این برای چندمین بار است که همسایه شمالی در فصل برودت هوا و رسیدن مصرف گاز به اوج خود، دست همسایه جنوبی را زیر پوست گردو رها میکند.
ظاهرا، تلخ ترین مورد تکرار چنین تجربه ای، مربوط به زمستان سال 86 بوده که گفته می شود به دلیل تعلل ترکمن ها در ارسال گاز به ایران و برودت شدید هوا، تعدادی ازمردم نوار شمالی کشور جان خود را از دست دادند.
تاریخچه تعامل گازی میان ایران و ترکمنستان به دو دهه پیش برمی‌گردد، زمانی که وزارت نفت برای تامین گاز مناطق شمال شرق کشور قرارداد 30 ساله‌ای با این کشور به امضا رساند. از همان زمان تا اکنون اجرای این قرارداد همواره با دست اندازهای فراوانی همراه بوده است.
اما ریشه اختلافات ایران و ترکمنستان در کجاست؟ دیماه سال 86 و با به اوج رسیدن سرمای هوا در20 استان کشور، ترکمنستان به ناگاه، فرصت را غینمت شمرده و قیمت گاز صادراتی خود به ایران را به 9 برابر افزایش داد. پیامد چنین اقدامی، افزایش بهای هر هزار متر مکعب گاز وارداتی ترکمنستان از 40 به 360 دلار بوده است. در ظاهر وزارت نفت دولت وقت، با این خواسته ترکمنستان موافقت کرده، از این رو ترکمن ها رقم مطالبات خویش از این محل را دستکم 1.8 میلیارد دلارارزیابی کرده اند.
البته فریدون حسنوند رییس کمیسیون انرژی مجلس ادعای اخیر مطرح شده از سوی ترکمنستان را یک باجگیری دولتی و بین‌المللی دانسته و اظهار داشته که مجلس در برابر این موضوع ایستادگی میکند و دولت را به قطع واردات گاز از ترکمنستان ملزم میکند.
برآوردها حاکی از این است که در حال حاضر، حجم ذخایر گازی ایران دستکم 34 تریلیون متر مکعب بوده، به عبارت بهتر ایران با داشتن ذخایر گازی 18.2 درصد کل ذخایر گازی جهان،به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گازی جهان شناخته می شود.
از قرار معلوم، میزان روزانه گاز تولیدی ایران دستکم 700 میلیون مترمکعب بوده که به نظر می رسد 30 تا 40 میلیون متر مکعب آنهم از ترکمنستان وارد می شود.
به عبارت بهتر، میزان واردات گاز ایران از ترکمنستان در محدوده 3 درصد بوده که طبق اعلام وزارت نفت این رقم چندان هم قابل توجه نیست و حتی در صورت قطع شدن واردات میتوان با صرفه جویی در مصرف، چالش مذکور را رفع کرد.
حال عشق آباد از تهران خواسته که رقم مذکور را بپردازد در غیراینصورت گاز خود را بر روی ایران خواهد بست!
البته به تازگی، بیژن نامدار زنگنه خبر داده که پیگیری اختلافات گازی دو کشور در داوری بین‌المللی فعلا منتفی شده و افزوده که تفاهم نامه مشترک گازی بعداز ظهر دیروز بین دو کشور امضا شده و قرار است تا دستیابی به توافق نهایی مذاکرات بین شرکت ملی گاز ایران و ترکمن گاز ادامه یابد.
برکنار از تمرکز بیشتر بر این ماجرا، پرسش اساسی این است که ایران با داشتن این حجم ذخایرگازی چرا باید به یک واردکننده گاز تبدیل شود؟
دست اندرکاران امر اذعان دارند تاخیر در راه اندازی میدان گازی پارس جنوبی مهمترین دلیل تبدیل شدن ایران به یک واردکننده گاز بوده چرا که متوسط پیشرفت هشت فاز همزمان (18 فاز) میدان گازی پارس جنوبی از مردادماه سال 92 تا شهریورماه سال 94، حدود شش دهم درصد بوده است.
هرچند که از خردادماه سال 89 تا مردادماه سال 92 یعنی همزمان با تشدید تحریم ها، متوسط پیشرفت توسعه فازهای پارس جنوبی، حدود 1.5 درصد بوده است.
میدان گازی پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی یکپارچه جهان به شمار میرود که این میدان گازی، در مرز مشترک آبی ایران و قطر، در حاشیه خلیج فارس قرار دارد.
نتایج یک محاسبه نشان میدهد که درآمد هر فاز از پارس جنوبی حدود 2.5 میلیارد دلار در سال بوده که از مجموعه 12 فازهای توسعه نیافته پارس جنوبی، می توان سالانه 30 میلیارد دلار درآمد کسب کرد، بنابراین اگر درآمد 30 میلیارد دلاری برای هر روز تاخیر در توسعه فازهای پارس جنوبی تقسیم شود، رقمی معادل 100 میلیون دلار حاصل می شود.
این بدین معنا است که هر روز تاخیر در راه اندازی پارس جنوبی 100 میلیون دلار از درآمدهای کشور را خواهد کاست.
جدای از این دلیل مهم، این اواخر، بانک جهانی از رشد ۳۱ درصدی هدر رفت گاز در میادین نفت و گاز ایران خبر داده و اعلام کرد که در سال ۲۰۱۵ معادل گاز وارداتی از ترکمنستان در میادین نفت و گاز ایران دود شده است.
میزان هدر رفت گاز در ایران طی سال 2014 نیز حدود 12 میلیارد مترمکعب بوده است. بر اساس گزارش بانک جهانی، روسیه در جایگاه نخست جهان از نظر پرت گاز در سال 2015 قرار داشته که بعد از آن عراق و ایران به ترتیب در جایگاهای دوم وسوم جهان قرار دارند.
از این رو می توان جمع بندی کرد که درصورت مدیریت بهینه تولید و جلوگیری از هدر رفت، ایران از واردات گاز از ترکمنستان بی نیاز خواهد شد. باید دید زنگنه در ماههای سرد واپسین سال، چه برنامه ای را برای حل مناقشه گازی بین ایران وترکمنستان مد نظر قرار خواهد داد.
به ویژه آنکه دائما میزان مصرف گاز در کشور رو به تزاید گذارده و بیم آن می رود که رقم واردت گاز ایران بیشترو بیشتر هم شود.
