سرویس سیاست مشرق - پنجشنبه 11 آذر سنای امریکا طرح تمدید 10 ساله قانون تحریم‌های ایران را تصویب کرد. تصویبی که با بیش از دو سوم آرای نمایندگان همراه شد تا باراک اوباما هم قادر به وتوی آن نباشد. این نقض عهد آمریکایی‌ها از برجام شنبه با واکنش رئیس‌جمهور در صحن علنی مجلس مواجهه شد و روحانی امروز طی دو نامه دستوراتی را به وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی داده‌اند.
بررسی موارد فنی این دو نامه، بهانه‌ای شد تا گفتگویی با دکتر فریدون عباسی رئیس سابق انرژی اتمی و دانشمند هسته‌ای کشور داشته باشیم و نظرات وی را در این خصوص جویا شویم.
مشرق: آقای عباسی لطفاً نظر خودتان را در خصوص ابعاد فنی دو نامه‌ای که آقای روحانی امروز خطاب به آقایان ظریف و صالحی در خصوص اقدام متقابل در نقد برجام از سوی آمریکایی‌ها نوشته‌اند، بفرمایید
بحث پیشرانهای هسته‌ای قبلاً در مصوبه مجلس نهم در جهت اجازه دادن به دستگاه اجرایی کشور برای اجرای مفاد برجام آمده است؛ یعنی خوشبختانه افراد متفکری که دولت نخواست از آنها استفاده کند در زمان مقرر، مجلس محترم از آنان استفاده کرد و این کارشناسان مشاوره‌هایی دادند و بر اساس همین مشاوره‌ها نکاتی در آن مصوبه قرار داده شد که اگر از همان سال گذشته، مقدمات اجرایش این موارد فراهم می‌شد ما امروز جلوتر بودیم.
در شرایط فعلی که آمریکا نقض برجام را علنی‌تر کرده است مناسب بود که جمهوری اسلامی هم موضع قاطعی را اتخاذ کند. متن نامه‌ای که رئیس‌جمهور محترم نوشته‌اند این است که ما در چارچوب مقررات بین‌المللی کار کنیم. برجام هم یک‌جور تعهدات بین‌المللی ماست. در آن چارچوب ما مجاز هستیم برخی طراحی‌ها، محاسبات و شبیه‌سازی‌ها را انجام بدهیم و مطالبی را آماده کنیم که بخواهیم وارد ساخت مجموعه‌ای بشویم که آن مجموعه یک سیستم هسته‌ای از قبیل همین پیشرانهای هسته‌ای باشد که هم می‌تواند در کشتی‌ها و هم در زیردریایی‌ها استفاده شود؛ یعنی هم مورد استفاده در شناورهای سطحی و هم زیرسطحی قرار گیرد.
در مورد شناورهای سطحی اگر کشتی‌های بزرگ و اقیانوس‌پیما موردنظر باشد به این دلیل که وسعت و جای زیادی دارند، می‌تواند رآکتورهایی در آن قرار بگیرد که با غنای به‌طور مثال 20 درصد کار کنند و حتی برخی مواقع با غنای 5 درصد هم احتمال دارد که این کار صورت بگیرد. البته در این صورت حجم آن رآکتور هسته‌ای که می‌خواهد در کشتی قرار بگیرد بزرگ می‌شود یعنی فضای زیادی از کشتی را اشغال می‌کند که منطقی نخواهد بود. پس لازم است که به سمت استفاده از رآکتورهایی برای کشتی بروند برای پیشرانه آن غنای سوختش بالا مصرف می‌کند باشد. اگر شناورهای زیرسطحی مد نظر باشد یعنی زیردریایی‌ها، در زیردریایی‌ها فضای زیادی وجود ندارد و باید حتی‌الامکان از رآکتورهای کوچک‌تر استفاده شود و وقتی حجم رآکتور کوچک‌تر می‌شود باید غنای سوخت بالا برود؛ یعنی در زیردریایی‌ها معمولاً مرسوم است که غنای بالای 56 درصد را استفاده می‌کنند؛ یعنی حتی رفتن به سمت غنای بالای 90 درصد هم می‌تواند در شناورهای زیرسطحی مناسب باشد.
مشرق: حالا این حمل‌ونقل دریایی هم زیردریایی و هم کشتی را شامل می‌شود؟
شامل آن می‌شود و بستگی به این دارد که اهداف ما چه باشد. اگر فقط حمل‌ونقل دریایی در کشتی‌های بزرگ است، می‌شود از سوخت تا حد 20 درصد هم استفاده کرد و می‌شود کار کرد و اینکه آنها فشرده‌سازی‌اش بکنند و کوچکش کنند که این موضوع به بخش تکنولوژی نیروگاهی بازمی‌گردد. ولی اگر محققان و دانشگاهی‌های ما بخواهند - که این خواست قبلی ما هم بوده- که مطالعاتی بر روی یخ‌های قطبی در قطب جنوب انجام بدهند که حالا که ناوگان نیروی دریایی ما یکسری امنیت‌هایی را هم در حوزه اقیانوس هند و دریای سرخ ایجاد کرده و در حال ورود به آب‌های عمیق‌تر و حوزه اقیانوس اطلس هستند. خواست دانشمندان ما در زمینه زمین‌شناسی، اقیانوس‌شناسی و مطالعات زیست‌محیطی و جو این تجارب دریایی است. این دانشمندان باید بتوانند به مناطق دوردست قطبی روند و سهم خودشان را در حوزه موارد علمی‌ای که برشمردم، ایفا کنند تا جایگاهشان را در دنیا داشته باشند.
