورهای در حال توسعه منجر به بحران هویت می گردد، که اثرات جبران ناپذیری بر توسعه انسانی این دسته از کشورها می گذارد. ارتباطات در سطح وسیع آن منجر به یک همگونگی و وابستگی و تاثیر پذیری در سطح جهانی نیز می شود که برخی از نظریه پردازان این فرایند را در راستای گسترش تجدد به اقصی نقاط جهان و جهانگیر شدن ویژگی های محوری فرهنگ و تمدن غربی می دانند.

 رواج اینترنت در جوامع در حال توسعه پدیده «سوپرمارکت فرهنگی» را بوجود آورده، یعنی شبکه های اینترنتی همچون سوپر مارکت که انواع کالاها را عرضه می کند، انواع ارزش ها و گرایش های فرهنگی را عرضه می کنند. در این بین هویت فرهنگی اولیه فرد در مواجهه با اینترنت بسیار مهم است. باید به نوعی بین فرهنگ سوپر مارکتی و فرهنگ بومی تعادل ایجاد کرد. در این بین نقش نهادهای فرهنگی و علمی در سیاستگذاری بسیار مهم می باشد تا ناهمگونی های فرهنگی اجتماعی را به طور صحیح هدایت کنند و از برخورد هویت های جدید ناشی از گسترش فضای مجازی و هویت های قدیمی که میراث معنوی و ملی هر جامعه ای است به بهترین نحو در راستای انسجام اجتماعی و توسعه انسانی استفاده کنند.

در همین راستا بیانات اخیر مقام معظم رهبری در برابر «شورای عالی فضای مجازی» را می توان از این زاویه نگریست، مخصوصا تاکید ایشان بر سیاستگذاری صحیح و اقدامات سنجیده و هماهنگ توسط مسئولین امر، بسیار نکات مهم و درخور توجهی هستند و می توان امیدوار بود  که جامعه ایرانی در برابر امواج انقلاب ارتباطات منفعل نبوده و با برنامه و هدفمند و از روی آگاهی در راستای توسعه و پیشرفت همگام با تحولات جهانی به پیش می رود.


منبع: رصد