ابزار لازم باید توسط متخصصان هسته‌ای کشور فراهم شود که دانشمندان کشور بتوانند بدون نیاز به سوخت‌گیری در آب‌های دوردست در مدت طولانی مسافرت داشته باشند. زیرآب رفتن و مطالعه اقیانوس نیاز به زیردریایی تحقیقاتی دارد که تا شش ماه، یک سال نیاز به سوخت‌گیری نداشته باشد. کشتی‌ها هم به همین‌گونه است. با توجه به تحریم‌هایی که وجود دارد و اینکه کشتی‌ها را در بندرها اجازه ورود نمی‌دهند و سوخت برایشان تأمین نمی‌کنند، دارا بودن یک کشور از پیشرانهای هسته‌ای می‌تواند یک حالت بازدارندگی در مقابل تحریم‌ها داشته باشد.
وقتی کشوری در سطح طراحی و ساخت این‌گونه پیشرانه‌ها جلو رود و پیشرفت کند، خود همین دانش و فناوری قدرت بازدارندگی برایش خواهد داشت. بازدارندگی از هر نوع حمله‌ای به کشور.
وجود آب‌سنگین و وجود مواد غنی‌شده حالت بازدارندگی دارد. همان‌طور که مشاهده کردید بعدازاینکه این مواد از کشور خارج شد، رجزخوانی کشورهای کوچکی که اصلاً محلی از اعراب ندارند برای جمهوری اسلامی شروع شد.
به‌هرحال اقدام خوبی است که آن مصوبه مجلس نهم در سال گذشته به تصویب رسید. می‌بایست توسط دستگاه‌های اجرایی موردتوجه بیشتری قرار گیرد. باید از همین ظرفیت‌های موجود در برجام که زیاد از آن اسم برده می‌شود ولی عملی نشده است، استفاده بیشتری گردد و مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌های کشور از حالت رکود خارج شوند و این پاسخ اولیه است به آمریکایی‌ها.
آنها خودشان می‌دانند که این اقدام، پاسخ اولیه‌ای بود؛ ما پاسخ‌های خیلی محکم‌تری داریم که اگر آنها دست از خباثت برندارند، حتماً مسئولین کشور آن پاسخ‌ها را خواهند داد. این نکاتی بود که در خصوص مباحث فنی‌ای که در دستور رئیس‌جمهور به رئیس سازمان انرژی اتمی وجود داشت. البته همه این اقدامات می‌بایست طبق مقرراتی که وجود دارد با آژانس هماهنگ شود. حتی در مرحله طراحی هم باید به آژانس اطلاع دهیم و از آژانس بخواهیم کمک‌های علمی و فناوری را در این راستا به ما بدهد.
در رابطه با نامه‌ای که رئیس‌جمهور به آقای ظریف نوشته است، من توصیه دیگری هم دارم و اینکه ما اگر بخواهیم چارچوب برجام را رعایت کنیم، جای خود. ظرفیت‌های موجود در حوزه سیاست خارجی را باید برادران ما در وزارت امور خارجه دنبال کنند. حتماً باید به عقل جمعی رجوع شود. ما از برخوردهای طایفه‌ای آسیب‌دیده‌ایم. اگر قبلاً به عقل جمعی رجوع می‌شد و متفکران جامعه به خدمت گرفته می‌شدند، حتماً متن برجام محکم‌تر از این‌ها تهیه می‌شد تا توافق بهتری صورت گیرد.
حالا این مسئله به هر دلیلی رخ نداده است، ما امروز باید با وحدت و انسجام ملی، متفکرین خودمان را بیشتر به خدمت گیریم و به کشورهای عراق، سوریه و یمن رویم و این کشورها را ازلحاظ غذایی و پزشکی تأمین کرده و قدرت دفاعی آنها را افزایش دهیم. درنهایت ما باید فشار را بر روی رژیم صهیونیستی وارد کنیم. یکی از راه‌ها طبق فرمان مقام معظم رهبری مسلح کردن کرانه باختری است. دولت محترم می‌تواند به عوامل اجرایی خود برای انجام این کار دستور بدهد. از سوی دیگر باید دیپلماسی اقتصادی توسط دولت در منطقه فعال‌تر شود. تحریم‌ها باید با تحرکات مناسب و هدایت‌شده‌ای شکسته شود. ما باید با کشورهای منطقه ازلحاظ تجارت به سطح قابل قبولی برسیم تا آنها منفعت برای همکاری با ما را داشته باشند.
ما باید فشار را بر روی رژیم صهیونیستی بگذاریم. مطمئناً ما اگر ازلحاظ دیپلماسی، قدرت اقتصادی و نظامی رژیم صهیونیستی را تحت فشار قرار دهیم، امریکا دیگر از این اقدامات نخواهد کرد و برای مذاکره می‌دود و این‌گونه نخواهد بود که ما به دنبال آمریکایی‌ها بدویم.
